رشد فزاينده تولید علم در دانشگاه ها و موسسات پژوهشی

جعفر مهراد رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری و سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) در گفتگو با خبرنگار صنفی آموزشی باشگاه خبرنگاران، گفت: انتشار مجلات تقریباً تاریخی 400 ساله دارد و نخستین نشریه علمی تحت عنوان Journal de Scavant در سال 1665 میلادی در پاریس منتشر شد و مطالب را در حوزه علوم پایه و یافته هایی در باب هنر و علوم به چاپ می رساند.
 
وی افزود: تقریباً همزمان با این تاریخ، انجمن سلطنتی لندن نیز مجله philosophical transaction  را منتشر نمود و با تاسیس انجمن های علمی به تدریج بر تعداد نشریات علمی نیز افزوده شد و تاسیس و توسعه دانشگاه ها نیز در اروپا و آمریکای شمالی موجب شد که نشریات علمی در رشته های مختلف چاپ و منتشر شوند.
 
مهراد تصریح کرد: در ایران نشر مجله از نظر تاریخی قدمت زیادی ندارد چنانچه آماری که پایگاه تامسون رویترز از میزان تولیدات علمی ایران از سال 1349 تا 51 شمسی داده به ترتیب 9، 13 و 39 از ایران است که بسیار ناچیز است.
 
*** سال 57، 32 درصد کل تولید علم جهان مربوط به ایران بود
 
مهراد در ادامه گفت: نظامی که بتواند عملکرد پژوهشی دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی کشور را اندازه گیری کند در ایران تاسیس نشده بود که پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) که مسئولیت این مهم را برعهده دارد در سال 1387 تاسیس شده است.
 
وی افزود: در دهه 1350 شمسی که دانشگاه های کشور به خاطر افزایش بهای نفت در مقایسه با سال های پیش از آن حرکت هایی را به تازگی تجربه می کردند و علی رغم تقلیدی  بودن دانشگاه ها و نداشتن استقلال علمی، آمارهای موجود و مستخرج از پایگاه تامسون رویترز نشان می دهد که میزان تولیدات علمی رو به افزایش بوده و از سال 1352 تا 1357 شمسی یعنی سال پیروزی انقلاب اسلامی ایران به ترتیب 241 ، 284، 370، 459، 582، 669 مقاله شامل مقالات مجلات و مقالات کنفرانس های علمی منتشر شده است.
 
مهراد تصریح کرد: در سال 1357 ، ایران با بیشترین تولید علم یعنی 669 مقاله کلاً سهمی برابر با 32% از کل تولید علم جهان را به خود اختصاص داده بود.
 
وی اظهار داشت: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز تجدید در ساختار دانشگاهی و پس از وقوع انقلاب فرهنگی در سال 1359 به منظور بازسازی برنامه های آموزشی، از میزان تولیدات علمی کاسته شد طوری که در سال های 1358 و 1359 تنها 486 و 341 مقاله از جمهوری اسلامی ایران در پایگاه تامسون رویترز به ثبت رسید.
 
 
** پیوستن به نمایه های بین المللی در دهه 1380
 
مهراد در ادامه گفت: در طول چند سال جنگ تحمیلی میزان تولیدات علمی دانشگاهها کاهش یافت چنانچه میزان تولیدات علمی 341، 266، 163، 150، 142، 183، 183، 165 مقاله بوده است که در دوره و دهه 80 شاهد رشد علمی بوده ایم.
 
 
مهراد تصریح کرد: در دهه 1380 پیوستن به نمایه های بین المللی نیز پدیده جدیدی بود که هر روز بر تعداد آن افزوده می شد تا حدی که امروزه نمایه شدن نشریات دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی کشور به ویژه نشریاتی که به زبان انگلیسی منتشر می شود در اسکوپوس و EBSC5 و پایگاه های اطلاعاتی تخصصی مانند INSPEC . pubmed و ده ها پایگاه علمی دیگر موضوعی پذیرفتنی و بدیهی است.
 
وی خاطر نشان کرد: متاسفانه تاخیر در چاپ نشریات فارسی مانع از آن است که بتوانیم به طور دقیق میزان تولیدات علمی فارسی مربوط به سال های 1390 و 1391  را گزارش کنیم اما ، بیان میزان تولید علم ایران در پایگاه استنادی تامسون رویترز در سال 2012 امکان پذیر است، کل آمار تولید علم ایران در این سال برابر با 13552 مقاله است./عط