پس از سه ماه مذاکره فشرده میان گروه‌‎های فلسطینی در پکن سرانجام این گروه‌ها بر سر کنار گذاشتن اختلافات قدیمی و تشکیل دولت وحدت ملی به توافق رسیدند. به گفته منابع چینی هسته مرکزی این مذاکرات، ایجاد سازوکار سیاسی با هدف تداوم حاکمیت فلسطینی بر سرزمین فلسطین است. دیگر هدف مهم این توافق، انعکاس نظر واحد از سوی گروه‌های فلسطینی در جهت تضعیف طرح رژیم صهیونیستی برای کنترل امور امنیتی غزه و از بین بردن حاکمیت فلسطینی در این منطقه است.

علاوه بر اعلام توافق میان گروه‌های فلسطینی، پکن از طرح سه مرحله‌ای صلح رونمایی کرد که برخلاف طرح آمریکایی به مسئله تداوم «حاکمیت فلسطینی» به شکل آشکار پرداخته است. برهمین اساس پیش‌بینی می‌شود این طرح بیش از قطعنامه ۲۷۳۵ شورای امنیت از سوی کشور‌های عربی و گروه‌های فلسطینی مورد استقبال قرار بگیرد. البته لحن بی‌پرده طرح چینی می‌تواند سبب اعتراض صهیونیست‌ها شده و موجب کارشکنی آنها در فرآیند مذاکرات شود. در ادامه این یادداشت سعی خواهیم کرد تا ضمن پرداختن به تأثیر دیپلماسی چینی بر روند مذاکرات فلسطینی به واکاوی این توافق در روند مذاکرات دوحه و قاهره بپردازیم.

گروه مختلف فلسطینی به ویژه جنبش حماس و فتح، طی روز‌های ۲۱ الی ۲۳ ژوئیه در پکن به بحث و رایزنی در خصوص اختلافات باقی مانده پرداختند. سرانجام پس از چند دور مذاکره و میانجی‌گری مؤثر پکن، گروه‌های فلسطینی به همراه وانگ یی وزیر امور خارجه چین در برابر دوربین‌ها حاضر شده و از توافق تاریخی برای تشکیل «دولت وحدت ملی موقت» برای اداره امور فلسطینی‌ها خبر دادند. در این دور از مذاکرات محمود العلول از اعضای بلندپایه فتح و موسی ابومرزوق از اعضای ارشد جنبش اسلامی حماس در پکن حضور داشتند. تفاوت این دور از مذاکرات با گفتگو‌های آوریل اضافه شدن سایر گروه‌های فلسطینی به میز مذاکره بود. ظاهراً چینی‌ها قصد دارند با نمایش اتحاد میان گروه‌های فلسطینی طرح آمریکایی‌ها را به حاشیه برده و تبدیل به بازیگر اصلی در تحولات شرق مدیترانه شوند.

مهمترین مخالف توافق پکن را می‌توان بنیامین نتانیاهو دانست. طی ۱۰ ماه اخیر نخست وزیر اسرائیل در فرصت‌های مختلف از برنامه این رژیم برای نابودی حماس و جلوگیری از احیای اقتدار آن در غزه گفته است. وی همچنین با مقایسه فتح و حماس بار‌ها اعلام کرده که نظر مثبتی برای واگذاری اداره غزه به تشکیلات خودگردان فلسطین ندارد. البته برخی منابع غربی با انتشار برخی اخبار غیر رسمی معتقدند که نتانیاهو در جریان مذاکره با طرف‌های آمریکا و تحت فشار ارتش، با نقش آفرینی مشروط تشکیلات خودگردان در اداره غزه تحت عنوان دیگری موافقت کرده است. در چنین شرایطی، توافق پکن این امکان را فراهم خواهد کرد تا در جریان گفتگو‌های دوحه و قاهره صدای واحدی از سمت گروه‌های فلسطینی شنیده شود.

دیگر پیام مهم توافق گروه‌های فلسطینی در پکن، افزایش اعتبار چین به عنوان مرکز گفتگو‌های سیاسی میان رهبران ارشد منطقه است. پیش از این چینی‌ها موفق شده بودند تا از طریق میانجی‌گری میان تهران- ریاض به اختلافی هشت ساله پایان دهند. حال به نظر می‌رسد پس از ایجاد اتحاد میان گروه‌های فلسطینی برای تشکیل «دولت وحدت ملی» چین بیش از پیش جایگاه خود را به عنوان «بازیگر صلح ساز» در میان قدرت‌های بزرگ تقویت کرده باشد. پس از این موفقیت دیپلماتیک، وانگ یی از ابتکار چینی برای پایان یافتن جنگ غزه سخن گفت.

در این طرح سه مرحله‌ای علاوه بر مسئله آتش‌بس، به مسئله حاکمیت فلسطینی نیز توجه شده است. در مرحله اول آتش‌بس کامل و دائمی در غزه برقرار شده و زمینه برای ارسال کمک‌های بشردوستانه تسهیل خواهد شد. در مرحله دوم بر تداوم حاکمیت فلسطینی‌ها بر سرزمین‌های ۱۹۶۷ تاکید شده است. در مرحله سوم طرف چینی خواستار عضویت کامل فلسطین در سازمان ملل براساس قطعنامه‌های شورای امنیت شده است. این طرح با وجود داشتن شباهت‌هایی با طرح سه مرحله‌ای بایدن، دارای صراحت بیشتری در خصوص آینده سیاسی اداره غزه و در نهایت تشکیل دولت فلسطین است.

بهره سخن

پس از دو دهه مذاکره نافرجام میان جنبش حماس و فتح حال به نظر می‌رسد چینی‌ها موفق شدند تا گوی سبقت را از میانجی‌گران آمریکایی، مصری و قطری ربوده و تبدیل به مرکز دیپلماسی برای کشور‌های غرب آسیا شوند. اتحاد میان گروه‌های فلسطینی جهت تشکیل دولت وحدت ملی و در عین حال اراده آنها برای حرکت در جهت تشکیل دولت فلسطینی می‌تواند موضع رژیم صهیونیستی در مذاکرات سیاسی را تضعیف کرده و موجب تغییر موازنه به نفع فلسطینی‌ها شود. پیش‌بینی می‌شود مقامات اسرائیلی نظر منفی خود را در خصوص این طرح اعلام و برای شکست دادن صلح گروه‌های فلسطینی برنامه‌ریزی کنند. در چنین شرایطی باید منتظر ماند و دید که طرف آمریکایی چه واکنشی نشان داده و آیا با این طرح همراهی خواهد کرد یا خیر؟

منبع: مهر