شرح و حدیثی مستند همراه ناگفته های بسیار از فعالیت موسسه فرانکلین در سال های پیش از انقلاب در ایران و در تهران. "موسسه فرانکلین" یا "برنامه کتاب فرانکلین" پروژه ای بود که مرکزیت آن در نیویورک قرار داشت و در ایام خفقان پس از کودتای 28 مرداد 1332 به نمایندگی یکی از عوامل اداره اطلاعات سفارت انگلیس به نام همایون صنعتی زاده شعبه اش را در تهران راه‌اندازی کرد.
جلال آل‌احمد را اگر نگوییم اولین، مسلما از نخستین کسانی بود که درباره خطر فرهنگی «مؤسسه فرانکلین» هشدار داد؛ سخنرانی کرد و مقاله نوشت. آل‌احمد در کتاب «سه مقاله دیگر» نوشت:
«این بنگاه محترم کم‌کم از یک دستگاه سانسور هم برای آزادی کل مملکت خطرناک‌تر شده. [...] وضع جوری شده است که هر که با کتاب و با هر خواندنی مرتب غیر روزنامه‌ای سر و کار دارد، ناچار با این بنگاه محترم سر و کار دارد [...] به همه کتاب‌خوان‌ها و کتاب‌نویس‌ها و کتاب‌فروش‌ها هم اعلام خطر می‌کنم که از این پس سر و کارتان با یک تراست مطبوعاتی است. [...] قبل از اینکه دوره صنعت‌های خرده‌پا را دیده باشیم، دچار عواقب تراست‌های بزرگ شده‌ایم و آن هم در امر مطبوعات و در امر کتاب و این بزرگ‌ترین خطر است برای آزادی، نزدیکترین راه است برای یکدست کردن افکار و عقاید مردم.»
آل‌احمد در کتاب «یک چاه و دو چاله» باز هم هشدار داد و نوشت:
«فرهنگ مملکت دارد تبدیل می‌شود به شعبه‌ای از شعبات بنگاه فرانکلین.»
به جرأت می‌توان بنگاه فرانکلین را یکی از نخستین مصادیق نفوذ فرهنگی سازمان‌یافته در ایران دانست. پروژه‌ای آمریکایی در دل تاریخ معاصر ایران که کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته و اکنون این پروژه را در قالب کتابی با عنوان «فرانکلین در تهران» مورد تحقیق و بررسی قرار شده است.
سعید مستغاثی پژوهشگر و مستندساز تاریخی، پس از کتاب «حکایت سینماتوگراف» که سیر سینمای ایران از آغاز تا قبل از انقلاب را برخلاف آثار متعدد این زمینه که بیشتر دایرت المعارف بوده اند روایت کرده است، این بار به سراغ «مؤسسه فرانکلین» رفته است تا پرده از انحصار گردانندگان پروژه فرانکلین در بازار نشر بردارد و چگونگی هدایت فرهنگی ایران در دوره پهلوی را روایت کند.
طی سال‌های اخیر جریان شبه روشنفکری در رسانه‌های زنجیره‌ای با قلب واقعیت تلاش هماهنگ و فراوانی برای اسطوره‌سازی از چهره‌ها و مؤسسات به ظاهر فرهنگی رژیم پهلوی کرده‌اند. در این کتاب برای نخستین بار مستندات وابستگی موسساتی همچون «بنگاه فرانکلین» و «بنگاه ترجمه و نشر کتاب» و همچنین نهادهایی مانند «انجمن ایران و آمریکا» به کانون‌های استعماری غرب ارائه می‌شود. مستنداتی که نشان می‌دهد اساس بنیاد اینگونه موسسات برمبنای طرح و برنامه‌ای شکل گرفت که در دوران موسوم به جنگ سرد از سوی سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی غرب طراحی شد و در کشورهای مختلف به اجرا درآمد.
برخی از اسناد و تصاویر منحصر به فرد «مؤسسه فرانکلین» و افراد و نهادهای وابسته به آن پس از سال‌ها برای اولین بار در این کتاب منتشر می‌شود. کتاب «فرانکلین در تهران» به عنوان شصت و چهارمین جلد از مجموعه «نیمه‌پنهان» در 350 صفحه توسط انتشارات کیهان به بازار نشر عرضه شده است.
انتهای پیام/