وقتی روزگار گرد پیری می پاشد/سالمندان سرمایه های گرانبهای زندگی

به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از سمنان ، سازمان ملل در سال ۱۹۸۲ شورای جهانی سالمندی را تشکیل داد و در همان سال طرحی را برای تعیین یک روز جهانی برای سالمندان ارائه داد تا اینکه در سال ۱۹۹۰ این شورا اول اکتبر مصادف با 9 مهرماه را روز جهانی سالمندان تعیین کرد.

سالمندی دوره ای از زندگی است که از سن ۶۰ یا ۶۵سالگی شروع می شود. سالمندان سرمایه های گرانبهای زندگی هستند. در تعریف سالمندی نمی توان زمان خاصی را مشخص کرد، بلکه سالمندی را می توانیم با ویژگی های خاصی که فرد در زمانی از زندگی خود پیدا می کند بشناسیم.

معمولا سالمندی با کاهش یا افت توانایی های جسمی، فکری، اجتماعی و... شناخته می شود. برخی از این تغییرات در جسم روی می دهد به عنوان مثال در سالمندی ۵۰درصد از سلول های قشر مخ تحلیل می رود، به خصوص نورون های عصبی که ارتباط مستقیمی با بینایی، شنوایی و اعصاب حرکتی دارند. این تحلیل در بخش هایی از مخ که مربوط به نظم بخشی اطلاعات، قضاوت و تفکر است کمتر اتفاق می افتد. به سبب این که قلب با نیروی کمتری پمپاژ می کند، بیماری های قلبی و عروقی نیز پیش می آید. ضعف دستگاه ایمنی هم باعث می شود سالمندان نسبت به جوانان زودتر بیمار شوند و دیرتر بهبود یابند.

از نظر اجتماعی هم سالمندان با تحولات زیادی در زندگی روبه رو می شوند. برخی از این رویدادها عبارت است از بازنشستگی، سپرده شدن به خانه سالمندان به وسیله فرزندان، فوت همسر و... به هر حال مهم ترین مشکلات سالمندان که به نوعی برای اطرافیان هم مشکلاتی ایجاد می کند به خطر افتادن سلامتی و استقلال آنها و احساس تنهایی و گاهی هم حس بی ارزشی در روابط با دیگران است.

به نظر می رسد می توان از سه نوع سالمندی سخن گفت. یک نوع سالمندی را به عنوان «سالمندی طبیعی» می شناسیم. در این نوع از سالمندی شخص سالمند با تغییرات فکری و جسمی در حدی که از این دوره سنی انتظار می رود و شامل اکثریت سالمندان می شود مواجه می شود. در نوع دیگر یعنی «سالمندی آرمانی» هدف های زندگی، آسایش، استقلال و پیگیری اهداف شغلی همچنان در زندگی سالمند وجود دارد به طوری که سرزندگی وی محفوظ است و در نهایت «سالمندی آسیب گونه» سالمندی است که در آن بیماری های شدید و کاهش محسوس در عملکردهای سالمند مشاهده می شود. بنابراین باورهای ما درباره سالمندان همیشه قابل تعمیم به همه سالمندان نیست و نمی توان یک سری باورهای کلیشه ای درباره همه سالمندان داشت.

اصول برقراری ارتباط با سالمند

در برخورد با سالمندان اولين قدم برقراری ارتباط مناسب است. هر فرد ارزش‌ها، باورها و فرهنگ خاص خودش را دارد و اين نكته‌ای است كه در ارتباط با سالمندان نبايد فراموش كرد.

عقايد، ارزش‌ها و اعتقادهای سالمندان امروز در جامعه‌ای كاملاً متفاوت با جامعۀ كنونی شكل گرفته است. آنها حوادث تاريخی و شرايط اقتصادی – اجتماعی دشواری را پشت سر گذاشته‌اند.

آنها در دنيايی رشد يافته و باليده‌اند كه در آن بسياری از وسايل آسايش امروزی مانند: آب لوله‌كشی، برق، گاز و ... نبوده است.

درك آنچه بر سالمند كنونی گذشته است برای شما ممكن است سخت باشد و تنها يك ارتباط خوب می تواند اين شكاف نسلی را پركند.شما می توانيد با رعايت اصول مهارت‌های ارتباط بين فردی، ارتباط خوبی با سالمند برقرار كنيد.

ما باید سالمندان را بهتر بشناسیم و از خواسته‌هایشان مطلع شویم، پس از آنان سوال می‌کنیم تا بتوانیم مشکلات و نگرانی‌های آن‌ها را بهتر بفهمیم و کمک بهتری را به ایشان عرضه کنیم و همچنین لازم است حین گفت و گو با سالمند، به گفته‌های وی ارزش و احترام بگذاریم.

این بدان معنی نیست که هرچه او می‌گوید قبول کنیم. بلکه به این معنی است که به حق او برای فکر کردن و سخن گفتن احترام بگذاریم.اگر سالمند در حال صحبت کردن است، به او فرصت دهید تا خود حرفش را تمام کند و هیچ‌گاه ما جمله سالمند را کامل نکنیم.

گوش دادن فعالانه چیزی بیش از شنیدن ساده است و در واقع همدلی با سالمند است.همدلی با سالمند یعنی خودمان را جای فرد سالمند بگذاریم و بفهمیم که او در موقعیت‌های مختلف چه فکر یا احساسی دارد.

در هنگام گوش دادن فعال، خوب است که با سالمند ارتباط غیرکلامی برقرار کنیم مانند لبخند زدن، تکان دادن سر برای تایید، نگاه کردن (ارتباط چشمی)، گرفتن دست، تعارف با دست و ... تا سالمند احساس کند که ما علاقمند به شنیدن صحبت‌های او هستیم.

حرف زدن برای به زبان آوردن یک عقیده، نظر، احساس یا واقعیت است. آنچه بسیار مهم است توجه به این نکته است که چگونه باید با سالمند حرف زد؟ لحن و تن صدا نیز بسیار اهمیت دارد.

اگر سالمند ناشنواست هیچ گاه نباید برای صحبت کردن با او صدایتان را بلند کنید یا فریاد بزنید.

لمس محبت‌آمیز یکی از نیاز‌های انسانی است. مانند وقتی که پدر بزرگ یا مادر بزرگ را در آغوش می‌گیرید و آن‌ها را می‌بوسید.محبت، تفاهم، اعتماد، امید و علاقه را می‌توان با نگه داشتن دستی لرزان در دستی قوی به دیگری منتقل کرد.

چین و چروک سالمندان نشان می‌دهد که سالمندان منبعی از تجربه‌ها و خاطره‌های گذشته‌اند که نباید بدوناستفاده باقی بمانند.

فردی که لبخند می‌زند غالباً به صورت شخصیتی دوست داشتنی و مهربان تلقی می‌گردد، همواره در ارتباط با سالمندان لبخند زدن را فراموش نکنید.

سنت گرایی و نوجویی

سالمندان در روزگاری دیگر و در شرایط و آدابی متفاوت پرورش یافته اند و دل بسته سنت های خود هستند و بدین دلیل، نمی توانند بی مهری نسل جدید را به سنت های قدیم بپذیرند. جوانان نیز در محیط هایی نو و تحت تأثیر عوامل جدیدی رشد کرده اند. از این رو، باگرایش های تازه و نوجویی های گاه افراطی، با سنت ها به ستیز برمی خیزند. این سنت گرایی از یک سو و نوگرایی از سوی دیگر، بستر مناسبی برای پدید آمدن بحرانی در درون خانواده و اجتماع است.

برای زدودن فاصله های میان دو نسل، هم جوانان و هم سالمندان، نیازمند نقد حکیمانه هستند. جوانان باید بدانند هر کهنه ای، بی ارزش و کم اهمیت نیست و هر تازه ای، مطلوب و مشروع و پذیرفتنی است. کهن سالان نیز باید بپذیرند که هر کهنه ای، ارزشمند و مقبول و هر نویی، بی قدر و منفور نیست. با این همه، باید این ارزش در میان جامعه اسلامی ما نهادینه شود که با وجود هر اختلاف و تفاوت سلیقه، سالمندان از هر نو و تازه ای، گرامی تر، مهم تر و شایسته تر به احترامند.

احترام به سالمندان در فرهنگ اسلام

تکریم سالمندان و احترام ویژه آنان از آموزه های روشن فرهنگ اسلامی است. قرآن مجید که دفتری گشوده از نور و هدایت است، در آیه 23 سوره «اسراء» می فرماید: «به پدر و مادر نیکی کنید. هرگاه یکی از آن دو، یا هر دو آنها نزد تو به سن پیری رسند، کمترین اهانتی به آنها روا مدار و بر آنها فریاد مزن و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو» پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز در سخنی گران قدر، والایی سالمندان را این گونه ترسیم می کند: «احترام به پیران امت من، گرامی داشت من است.» امام علی علیه السلام ، بزرگداشت سالمندان را زمینه ساز احترام خود انسان می داند و می فرماید: «به بزرگانتان احترام کنید تا کوچک ترها شما را محترم شمارند.» امام صادق علیه السلام نیز در این باره فرموده است: «پیران خویش را تکریم کنید.»

مشکلات اقتصادی سالمندان

کمبود پول در میان سالمندانی که تنها منبع درآمدشان حقوق بازنشستگی است بسیار شایع است، آنها از ترس‌ گرانی و فساد غذاهای تازه مانند میوه و سبزی، از خرید آنها امتناع می‌کنند و حتی گاهی مشکلات مالی مراجعه به دکتر را برای درمان بیماری به تعویق می‌اندازند که خود باعث طول دورهٔ درمان می‌شود.

سالمندان و مشکلات تغذیه‌ای

در کشورهای پیشرفته، بیشتر مشکلات گوارشی با زیاد خوردن ارتباط دارد اما در سالمندان کم‌خوری خود یک مشکل است. بین بیماری‌های مزمنی که سالمندان از آن رنج می‌برند (سرطان، ناراحتی‌های قلبی، دیابت، پیوست و دردهای استخوانی) و ترکیبی از رژیم غذائی نامناسب و زندگی ناسالم، رابطهٔ مستقیم وجود دارد. شخص به نسبت پیر شدن به دلایل گوناگون مقدار خوراکش نیز کمتر می‌شود. برخی مشکل بلع دارند، برخی به علت داشتن درد مفاصل برای خرید و درست کردن غذا دچار مشکل هستند، عده‌ای به‌علت از دست دادن همسر و ناخوش بودن، اشتهای خود را از دست می‌دهند و بعضی نیز به دلیل ضعف مالی قدرت خرید ندارند.

در کنار تغذیهٔ مناسب، تحرک جسمانی برای تأمین یک زندگی سالم در هر سنی لازم است. با سوختن کالری در اثر ورزش وزن بدن کنترل می‌شود. ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی، استحکام استخوان‌ها را بیشتر می‌کند. دانشمندان معتقدند که حرکت فیزیکی باعث عملکرد خوب ریه‌ها و قلب می‌شود، قدرت و انعطاف‌پذیری را زیاد کند و حس سلامتی را القاء کند. به‌خاطر بیاورید روزی را که اولین موی سپیدتان را دیدید.

استان هایی که میانگین سنی بالایی دارند به ترتیب گیلان، تهران، اصفهان، سمنان و مازندران هستند و استان های جوان ما هرمزگان، خوزستان و سیستان و بلوچستان است. هرچه سن بیشتر شود بالطبع بیماری های مربوط به سالمندی نیز بیشتر می شود.

از جمله فعالیت های سازمان بهزیستی نگهداری شبانه روزی از سالمندان است. حدود ۲۸۱ مرکز شبانه روزی سالمندان در کشور وجود دارد که این مراکز کاملا غیردولتی هستند و سازمان بهزیستی به ازای هر فرد به این مراکز یارانه پرداخت می کند.

علیرضا ایزدپور مدیرکل بهزیستی استان سمنان در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از سمنان با اشاره به شاخص‌های جمعیتی استان سمنان گفت: سمنان نهمین استان سالمند کشور است.

ایزدپور با اشاره به شاخص‌های جمعیتی افزود: با بررسی جمعیت سالمندان، استان سمنان نسبت به سایر استان‌ها رتبه نهم کشوری در میزان جمعیت سالمند نسبت به‌کل جمعیت به استان سمنان تعلق گرفت.

مدیرکل بهزیستی استان سمنان تصریح کرد: با توجه به گزارش‌ها و نتایج آمارگیری تعداد بانوان سالمند از آقایان بیشتر است که این مهم نیازمند توجه ویژه برای ساماندهی جمعیت سالمندان استان سمنان است.

وی با اشاره به اینکه بر اساس سرشماری سال ۹۵ حدود ۹/۹۸ درصد جمعیت استان بالای ۶۰ سال سن دارند گفت: 35 هزار و 504 نفر از سالمندان استان سمنان از خانم‌ها و 34 هزار و 575 از آقایان سالمند هستند.

ایزد پور از تأسیس مراکز دولتی نگهداری از سالمندان در استان سمنان خبر داد و گفت: هم‌اکنون تمامی مراکز نگهداری از سالمندان غیردولتی و از سوی بخش خصوصی اداره می‌شود.

مدیرکل بهزیستی استان سمنان با بیان اینکه 4 مرکز روزانه و 4 مرکز شبانه‌روزی ویژه سالمندان در استان سمنان فعالیت می‌کنند اضافه کرد: این مراکز در شهرستان‌های سمنان، شاهرود، گرمسار و دامغان مستقر است و نسبت به نگهداری از سالمندان اقدامات خوبی را انجام می‌دهند.

علیرضا ایزد پور با اشاره به رشد 2 درصدی جمعیت سالمند در سرشماری سال 95 استان سمنان گفت: 9.8 درصد از جمعیت استان سمنان را سالمندان تشکیل می‌دهند که 650 نفر از سالمندان استان سمنان تحت پوشش بهزیستی هستند.

وی با تأکید بر اینکه ویزیت در منزل و نگهداری شبانه‌روزی در مراکز سالمندان ازجمله فعالیت‌های این نهاد است یادآور شد: مرکز سالمندان روزانه امام علی (ع) و مهر در سمنان با ظرفیت 200 نفر، خانه بزرگان در گرمسار با ظرفیت 50 نفر، مرکز روزانه مادر و شبانه‌روزی ثامن‌الائمه در شاهرود با ظرفیت 200 نفر، مرکز شبانه‌روزی قمر بنی‌هاشم و جهان دیدگان در دامغان با ظرفیت 200 نفر از مراکز شاخص و معتبر استان سمنان برای نگهداری از سالمندان است.

به کودکی خود اگر فکر کنیم و به مرور آن روزها بپردازیم در یک مقایسه کوچک متوجه می شویم سالمندن چقدر شبیه به دنیای کودکی ما هستنند تنها با تفاوت رنگ موها و چین و چروک ها ، کودک که بودیم توان انجام بسیاری از کارها را نداشتیم و همان پدر سالمند دیروز با قدرت به کودک ضعیف خود کمک می کرد. اگر زمین می خورد دست کودکش را با مهربانی گرفته از زمین بلند می کرد ، اگر بارها یک سوال را به تکرار می پرسید با صبر جواب می داد و......

پس امروز دیروزمان را فراموش نکنیم، مهربانی و صبر و حوصله را چاشنی کارها و رفتارهای خود کنیم تا سالمندان را خوشنود از رفتارهای خود کنیم و به آنها این جمله را که بودنتان نعمتی است را القا کنیم.

گزارش از سمانه قربانی

انتهای پیام/ب