باشگاه خبرنگاران جوان؛ فاطمه تورانلو - سوم بهمن ماه بود که رهبر انقلاب در بیانات خود در دیدار صد‌ها نفر از کارآفرینان، سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی حذف هر چه ممکن دلار از مبادلات تجاری را ضروری برشمردند و گفتند: این کار که رئیس‌جمهور محترم هم به دنبال آن هستند، کاری بزرگ و مهم و در کارزار اقتصادی، حرکتی بسیار قاطع و تعیین‌کننده است و بانک مرکزی باید میدان را برای تخصیص ارز‌های دیگر بازکند، البته انجام آن عکس‌العمل‌هایی خواهد داشت، اما دست کشور را قوی‌تر می‌کند.

رهبر معظم انقلاب حضور در مجامعی مانند بریکس را هم مهم دانستند و با اشاره به ضرورت فعالیت مسئولان دیپلماسی کشور برای بهره‌مندی حداکثری از این فرصت بزرگ گفتند: سامانه مالی بریکس که تبادل مالی با ارز‌های کشور‌های عضو را ممکن می‌کند، ظرفیت مهمی است.

موضوعی که البته مدتهاست در دستورکار قرار دارد و جدی شدن آن بیش از هر زمان دیگری توسط شهید رئیسی دنبال میشد.

بریدن بند ناف دلار از اقتصاد ایران؛ راهبرد جدی دولت سیزدهم

برای مثال شهید رئیسی در این باره گفته بود:  بریدن بند ناف دلار از اقتصاد ایران باید به جد دنبال شود و  دبیرخانه‌ای برای تغییر نوع مبادلات ارزی ما تعریف شده تا بند ناف مبادلات ارزی از دلار قطع و با ریال انجام شود. از همین رو نیز در صدد بود تا با عضویت در بریکس و شانگهای این بند ناف را برای همیشه دور بیاندازد.

مخبر نیز در این زمینه معتقد بود که: «دیگر دلارزدایی یک «انتخاب داوطلبانه» توسط کشور‌ها نیست، بلکه یک پاسخ اجتناب‌ناپذیر کشور‌ها به "پروژه سلاح‌سازی از دلار" است. "سلاح‌سازی از دلار" در چند دهه گذشته از جمله مهمترین عواملی است که کشور‌ها را وادار کرده به‌دنبال یافتن راهی برای رهایی از عواقب تحریم‌های دلاری احتمالی در آینده باشند. تضعیف دلار می‌تواند تهدیدی جدی برای نفوذ آمریکا در صحنه جهانی باشد. این چشم‌انداز برای آمریکایی‌ها نگران‌کننده است و این نگرانی در گزارش‌های اخیر اندیشکده‌های آمریکایی نیز به وضوح منعکس شده است. کشور‌ها به طور فزاینده‌ای به دنبال کاهش اتکای خود به دلار هستند. از نشانه‌های کاهش وابستگی کشور‌ها به استفاده از دلار، کاهش سهم دلار در ذخایر ارزی کشورهاست.

حالا، اما به نظر میرسد این مساله کمی به سمت فراموشی میرود؛ از همین رو نیز کارشناسان متعددی توجه به آن را از ملزومات جدی برای نجات اقتصاد ایران تلقی میکنند.

حذف دلار؛ یکی از راه‌های اصلی بی اثر کردن تحریم‌های بانکی

حسن تقوی، کارشناس اقتصادی در این باره معتقد است:کم نیستند صاحب نظران اقتصادی که معتقدند، یکی از اصلی‌ترین راهکار‌ها برای بی اثر کردن تحریم‌های بانکی، به خروج از نظام پرداخت دلار و یورو، تعریف و تامین پیش نیاز‌های مناسب پولی دو جانبه معطوف می‌شود. این اقدام، تجربه جدیدی نیست و به واقع شیوه و رویکردی است که در سالیان گذشته از سوی برخی کشور‌ها در دستور کار قرار گرفته و با اتکای به این رویه، بصورت آهسته و نرم، فاصله خود را با دلار افزایش داده‌اند.  بر اساس ارزیابی‌ها و بررسی‌های انجام شده تاکنون بیش از ۵۰ کشور جهان به انعقاد پیمان‌های پولی دو جانبه مبادرت ورزیده‌اند و ایران نیز می‌تواند با حرکت مستمر در این مسیر، از توفیقات حاصله از رویکرد مذکور بهره‌مند شود.

کارشناس اقتصادی مطرح کرد:البته در سالیان اخیر اقداماتی در این خصوص انجام شده که تفاهم نامه‌های میان ایران با کشور‌های اسلواکی، عراق، لبنان، قزاقستان، رسیه، چین، مالزی، ویتنام، آذربایجان از نمونه‌های آن به شمار می‌رود، اما همچنان این توافق‌ها جنبه اجرایی و عملیاتی ملموس به خود نگرفته است. ایران با کشور‌های بزرگی همچون کره جنوبی، روسیه، هندوستان، چین و ... مراودات و مناسبات اقتصادی دارد و در صورت تحقق این امر میان ایران و دُوَل مذکور بسیاری از ترکش‌ها و فشار‌های ناشی از تحریم‌ها که با اتکای به ابزار دلار اِعمال می‌شود، دفع و کنترل خواهد شد.

تا زمانی که درآمد‌های نفتی مان را تبدیل به دلار می‌کنیم  یعنی کمک به دلار آمریکایی

حسین کنعانی مقدم کارشناس مسائل سیاست خارجی با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب درباره لزوم حذف دلار از مبادلات جهانی بیان کرد:قطعا باید این باور در میان مسئولان ایجاد شود که ما در جنگ اقتصادی قرار داریم و باید با ابزار مناسب در این جنگ حاضر شویم. یکی از این ابزار حذف دلار از سیستم تجارت است. تا زمانی که درآمد‌های نفتی مان را تبدیل به دلار می‌کنیم و آن را وارد بخش تجاری کشور میکنیم یعنی ارزش گذاری به دلار آمریکایی و کمک به اقتصاد آمریکا. ما در برابر دشمنی که مدام از جنگ و تحریم و فشار حداکثری صحبت میکند قاعدتا باید از ابزار لازم که یکی از آنها به نقل از رهبر معظم انقلاب حذف دلار از مبادلات تجاری است و به این وسیله اقتصاد را از تحریم نجات دهیم.

وی ادمه داد: بیانات رهبر انقلاب حکم فرمان را دارد و باید به سرعت از سوی رئیس جمهور به وزرای مربوط برسد و مجلس هم باید سریعا بودجه را نوعی تراز کند که مشکلات تبدیل ارز به سایر ارز‌ها وجود نداشته باشد. در حال حاضر  با برخی از کشور‌ها تبدلاتمان بر اساس ارز ملی این کشورهاست برای مثال با روسیه از طریق روبل و با چین از طریق ین کار میکنیم و یا تهاتری است. الان قوی‌ترین ارز جهانی ین است که میتوانیم این را ملاک مبادلات قرار دهیم.

کنعانی مقدم افزود: ارزش پول ملی زمانی که ارزش یابد میتواند تبدیل به ارز فراملی شود و در بازار‌های جهانی تبادل شود. متاسفانه ما بعد از پیروزی انقلاب اعلام کردیم که ریال امکان تبادل در صرافی‌های دنیا نیست و این قانون هنوز وجود دارد در حالی که دینار عراقی که در گیر جنگ هم بود به راحتی در دنیا مبادله میشد. ما باید در ابتدا سعی کنیم که ارزش پول ملی خود را آنقدر بالا ببریم که بتوانیم به عنوان ارزی جهان شمول وارد مبادله جهانی کنیم.

بریکس؛ راهی برای حذف دلار پیش روی ایران

محمد آقا قوام، نماینده سابق ایران در صندوق‌های بین‌المللی با اشاره به بریکس به عنوان یکی از راه‌های مهم حذف دلار از تجارت بیان کرد: در سال ۱۳۸۸ این سازمان با چهار کشور برزیل، هند، روسیه و چین تشکیل شد و در آن زمان به بریک معروف بود و به مرور تا امروز، اعضای آن به سرعت افزایش پیدا کردند و دلیلش، ایده‌ای بود که در این کار مطرح بود. در حال حاضر، بریکس ۱۰ کشور دارد که ایران و آفریقای جنوبی، مصر و اتیوپی و عربستان و امارات نیز، به آن پیوسته‌اند و درواقع، بریکس یک سازمان همکاری بین دولتی است که هم در حوزه اقتصادی و هم در حوزه سیاسی فعال است و ما باید به حجم بزرگی این مجموعه و همکاری اقتصادی نگاه کنیم و می‌تواند ظرفیت‌های خیلی خوبی را فراهم کند.

او اشاره کرد: از نظر جمعیت، جمعیتی که کشور‌های بریکس دارند حدود ۴۵،۳ درصد جمعیت جهان است. یعنی تقریباً نیمی از جمعیت جهان متعلق به کشور‌های عضو بریکس است. حجم اقتصادی این کشور‌ها بر اساس تولید ناخالص ملی، تا سال آینده از حجم اقتصاد ۷ کشور صنعتی موسوم به گروه هفت که شامل آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن و کاناداست فراتر خواهد رفت؛ بنابراین حجم تولید ناخالص کشور‌های بریکس حدود ۳۵ درصد تولید ناخالص جهان است و رشد اقتصادی این کشور‌ها در سال ۲۰۲۴ میلادی ۳/۵ درصد برآورد شده است که از رشد اقتصادی جهان بالاتر است و شاخص‌ها مهم هستند. این کشور‌های ده‌گانه عضو بریکس حدود ۲۴ درصد از تجارت جهان را به خود اختصاص داده‌اند و جمعیت آنها که حدود نیمی از جمعیت جهان است یک فرصت بی‌نظیر را در اختیار کشور‌های عضو آن قرار می‌دهد.  

نماینده سابق ایران در صندوق‌های بین‌المللی افزود: تجارت بین اعضای بریکس به عنوان بلوک بزرگ اقتصادی حدود ۶۱۵ هزار میلیار دلار است و اگر این تجارت به جای دلار با ارز‌های دیگر یا از طریق ارز مشترکی که بریکس در نظر دارد و یا حتی ارز‌های ملی صورت بگیرد سلطه دلار را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.