چهارشنبه هفته گذشته و درحالی‌ که صرفاً چند ساعت پس از اعلام خبر آتش‌بس میان لبنان و اسرائیل، رسانه‌های منطقه‌ای و غربی اعلام کردند که گروه تروریستی «تحریرالشام» در شمال‌غرب سوریه و استان حلب دست به عملیات گسترده زده است. در زمان اعلام این خبر بسیاری از تحلیلگران مسائل منطقه بر این عقیده بودند که این حملات هم به زودی فروکش خواهد کرد اما این روند و تحرکات آنها زمانی زیر ذره‌بین قرار گرفت که منابع محلی اعلام کردند که پیشروی تحریرالشام و برخی دیگر از گروه‌های تروریستی که در بیعت با این جریان قرار دارند به سمت حلب تشدید شده است. در نهایت عصر جمعه دو نوع خبر از سوی رسانه‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای منتشر شد. 

برخی از این اخبار حکایت از آن داشت که مسلحین تحت نظر و فرماندهی تحریرالشام که حالا رهبری آن را ابومحمد الجولانی در دست دارد، توانستند شهر حلب را به صورت یک‌باره اشغال کنند و برخی دیگر از رسانه‌ها اعلام کردند که این شهر سقوط کرده است. طیف دیگری از اخبار هم حکایت از درگیری میان ارتش سوریه با تروریست‌ها داشت و در نهایت(شنبه) ارتش سوریه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: «طی چند روز گذشته، سازمان‌های تروریستی مسلح وابسته به گروه موسوم به «جبهه النصره» با حمایت هزاران تروریست خارجی، سلاح‌های سنگین و تعداد زیادی پهپاد، حملات گسترده‌ای را از چند محور به حلب و ادلب انجام دادند. نیروهای مسلح ما برای جلوگیری از پیشروی آن در مسافتی بیش از ۱۰۰ کیلومتر با آنها نبردهای سختی انجام دادند که در جریان این نبردها، ده‌ها نفر از نیروهای مسلح ما شهید و تعدادی دیگر مجروح شدند».

در این بیانیه آمده است: «تعداد زیاد تروریست‌ها و جبهه‌های متعدد درگیری، نیروهای مسلح ما را بر آن داشت تا عملیات استقرار مجدد را با هدف تقویت خطوط دفاعی به منظور دفع حمله، حفظ جان غیرنظامیان و سربازان و آماده شدن برای ضدحمله اجرا کنند».

فرماندهی کل ارتش و نیروهای مسلح سوریه در ادامه بیانیه خود آورده است: «با ادامه تردد تروریست‌ها در مرزهای شمالی و تشدید حمایت‌های نظامی و فنی از آنها، گروه‌های تروریستی توانستند وارد بخش‌های وسیعی از محله‌های شهر حلب شوند اما به دلیل تداوم حملات متمرکز و قدرتمند توسط نیروهای مسلح ما، نتوانستند پایگاه‌های خود را تثبیت کنند».

در ادامه این بیانیه تاکید شد: «این اقدام موقتی است و نیروهای مسلح سوریه با تمام امکانات برای تامین امنیت ملت سوریه در شهر حلب به عملیات و وظیفه ملی خود در راستای مقابله با سازمان‌های تروریستی و به دست گرفتن کنترل کامل شهر و حومه آن ادامه می‌دهند».

پاتک عصرگاهی

در این راستا، عصر شنبه خبرگزاری رسمی سوریه (سانا) اعلام کرد که هواپیماهای جنگی سوریه یک کاروان نظامی تروریست‌ها در میدان الباسل واقع در مرکز حلب را هدف قرار دادند که منجر به کشته شدن عناصر تحریرالشام شد. ارتش سوریه همچنین مقر تروریست‌ها در روستای فلیفل در حومه ادلب واقع در شمال‌غربی سوریه را با توپخانه سنگین و موشک هدف قرار داد و برخی دیگر از منابع عربی اعلام کردند که جنگنده‌های سوریه و روسیه در عملیاتی مشترک، خودروهای تروریست‌ها در امتداد حلب را هدف قرار دادند. ارتش سوریه همچنین مقرهای تروریست‌ها در پل الشغور در حومه ادلب را هدف حمله گسترده توپخانه‌ای و موشکی قرار داد.

المیادین هم (شنبه) اعلام کرد که درگیری‌های شدیدی بین ارتش سوریه و گروه‌های مسلح در محور ریف جنوب‌شرقی استان ادلب و در اطراف منطقه معره‌النعمان بعد از ورود تروریست‌ها به جنوب ادلب و فرودگاه نظامی ابوالظهور در جریان است. این درحالی است که به گفته المیادین، گروه‌های مسلح مدعی اشغال ۶۰ درصد از مساحت شهر حلب شده‌اند و رفت‌وآمد مردم را تا اطلاع ثانوی در این مناطق ممنوع اعلام کرده‌اند. بنابر اعلام المیادین، اهالی دو شهرک نبل و الزهرا در نزدیک حلب در شمال سوریه آنجا را تخلیه کرده‌اند و عناصر گروه موسوم به «نیروهای سوریه دموکراتیک» (قسد) که مورد حمایت آمریکا هستند، وارد این دو شهرک شده‌اند.

رسانه‌های وابسته به جریان‌های تروریستی حاضر در میدان هم با انتشار فیلم و عکس‌هایی مدعی شده‌اند که غرب و مرکز شهر حلب را در اشغال خود درآورده‌اند و در این مسیر رامی عبدالرحمن، مدیر دیده‌بان حقوق بشر سوریه وابسته به مخالفان مسلح خارج‌نشین سوریه که در انگلیس حاضر است،(شنبه) در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه مدعی شد که نصف شهر حلب اکنون تحت کنترل گروه تروریستی تحریرالشام (جبهه النصره سابق) و گروه‌های وابسته به آن درآمده است و عناصر آنها به قلعه حلب رسیده‌اند.

این درحالی است که ۱۰ سال پیش و در جریان عقب‌نشینی تروریست‌های مسلح از شهر حلب در سوریه، قلعه تاریخی این شهر آسیب فراوانی دید و بخشی از قلعه تاریخی شهر حلب با حدود ۷ قرن قدمت در سوریه بر اثر یک انفجار قوی تخریب شد. در آن زمان، تروریست‌های مسلح بمبی را در تونلی زیر هتل کارلتون سیتادل در نزدیکی قلعه حلب و در تونل‌هایی که زیر محوطه‌های تاریخی در بخش قدیمی این شهر که حفر کرده بودند، منفجر کردند. اهمیت حلب به این دلیل است که این شهر در فهرست میراث جهانی سازمان فرهنگی یونسکو ثبت شده است.

القاعده مجددا احیا شد؟

آنچه متاسفانه در رسانه‌های کشورمان کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد این است که اساساً بخش عمده‌ای از افکار عمومی کشورمان نمی‌دانند که تحریرالشام دقیقاً کدام جریان به حساب می‌آید و پس‌زمینه فکری یا ریشه شکل‌گیری آن چیست. واقعیت این است که هیات تحریرالشام را در اصل باید انشعابی از القاعده دانست. در سال ۲۰۱۲ زمانی که پرچم‌های سیاه داعش در عراق و سوریه به اهتزاز درآمد به موازات آن جبهه النصره که در اصل شاخه سوری سازمان القاعده به حساب می‌آمد به رهبری ابومحمد الجولانی اعلام موجودیت کرد.

یکی از مهم‌ترین دلایل اینکه چرا جبهه النصره شکل گرفت را باید اختلاف القاعده با داعش به رهبری ابوبکر‌البغدادی بدانیم؛ چراکه القاعده اصولاً در بسیاری از موارد مخالف مشی تند و تیز داعش بود و حتی در برخی از مناطق و محورهای سوریه این دو با یکدیگر درگیر شده بودند اما به هر حال القاعده تحت نظارت و رهبری ایمن الظواهری در آن روزها در سوریه توانست بسیاری را به خود جلب کند و در نهایت در سال ۲۰۱۶ میلادی، جولانی از القاعده جدا شد و «جبهه فتح‌الشام» را تاسیس کرد. این درحالی است که بسیاری از پژوهش‌گران مطالعات تروریسم اعتقاد دارند این اقدام صرفاً یک نوع بازی با «نام و پرچم» بود و اساساً جولانی با القاعده در پشت صحنه و براساس ایدئولوژی سلفیت جهادی ارتباط داشت.

در نهایت جبهه فتح‌الشام در اواخر ژانویه ۲۰۱۷ پس از ادغام با چندین جریان دیگر مانند حرکت نورالدین زنکی، لواء الحق، جیش‌السنه و جبهه انصارالدین دوباره نام خود را تغییر داد و با عنوان هیات تحریرالشام (HTS) اعلام موجودیت کرد و باز هم ابومحمد الجولانی رهبری این جماعت را به عهده گرفت. بر همین اساس باید گفت که جهان درحال مشاهده احیای انشعابی‌ها و باقی‌مانده‌های القاعده در سوریه است.

کدام بازیگران دولتی دخیل هستند؟

با گذر از تمام وقایع میدانی که ساعت به ساعت در چنین رویدادهایی درحال تغییر است، این سوال مهم پیش می‌آید که چه کسانی در پس این معرکه قرار دارند؟ بدون‌شک اسرائیل در این تحولات نقش اساسی را از حیث طرح‌ریزی به عهده داشته است. به‌گونه‌ای که رسانه‌های این رژیم اعلام کرده‌اند که اسرائیل از موعد حمله به حلب اطلاع داشت و این حمله تنها ۲۴ ساعت بعد از هشدارهای نتانیاهو به بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه و گفتن اینکه وی با آتش ‌‌بازی می‌کند و بهای ائتلاف‌هایش با ایران و حزب‌الله را می‌پردازد، اتفاق افتاد. از سوی دیگر باید توجه شود که ردپای ترکیه هم در این تحولات کاملاً مشهود است؛ چراکه علاوه بر تحریرالشام، نام چندین گروهک تروریستی دیگر که هم‌پیمان با این تروریست‌ها بوده نیز در میان حمله‌کنندگان به حلب دیده می‌شود که «ارتش آزاد سوریه» متشکل از معارضان سوری تحت حمایت ترکیه نیز در کنار این جریان تروریستی در نبردها مشارکت دارند.

اینکه ترکیه چه بهره‌ای از این روند خواهد برد، موضوعی است که فاز آن به همکاری آنکارا – تل‌آویو برمی‌گردد و فاز دیگر آن به ‌نوعی صرفاً منافع ترکیه را تامین می‌کند. در فاز نخست باید توجه شود که اسرائیل و ترکیه حتی در اوج تنش‌های سال‌های پس از هدف قرار گرفتن کشتی ماوی مرمره، روابط تجاری و امنیتی خود را با هم قطع نکردند و حالا هم چنین وضعیت پابرجاست. بدون‌شک تضعیف سوریه برای هر دو مهم است اما ترکیه در فضای کنونی سعی دارد تا به هر ترتیب بتواند مرزهای شمال سوریه که کردهای مورد حمایت آمریکا در آنجا حاضر هستند و به دنبال برگزاری انتخابات مستقل هستند را براساس منافع خود پاک‌سازی کند؛ به عبارت دیگر، احیای ویروس تکفیر توسط ترکیه می‌تواند باعث هدف قرار گرفتن کردهای سوریه هم بشود.

از منظر دیگر، ترکیه با این اقدام دولت مرکزی سوریه به رهبری بشار اسد را هم تضعیف می‌کند و با تقویت مجدد تروریست‌ها به دنبال آن هستند تا نفوذ ملی بشار اسد بر کشور کاهش پیدا کند. همین وضعیت در مورد ادلب را شاهد بوده‌ایم؛ به‌گونه‌ای که ترکیه همیشه مانع از پاک‌سازی این منطقه توسط ارتش سوریه که به کلکسیون تروریست‌ها تشبیه می‌شد، بوده و حالا از همان عناصر استفاده کرده است.

بازیگر دیگر در این راستا، ایالات‌متحده است. آمریکایی‌ها در شمال سوریه و در نزدیکی منابع نفت این کشور پایگاه‌های نظامی مهمی داشته و دارند و بخش از این وضعیت بدون‌شک با چراغ سبز آنها شکل گرفته است. همچنین خبرگزاری نووستی در گزارشی به قلم آندری کاتس نوشته است: «تاکتیک‌های مورد استفاده تروریست‌ها در رویدادهای اخیر سوریه به وضوح نشان از آموزش دیگران به آنها دارد؛ چراکه هیات تحریرالشام تصاویری از استفاده عوامل این گروه از پهپادهای اف.پی.وی همچنین‌ پهپادهای طراحی شده برای فرو ریختن بمب‌های دست‌ساز را در کانال‌های تلگرامی خود منتشر کرده است. این افراد به خودروهای زرهی ارتش سوریه و چند موضع میدانی این ارتش با پهپادها حمله کرده‌اند. آنها حتی ادعا کردند با یک پهپاد انتحاری یک بالگرد نیروهای دولتی سوریه را از بین برده‌اند. به نظر می‌رسد که مربیان خارجی به اپراتورهای پهپادی این گروه‌ها آموزش داده‌اند». از سوی دیگر، رسانه «میدل ایست اسپکتیتور» گزارش داده که فرماندهان میدانی اوکراینی در بین تروریست‌هایی که به ارتش سوریه حمله می‌کنند، شناسایی شده‌اند. حال باید منتظر بود و دید که تحولات میدانی از این پس به کدام سمت‌وسو می‌رود.

منبع: سازندگی