حجت الاسلام محمدباقر مشکاتی، کارشناس تاریخ اسلام و فعال رسانه در یادداشتی به مناسبت سالروز رحلت شهادت گونه چشم و چراغ شهر حضرت فاطمه معصومه سلام‌الله‌علیها نوشت: بانوی مهاجره و تمدن ساز حضرت فاطمه معصومه سلام‌الله‌علیها، به عنوان یکی از بانوان برگزیده و با فضیلت از خاندان عصمت و طهارت علیهالسلام، الگوی برجسته‌ای برای تمام مسلمانان و به ویژه برای بانوان و دختران در سراسر عالم است. سیره و سبک زندگی ایشان، سرشار از رویدادها و آموزه‌های ارزشمندی است که در الگودهی، الهام‌بخشی و شکل‌گیری فرهنگ مقاومت اسلامی نقش به‌سزایی داشته است. تاثیرگذاری شان و شخصیت، سیره و رفتار، عملکرد و هجرت آن حضرت در حیات ظاهری در طول قریب به بیست و هشت سال عمر بابرکت خویش و نیز حضور و حیات معنوی آن بانوی طاهره در ابعاد گوناگون از جمله در فرهنگ مقاومت اسلامی بر کسی پوشیده نیست.

 پرورش یافتن عالمان مجاهد و رهبران مبارز در مکتب معنوی و الهام‌بخش آن بانوی مجاهده و نیز تاثیرپذیری خیزش و جنبش‌ها و نهضت های اسلامی در قرن‌های متمادی به برکت وجودی آن حضرت در" قم؛ جهان‌شهر تمدنی اهل بیت" به ویژه انقلاب اسلامی در ایران و محور مقاومت اسلامی در منطقه و بیداری اسلامی در جهان، نمونه هایی از آثار و برکات ایشان بوده و هست. امروزه پرداختن به ابعاد پنهان و آشکار نقش آفرینی آن حضرت در فرهنگ مقاومت اسلامی یک ضرورت است اما نیازمند اهتمام اندیشمندان در مطالعه، بررسی و تبیین علمی است. در این مجال، نیم نگاهی به برخی از مفاهیم و جلوه های آموزه‌ مقاومت در زندگی و سیره ارزشمند ایشان خواهیم داشت.

آموزه های مقاومت فاطمی در مسیر زندگی

1_صبر و تحمل مصائب و سختی‌ها ی زندگی

به طور کلی زندگانی حضرت معصومه (س) پر از فراز و نشیب بود و ایشان در طول زندگی خود، مصائب و سختی‌های بسیاری را تحمل کردند. با این حال، ایشان هیچ‌گاه از ایمان و امید خود دست برنداشتند و از خود چهره درخشانی از یک مسلمان مقاوم و صبور به ثبت رسانده اند.

2_مقاومت در دوره زندانی شدن امام و رهبر خویش

قطعاً تحمل سختی‌های زندگی توسط حضرت فاطمه معصومه(س) در دوران زندانی بودن پدر بزرگوارشان، امام کاظم (ع)، نشانه‌ای بارز از مقاومت و الگویی بی‌بدیل در فرهنگ مقاومت اسلامی است. برای درک بهتر این موضوع، به نکات زیر توجه کنیم.

زندگی در دوران خلافت عباسیان و تحت کنترل و نظارت شدید حکومت ظالم، به معنای تحمل انواع فشارها و محدودیت‌ها بود. حضرت معصومه(س) با صبر و شکیبایی در برابر این شرایط دشوار، نشان دادند که مقاومت در برابر ظلم و ستم، یکی از مهم‌ترین ارزش‌های اسلامی است که خود به شایستگی زیبنده آن است.

حضرت معصومه(س) با وجود همه سختی‌ها، از اعتقادات و آرمان‌های خود دست برنداشتند و به ترویج معارف اهل بیت(ع) ادامه دادند. این پایداری در راه حق، الگویی برای همه کسانی است که در راه خدا مبارزه می‌کنند. زندگی حضرت در شرایط سخت و دوری از خانواده، نیازمند ایثار و فداکاری بسیاری بود.

همچنین حضرت معصومه(س) با تحمل همه این سختی‌ها، نشان دادند که برای حفظ دین و شریعت، از هیچ ایثاری دریغ نمی‌کنند. با وجود همه مشکلات و مصیبت‌ها، حضرت معصومه(س) همیشه امیدوار به آینده بودند و آماده هرگونه سختی و حتی به قیمت اهدای جان و شهادت در راه خدا بودند. این روحیه، نیروی محرکه‌ای برای همه مجاهدان راه خداست.

3_ پایداری در مراحل زندگی 27 ساله

سبک زندگی سیره حضرت معصومه (س) در شکیبایی و استقامت، در همه مراحل و رخدادی زندگی 27 ساله شان، برای همه کسانی است که در زندگی با مشکلات عدیده ای روبه‌رو می‌شوند، الگو ی عملی و عینی است. دوران کودکی و نوجوانی، دوره چندساله پس از شهادت پدربزرگوارشان امام کاظم (ع) ، دوره چندساله تحت تربیت برادر و در فقدان پدر، دوره چندماهه هجران برادر بزرگوارشان امام رضا (ع)، دوره چندماهه سفر و هجرت حضرت معصومه (س) به قم، برای شیعیان آن زمان، نمونه و نمادی از مقاومت اسلامی بود. ایشان نشان دادند که حتی در سخت‌ترین شرایط نیز می‌توان به اهداف و آرمان‌های اسلامی پایبند ماند و مقاومت کرد.

4_ نمونه‌ای از زن مقاوم و عفیفه

 حضرت معصومه (س) نمونه‌ای کامل از یک زن مسلمان مقاوم همراه با حفظ عفت و پاکدامنی بود. ایشان در رفتار و کردار و گفتار خود در زمینه حفظ حجاب و عفاف در تمام مراحل زندگی به ویژه در طول سفر طولانی مدت و هجرت پرمخاطره به ایران، در تراز اسلامی پایداری و مقاومت ورزیده اند، در حدی که هیچ نقلی درباره شمایل ظاهری و چهره نورانی آن بانوی عفیفه در تاریخ نیامده است و لذا در زمینه نیز الگویی ممتاز برای تمام زنان مسلمان شدند.

5_شجاعت و اعتماد به نفس

 تصمیم سرنوشت ساز و تاریخی حضرت فاطمه معصومه (س) برای مهاجرت از زادگاه خویش به قم، نشان از شهامت و اعتماد به نفس و روحیه خودباوری و مقاومت ایشان داشت. سبک زندگی و هجرت ایشان، به شیعیان شجاعت آموخت که در برابر مشکلات و سختی‌ها شجاعانه مقاومت کنند و نباید نا امید شوند و باید همواره به آینده امیدوار باشند.

6_مقاومت فرهنگی در طول زندگی

بانوی عالمه و محدثه حضرت معصومه (س) از کودکی و در طول زندگی خود به پاسخگویی به سوالات علمی دیگران و نشر معارف اسلامی پرداختند و در این راه از هیچ کوششی فروگذار نکردند. این فعالیت، در شرایطی که حکومت عباسیان تلاش می‌کرد تا اسلام ناب را تحریف کند، یک شیوه ای از مقاومت فرهنگی محسوب شده و بسیار ارزشمند بود نشانه پای داری و مقاومت ایشان در عرصه دین‌داری و دین مداری است .

جلوه های مقاومت فاطمی در هجرت از مدینه به قم

هجرت حضرت فاطمه معصومه (س) از مدینه به قم، یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ شیعه است. این هجرت فقط یک جابه‌جایی مکانی نبود، بلکه حاوی پیام‌های عمیق و ارزشمندی است که در شکل‌گیری فرهنگ مقاومت اسلامی نقش به‌سزایی داشته است. لذا یکی از بارزترین جلوه‌های مقاومت در زندگی حضرت معصومه (س)، تصمیم ایشان برای مهاجرت از مدینه به قم بود. سفری بی بازگشت که به دعوت امام رضا علیه السلام، به بهانه دیدار با برادر ولی با برنامه و ماموریتی در ابعاد امت اسلامی صورت گرفت. گو اینگه منزل به منزل، قریه به قریه و شهر به شهر، بذر ولایت و محبت اهل بیت (ع) و آموزه جهاد و مقاومت کاشته شد.

1_مهاجرت نمادی از مبارزه و مقاومت

مهاجرت و سفر طولانی و پر مخاطره حضرت معصومه(س) از مدینه به قم، به خودی خود نوعی مقاومت در برابر ظلم و ستم عباسیان محسوب می‌شود. ایشان با ترک زادگاه خویش و شهر پیامبر(ص) و هجرت به سرزمینی که در آن شیعیان مظلوم و تحت ستم حکام عباسی بودند، نشان دادند که از ظلم و ستم نمی‌ هراسند و برای حفظ دین و شریعت حاضر به تحمل هرگونه سختی هستند .

2_مقاومت در برابر انحرافات عقیدتی

مهاجرت حضرت معصومه(س) به قم، در واقع نوعی مهاجرت ایمانی و اعتقادی نیز محسوب می‌شود. ایشان با انتقال معارف اهل بیت(ع) به قم، در برابر انحرافات دینی و اعتقادی آن زمان مقاومت کردند و تلاش کردند تا فرهنگ ناب اسلامی را در این شهر رواج دهند.

3 _مهاجرت به عنوان ابزار مقاومت فرهنگی

یکی از مهم‌ترین اهداف مهاجرت و سفر حضرت معصومه(س) به قم، ترویج معارف اهل بیت(ع) و تقویت بنیان‌های اعتقادی شیعیان بود. این کار در آن شرایط دشوار، نوعی مقاومت فرهنگی محسوب می‌شد.

4_ مهاجرت به مثابه الگوی مقاومت زنانه 

علاوه بر اینکه شخصیت، سبک زندگی و سیره حضرت معصومه(س) الگویی ماندگار برای همه نسل‌های آینده به ویژه زنان مسلمان شد. بانوی مهاجره با کم و کیف مقاومت و مبارزات خود در قالب مهاجرت آگاهانه، برای نسل‌های آینده به ویژه بانوان و دختران مسلمان الگوی بارز و ممتاز گردید. ایشان نشان دادند که مقاومت در برابر ظلم و ستم، تنها مختص مردان نیست و زنان نیز می‌توانند نقش مهمی و اثرگذاری در این زمینه ایفا کنند.

5_مقاومت در برابر ظلم و ستم 

 حضرت معصومه (س) در زمانی که حکومت عباسیان بر مدینه حاکم بود و اهل بیت (ع) تحت فشار و آزار و اذیت قرار داشتند، تصمیم به مهاجرت گرفتند. این تصمیم، نشان از مقاومت ایشان در برابر ظلم و ستم و عدم پذیرش شرایط موجود بود. حضرت معصومه (س) با این اقدام، نشان داد که در برابر ظلم و ستم تسلیم نخواهد شد و برای حفظ دین و شریعت حاضر است از تا پای جان ایستادگی و مقاومت کند.

6_ پایداری در راه حق و ولایت 

 با وجود سختی‌های سفر و بیماری، حضرت معصومه (س) از مسیر خود بازگشت و تا آخرین لحظه به راه خود ادامه داد. این پایداری، نمادی از مقاومت در راه حق و دفاع از امامت و ولایت است. بیماری حضرت معصومه (س) در مسیر سفر به قم و تحمل رنج‌های فراوان، نشان از صبر و استقامت ایشان در برابر مشکلات است. این پایداری، الگویی برای همه کسانی است که در راه حق با سختی‌ها روبه‌رو می‌شوند و برای خدا و در راه دفاع دین خدا تحمل و مقاومت می کنند.

7_ تقویت وحدت و مقاومت شیعیان 

 حضور حضرت فاطمه معصومه (س) در قم، باعث تقویت وحدت شیعیان و ایجاد یک کانون علمی و فرهنگی شد. این امر، در حفظ و گسترش اسلام ناب و تولید فرهنگ و آموزه های مقاومت مؤثر بود .

8_ترویج مقاومت فرهنگی 

 هجرت حضرت فاطمه معصومه (س) به قم، باعث گسترش معارف اهل بیت (ع) و ایجاد جبهه مقاومت فرهنگی در این شهر و مناطق اطراف شد. ایشان با افشاگری و شیوه مبارزه عملی، به ترویج مبارزه فرهنگی پرداختند و به این ترتیب در برابر انحرافات فرهنگی و دینی مقاومت کردند.

9_ مهاجرت به منظور پایگاه علمی برای مقاومت شیعه

 حضور حضرت معصومه (س) در قم، باعث تقویت بنیان‌های شیعه و ایجاد یک کانون علمی و فرهنگی ضد ظلم و استبداد شد. این امر، در حفظ و گسترش اسلام ناب مؤثر بود و در بلند مدت منجر به شگل‌ گیری خیزش‌ها و جنبش‌ های مقاومت اسلامی در ایران و جهان شد. مهاجرت و حضور حضرت معصومه(س) در قم، این شهر به یکی از مهم‌ترین مراکز علمی و اعتقادی شیعی تبدیل شد. این امر به تقویت روحیه و انگیزه مقاومت در میان شیعیان کمک شایانی کرد.

در نتیجه، هجرت حضرت معصومه (س) به قم، تنها یک رویداد تاریخی نیست، بلکه حاوی پیام‌های عمیق و ارزشمندی است که تا امروز نیز برای مسلمانان و به ویژه شیعیان جهان الهام‌بخش بوده است. ترویج آموزه مقاومت در تمام ابعاد و شئون آن با گستره جهانی ، تنها بخشی از آموزه‌های فاطمی و از آثار و برکات این هجرت تاریخ ساز است. هجرتی که، یک نمونه بارز از جهاد در راه خدا و مقاومت در برابر ظلم و ستم و ایجاد یک جامعه مبتنی بر ارزش‌های مقاومت اسلامی رقم زده است.

از این روی، در این برهه سرنوشت ساز و خطیری که برای اسلام و مسلمانان منطقه ما پیش آمده ، می توان با الگوگیری از سبک زندگی مقاومتی این بانوی مجاهده و وجود معنوی و الهام بخش این بانوی کریمه، در برابر مشکلات و سختی‌های داخلی پایداری کنیم و در راه مبارزه با ظلم و ستم استکبار جهانی جهاد و مقاومت فعال کرده و در مسیر اعتلای اسلام و زمینه سازی ظهور منجی بشریت (عج) گام برداریم . بی شک زیارت کریمه اهل بیت علیهم السلام و معنویت این بارگاه قدسی در تقویت روحیه جهادی و معنوی مبارزان و رزمندگان اسلام در محور مقاومت اسلامی اثربخش خواهد بود.