سوم شهریور، روزی مهم در تاریخ ایران است. در این روز در سال ۱۳۳۰، ایران با وجود آنکه در جنگ جهانی دوم اعلام بی‌طرفی کرده بود، توسط نیرو‌های انگلیس و شوروی به اشغال درآمد. در این روز سفرای شوروی و انگلستان به رضا شاه اعلام کردند که نیرو‌های این دو کشور وارد ایران شده و در حال پیشروی هستند. در واکنش، وزیر کشور رژیم پهلوی در پیامی ضمن اشاره به اینکه نیرو‌های شوروی و انگلیس از مرز‌های آذربایجان، کرمانشاه و خوزستان در حال ورود به خاک ایران هستند، مردم را به آرامش، متانت و خویشتن داری دعوت کرد.

رضا پهلوی به جای مقاومت در مقابل اشغال کشور، به آمریکا پناه برد. «حمید سیاح» مدیرکل وزارت خارجه ایران در رژیم پهلوی از «لوئیس دریفوس»، وزیر مختار آمریکا در ایران خواست تا پیام رسمی رضاشاه، مبنی بر درخواست ورود از رئیس جمهور آمریکا و جلوگیری از هجوم نیرو‌های شوروی و انگلیس به ایران را، به ایالات متحده برساند.

رضا پهلوی در نامه‌ای با نهایت التماس از روزولت، رئیس جمهور وقت آمریکا، درخواست کمک کرد. متن نامه به این شرح است:

«حضرت فرانکلین. د. روزولت رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا

البته از حوادث اخیر ایران که قوای انگلیس و روس بدون اخطار قبلی غفلت از مرز‌های این کشور عبور و به تصرف نقاط و بمباران عده زیادی از شهر‌های باز و بی‌دفاع ایران مبادرت ورزیده اند، خاطر آن حضرت آگاه گردیده است. عنوان سابق روس و انگلیس، نگرانی از وجود عده‌ای آلمانی در ایران بود که اطمینان داده شد به زودی از این کشور می‌روند. در این صورت هیچ جای نگرانی برای آن‌ها باقی نمانده و به هیچ وجه بر من معلوم نیست به چه علت این اقدامات تجاوزکارانه متشبث شده و بدون ملاحظه شهر‌های ما را بمباران می‌کنند.

در این موقع لازم می‌دانم به استناد اعلامیه آن حضرت مبنی بر مساعدت و تقویت اصول عدالت بین‌المللی و حفظ حقوق آزادی ملل، از شما تقاضا نمایم که به این قضیه که برای ایران پیش آمده و یک کشور بی‌طرف و صلح جو را که هیچ منظوری جز حفظ آسایش و اصلاح امور داخلی خود ندارد دچار مصائب جنگ می‌سازد، متوجه نموده با اقدامات موثر نوع پرورانه خود در رفع این تجاوزات مساعی لازم مبذول فرمایند. با امتنان از توجهات خیرخواهانه آن حضرت احساسات صمیمانه خود را تقدیم می‌نمایم.».

اما در پاسخ، مقامات وزارت خارجه آمریکا در ملاقات با «محمد شایسته» وزیر مختار ایران در آمریکا درخواست ایران را رد کردند و گفتند: «ما هدف بریتانیا را هدف خودمان به شمار می‌آوریم.»

رضا پهلوی نیز بجای مقاومت و حفاظت از تمامیت ارضی کشور، فرمان عدم مقاومت و تسلیم را به فرماندهان نظامی صادر کرد. در این فرمان آمده است: «محترماً معروض می‌دارد بنا به امریه شماره ۴۲۴۱، فوراً دستور داده شده که به هیچ وجه مقاومت ننمایند.»

اشغال ایران در جنگ جهانی، در نهایت به حذف رضا پهلوی و جایگزین کردن محمدرضا توسط انگلیسی‌ها ختم شد. انگلیسی‌ها از رضاخان درخواست استعفا کردند و او بدون هیچ مقاومتی، به فرمان انگلیس عمل کرد. او در ۳۱ شهریور وارد کرمان شد و در این شهر به بیماری عفونی گوش مبتلا گشت. درخواست اقامت رضاخان در این شهر برای مداوا با مخالفت کنسول انگلیس مواجه شد. شاه پهلوی در واکنش به کنسول انگلیسی گفت: «کجا بروم، من حتی ۵ ریال پول در جیبم ندارم.» کنسول گفت نگران نباشید، همه مخارج سفر شما تأمین شده و بعداً از پسرتان وصول خواهد شد!

منبع: فارس