در روایات آمده است که امیر مومنان فرمود: «نگویید رمضان لکن بگویید ماه رمضان زیرا خداوند فرمود شهر رمضان» . از نگاه قران کریم و پیامبر اسلام تاکید شده است که این ماه از قدر و منزلت بالایی برخوردار است. در روایت آمده است که رمضان یکی از اسماء خداست .
طبق فرمایش رسول خدا (ص) در خطبه شعبانیه همه بندگان در ماه رمضان به مهمانی خداوند دعوت شده اند آنجا که فرمودند : یا ایها الناس انه قد اقبل الیکم شهرالله …. وقد دعیتم فیه الی ضیافه الله . همچنین قرآن کریم می فرماید روزه بر شما واجب شد همچنانکه بر امتهای پیشین فرض شده بود. . در این آیه شریفه هدف از روزه داری را پرهیزکار شدن و تقوا پیشه کردن بیان شده است .روزه فواید بسیاری را برای جسم و جان به ارمغان می آورد . پیامبر اسلام فرمود صوموا تصحوا روزه بدارید تا سالم شوید . اینکه سلامت و تندرستی جسم با روزه داری تضمین می شود امری است که در علم طب به اثبات رسیده است.
امام صادق علیه اسلام فرمودند :
" روزه تنها خودداری از خوردن و آشامیدن نیست بلکه روزه شما باید با امور زیر توام باشد:
زبان خود را از دروغ نگه دارید ، دیده های خود را از حرام بپوشانید، بایکدیگر نزاع و دعوا نکنید، از حسد بپرهیزید، غیبت یکدیگر رواندارید، از مجادله و قیل و قال کناره گیرید، سوگند نخورید هرچند راست باشد، از فحاشی و دشنام بپرهیزید، به کسی ظلم و ستم نکنید، بی خردی نکنید و دلتنگ نشوید. " عمل به این توصیه ها اجتماع را به مدت یک ماه از آلودگی های اخلاقی پاک نگه می دارد و این تمرینی برای مابقی ایام سال خواهد شد
ده دستور برای ماه مبارک رمضان از خطبه شعبانیه پیامبر استفاده می شود که عبارت است از:
ا ز خداوند بخواهید در این ماه نیتها و دلهای شما را از گناهان و صفات بد پاک گرداند.
توفیق روزه داری و تلاوت قرآن به شما عنایت فرماید
چون گرسنه و تشنه شوید گرسنگی و تشنگی فیامت را به یاد آورید
مستمندان و بینوایان را دریابید و از آنان دستگیری کنید
کودکان و بستگان را مورد لطف و نوازش قرار دهید
زبان خود را از ناگفتی ها نگاه دارید
چشمان خود را از حرام نگاه دارید
گوشهای خود را از شنیدنیهای حرام باز دارید
با یتیمان مهربانی کنید تا با یتیمان شما مهربانی ورزند
به هنگام نماز دستهای خود را به دعا بردارید که به اجابت خواهد رسید
امام خمینی (ره) در کتاب جهاد اکبر می فرمایند :
در چند روزی که به ماه رمضان مانده به فکر باشید که خود را اصلاح کرده توجه به حق تعالی پیدا نمایید از کردار و رفتار ناشایسته خود استغفار کنید اگر خدای نخواسته گناهی مرتکب شده اید قبل از ورود به ماه مبارک رمضان توبه نمایید. زبان را به مناجات حق تعالی عادت دهید مبادا در ماه رمضان از شما غیبتی ، تهمتی و خلاصه گناهی سر بزند . و در محضر ربوبی با نعم الهی و در مهمانسرای باری تعالی آلوده به معاصی باشید . لااقل به آداب صوری و ظاهری روزه پای بند باشید . (جهاد اکبر ص 264 تا 266 )
در حدیث معراج آمده است که خداوند فرمود یا احمد آیا میدانی میراث روزه چیست ؟
آنگاه فرمود: میراث روزه کم خوراکی و کم گویی است سپس فرمود : سکوت موروث حکمت است و حکمت موروث معرفت و معرفت موروث یقین و چون بنده به یقین رسد باکی ندارد که چگونه بر او می گذرد.به سختی یا به آسانی و این مقام رضاست . و هر کس به رضای من عمل کند سه خصلت ملازم حال او خواهد شد شکری که آلوده به جهل و نادانی نباشد و ذکری که در آن فراموشی نباشد و محبتی که دوستی مرا بر مخلوقات ترجیح دهد ....
عارف کامل مرحوم میززا جواد آقا ملکی تبریزی (ره) در المراقبات می فرماید:
" مراتب روزه سه نوع است یکی روزه عوام که در آن ترک خوردن و آشامیدن و شهوات است دیگری روزه خواص که علاوه بر آنچه گفته شد حفظ جوارح از مخالفتهای اوامر الهی است . و سوم روزه خواص الخواص است . و آن ترک هر چیزی است که انسان را از خداوند باز دارد خواه حلال باشد خواه حرام . "
در روایت است که هر افطار ماه رمضان خداوند هزار هزار مستوجب آتش را می آمرزد و دعا را در این وقت به اجابت می رساند.