باشگاه خبرنگاران جوان؛ مهسا حنیفه - امضای توافق‌نامه مشترک جامع راهبردی ایران و روسیه که به تازگی به تصویب رسید، نشان‌دهنده یک تغییر بزرگ در مناسبات سیاسی، اقتصادی و امنیتی مابین دو کشور است. این توافق، که در راستای تحکیم روابط راهبردی بین دو کشور صورت گرفته، در یک دوره بحرانی از تحولات جهانی، پیامد‌های مهمی برای سیاست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد داشت.

پیش‌زمینه تاریخی و تحولات اخیر روابط ایران و روسیه

روابط ایران و روسیه از تاریخ طولانی برخوردار است. این دو کشور در دوران‌های مختلف، به دلیل موقعیت جغرافیایی و منافع مشترک، همواره در عرصه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی همکاری داشته‌اند. در سال‌های اخیر نیز با توجه به تحولات جهانی و تغییرات در سیاست‌های بین‌المللی، روابط ایران و روسیه دچار تغییراتی چشم‌گیر شده است. از جمله مهم‌ترین تحولات می‌توان به تحریم‌های اقتصادی غرب علیه جمهوری اسلامی ایران و بحران‌های جهانی در حوزه انرژی اشاره کرد که این عوامل باعث شد تا دو کشور به همکاری‌های نزدیک‌تری روی آورند.

بخش‌های کلیدی معاهده ایران و روسیه

معاهده مشترک جامع راهبردی ایران و روسیه به‌طور کلی شامل چند بخش اصلی است که به‌طور مستقیم بر امنیت، اقتصاد و سیاست‌های بین‌المللی این دو کشور تأثیر می‌گذارد. مهم‌ترین بخش‌های این معاهده شامل موارد زیر است:

همکاری‌های نظامی و دفاعی: در این بخش از معاهده، دو کشور بر تقویت همکاری‌های نظامی خود تأکید کرده‌اند. این همکاری‌ها شامل آموزش‌های نظامی، تبادل اطلاعات، شرکت در رزمایش‌های مشترک، تقویت تجهیزات دفاعی و همکاری در زمینه مقابله با تهدیدات مشترک است.

توسعه همکاری‌های اقتصادی: در راستای افزایش سطح همکاری‌های اقتصادی، ایران و روسیه به ایجاد پروژه‌های مشترک در حوزه‌های انرژی، زیرساخت‌ها، کشاورزی و حمل‌ونقل پرداخته‌اند. ایجاد یک کریدور تسهیل‌شده گمرکی، شناسایی متقابل برنامه‌های فعالان اقتصادی مجاز به منظور تشویق به ایجاد زنجیره‌های امن تأمین کالا، سازماندهی همکاری‌های اداری و تبادل اطلاعات گمرکی بین نهاد‌های گمرکی خود از دیگر مفاد این بخش است.

توسعه روابط فرهنگی و علمی: در این معاهده طرفین در زمینه توسعه مشارکت مستقیم میان مؤسسات آموزشی و علمی تحصیلات عالی، تدوین و اجرای برنامه‌ها و پروژه‌های مشترک علمی، فنی و تحقیقاتی، تبادل کارکنان علمی و آموزشی و دانشجویان، اطلاعات علمی و فنی، ادبیات علمی، نشریات ادواری و کتاب‌شناسی‌ها، مساعدت خواهند نمود.

تحلیل ابعاد اقتصادی معاهده ایران و روسیه

انرژی و منابع طبیعی: یکی از مهم‌ترین زمینه‌های همکاری ایران و روسیه در این معاهده، بخش انرژی است. ایران با داشتن ذخایر بزرگ نفت و گاز و روسیه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان انرژی در جهان، می‌توانند همکاری‌های گسترده‌ای در این زمینه داشته باشند. همکاری در ساخت و توسعه تأسیسات نفت و گاز، پروژه‌های مشترک در حوزه انرژی هسته‌ای و گسترش صادرات انرژی، از جمله اهداف کلیدی این بخش است.

ترانزیت کالا و حمل‌ونقل: ترانزیت کالا یکی دیگر از ابعاد مهم همکاری اقتصادی ایران و روسیه است. ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، به‌عنوان یک مسیر ترانزیتی مهم برای روسیه شناخته می‌شود. این معاهده به دنبال تقویت زیرساخت‌های حمل‌ونقل از جمله راه‌آهن، جاده‌ها و بنادر برای تسهیل ترانزیت کالا و ایجاد کریدور‌های تجاری جدید است.

تبادلات تجاری و سرمایه‌گذاری‌ها: در این بخش، ایران و روسیه به توسعه تبادلات تجاری خود و تشویق سرمایه‌گذاری‌های متقابل توجه دارند. کاهش موانع تجاری، افزایش صادرات و واردات کالا‌های مختلف و حمایت از پروژه‌های مشترک صنعتی و کشاورزی از جمله نکات برجسته این بخش است. ایجاد مناطق آزاد تجاری‌، تسهیل پرداخت‌های دوجانبه با استفاده از ارزهای ملی، گسترش همکاری در صنایع نفت، گاز و انرژی‌های تجدیدپذیر‌ و توسعه کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب‌ نیز از جمله موارد این توافق‌نامه است.

ابعاد سیاسی و امنیتی معاهده ایران و روسیه

تقویت همکاری‌های امنیتی در منطقه: معاهده مشترک ایران و روسیه در ابعاد امنیتی نیز اهمیت زیادی دارد. دو کشور در این معاهده به‌ویژه بر همکاری در زمینه مبارزه با تروریسم، مقابله با تهدیدات مشترک و تقویت امنیت مرز‌های خود تأکید کرده‌اند. همچنین، این معاهده می‌تواند به‌عنوان یک چارچوب برای مقابله با چالش‌های امنیتی در خاورمیانه و اوراسیا عمل کند.

حضور در سازمان‌های بین‌المللی: یکی دیگر از ابعاد مهم همکاری‌های ایران و روسیه در این معاهده، تقویت حضور مشترک در سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل متحد، سازمان همکاری‌های شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا است. این همکاری‌ها می‌تواند به هر دو کشور کمک کند تا در عرصه جهانی قدرت بیشتری به‌دست آورند و در برابر فشار‌های غرب مقاومت کنند.

تأثیرات منطقه‌ای و بین‌المللی معاهده ایران و روسیه

واکنش‌های کشور‌های غربی: امضای معاهده ایران و روسیه با واکنش‌های مختلفی از سوی کشور‌های غربی مواجه شده است. برخی بر این باورند که این معاهده ممکن است فشار‌های بیشتری به ایران و روسیه وارد کند و آنها را به سمت یکدیگر نزدیک‌تر کند. به‌ویژه، کشور‌های غربی به‌ظاهر نگرانی‌هایی درباره گسترش نفوذ روسیه در منطقه خاورمیانه و تأثیرات این همکاری‌ها بر سیاست‌های جهانی دارند.

تأثیر بر سیاست‌های منطقه‌ای خاورمیانه: در خاورمیانه، این معاهده می‌تواند تغییرات عمده‌ای در توازن قدرت به‌وجود آورد. همکاری‌های نزدیک‌تر ایران و روسیه ممکن است به تقویت موقعیت جمهوری اسلامی ایران در برابر رقبای منطقه‌ای و جهانی کمک کند. همچنین، این همکاری‌ها می‌تواند به‌ویژه در مسائل سوریه و دیگر بحران‌های منطقه‌ای تأثیرگذار باشد.

تأثیرات جهانی معاهده: این معاهده همچنین می‌تواند پیامد‌های قابل توجهی در سطح جهانی داشته باشد. تقویت روابط ایران و روسیه در سطح بین‌المللی ممکن است موجب تغییراتی در موازنه قدرت جهانی، به‌ویژه در مواجهه با ایالات متحده و اتحادیه اروپا شود. روابط نزدیک‌تر این دو کشور می‌تواند بر مسائلی مانند توافقات هسته‌ای، تحریم‌ها و بحران‌های جهانی اثر بگذارد.

 چالش‌ها و فرصت‌ها

با وجود همه پتانسیل‌ها، این معاهده با چالش‌هایی نیز روبه‌رو است. از جمله این چالش‌ها می‌توان به عدم هماهنگی در برخی سیاست‌های اقتصادی، محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها و ... در هر یک از دو کشور اشاره کرد.

با وجود چالش‌ها، معاهده ایران و روسیه می‌تواند فرصت‌های زیادی برای هر دو کشور فراهم کند. تقویت همکاری‌های اقتصادی، امنیتی و علمی می‌تواند ایران و روسیه را به عنوان دو قدرت جهانی و منطقه‌ای مطرح کند و در بلندمدت به‌طور قابل توجهی توانمندی‌های هر دو کشور را افزایش دهد.

معاهده مشترک جامع راهبردی ایران و روسیه یک گام مهم در جهت تقویت روابط استراتژیک این دو کشور است که می‌تواند در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی تاثیرات زیادی به‌دنبال داشته باشد. در حالی که این معاهده می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای هر دو کشور فراهم آورد، چالش‌های اجرایی آن نیز نباید نادیده گرفته شود. با این حال، در شرایط فعلی جهانی، این همکاری‌ها می‌تواند باعث تقویت موقعیت ایران و روسیه در برابر فشار‌های خارجی و ایجاد یک توازن جدید در سیاست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی شود.