حاجی فیروز یک چهره فرهنگی و افسانه‌ای در نزد ایرانیان به شمار می‌رود که مژده شادی و نشاط می‌دهند و ایرانیان در گذر زمان خاطرات خوشی از آنان به یادگار دارند.

این نماد‌های ایران باستان را با لباس‌های رنگین و قرمز و چهره سیاه می‌شناسیم که با خواندن اشعار مفرح و ضرب تنبک شادی و نشاط را به خیابان‌ها و خانه‌ها می‌آورد.

حاجی فیروز همتای بابانوئل در فرهنگ غرب است که هر یک پیام آور شادی و نشاط هستند، اما امروز حال و روز هر دوی آنها خوش نیست. در آستانه سال نو شاهد حضور افرادی باد لباس‌های قرمز و تنبکی در دست هستیم که ادای حاجی فیروز را در می‌آورند و از نام و نشان این اسطوره ایرانی نشانی ندارند جز اشعار ناموزون که با ترانه‌های غیرمجاز تلفیق شده است و حرکات ناموزنی که بیشتر شبیه رقص هست، آن هم در ملاعام و در خیابان‌ها و تعریف خود را از این نماد بهارانه دارند.

پشت هر چراغ قرمزی در شهر‌های مازندران چند نفر با لباس قرمز و صورت سیاه سبز می‌شوند که در دستشان دایره زنگی است و ضبط صوت یا گوشی موبایلی که ترانه‌های غیرمجاز از آن پخش می‌کنند و همراه با آن می‌خوانند و بدنشان را به حرکت در می‌آورند.

کافی است چراغ قرمز شود، لابه لای خودروها، رقص کنان حرکت و تقاضای عیدی می‌کنند و برخی‌ها هم به آنان کمک می‌کنند، از اسکناس‌های ۵ تا ۱۰ هزار تومانی.

چند روزی بازارشان سکه شده است، گدایانی که لباس حاجی فیروز پوشیده و با تنش پوش بهارینه به خیابان‌ها آمده‌اند و به مظاهر بد فرهنگی تبدیل شده‌اند و بر روی شیشه اتومبیل‌ها تلنگر می‌زنند و عیدی می‌خواهند و از اشعار نغز حاجی فیروز فقط «سامبلی بلیکم» را به بدترین لحن و گویش و گاه غلط تکرار می‌کنند.

دلت می‌خواهد زودتر چراغ سبز شود و از این مظاهر غیرفرهنگی که اسطوره ایرانی را با تکدی گری آمیخته‌اند و به سخره گرفته‌اند، فاصله بگیرید و دورتر شوید، اما در چهار راه و راهبندان دیگر هم باز اوضاع از همین قرار است.

یک کارشناس هنر‌های نمایشی در مازندران با بیان اینکه حاجی فیروز از دسته جات نوروزخوانی است که پیام و مژده بهار و شادی می‌دهد، افزود: این گونه نبوده که دست دراز و گدایی کند بلکه مردم برای تشکر و ایجاد حال خوشی که با شنیدن اشعار نغز به آنها دست می‌داد، هدیه‌ای به وی می‌دادند.

محمد حسینی با بیان اینکه در گذشته هنرمندان صاحب نام و برجسته اقدام به اجرای فیروزخوانی می‌کردند، گفت: امروز این تن پوش اسطوره‌ای بر تن هر فردی از جمله افراد بیکار و کسانی که تخصص هنری ندارند و بیشتر قصدشان درآمدزایی کاذب است، دیده می‌شود.

وی با اظهار اینکه آئین‌های نمایشی در گذر زمان دستخوش تغییر شده و متأسفانه دستمایه برخی سودجویان نیز قرار گرفته است، افزود: متأسفانه عده‌ای از این افراد این نماد‌های ایرانی را دستمایه تکدی گری و گدایی قرار داده‌اند و این اسطوره از اصل خود دور مانده است.

وی از نهاد‌هایی نظیر شهرداری و یا فرهنگ و ارشاد اسلامی خواستار فعال کردن دسته‌های نوروزی و نوروزخوانان شد و گفت: باید جلوی کار‌های غیرفرهنگی و تکدی گری در لباس نماد‌های ایرانی گرفته شود.

فلسفه حاجی فیروز با آنچه که امروز می‌بینیم بسیار متفاوت است و اینکه چرا سیاه است خود حکایت و پیشینه تاریخی دارد. حاجی فیروز به معنای تمام شدن سیاهی و ناپاکی است و مژده بهار می‌دهد و امروز با تکدی گری چهره‌ای سیاه از وی در ذهن‌ها نقش بسته است.

برخی‌ها نیز پول گرفتن، حاجی فیروز را با بابانوئل که چهره‌ای سفید دارد مقایسه می‌کنند در حالی که این تفکر ناشی از عدم آگاهی و شناخت نسبت به فلسفه حاجی فیروز است.

حاجی فیروز دستخوش تغییر شده است

علی احمدی کارشناس فرهنگ عامه نیز با بیان اینکه برخی‌ها با لباس حاجی فیروز گدایی می‌کنند ربطی به شخصیت این نماد ایرانی ندارد، افزود: متأسفانه حاجی فیروز در گذر زمان دستخوش تغییر شده است و سنت شکنی‌های افراطی کاری ضد فرهنگی به شمار می‌رود.

وی با تاکید بر اینکه برای حفظ شخصیت و نماد‌های فرهنگی باید تلاش کرد افزود آن‌چه امروز در خیابان‌ها و معابر به نام حاجی فیروز می‌بینیم که گدایی می‌کنند ربطی به این اسطوره تاریخی ندارد و باید در صیانت از این داشته‌های فرهنگی حساسیت بیشتری به خرج دهیم.

حاجی فیروز که پیش از این شادی می‌کرد و دایره می‌زد و آواز می‌خواند و از مردم عیدی می‌گرفت، حالا کارش به گدایی کشیده است؟ از حدود یک دهه پیش که شبکه‌های اجتماعی در ایران آرام‌آرام رونق پیدا کردند، انتقاد از وضعیت حاجی فیروز هم بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت. مهم‌ترین نقد‌ها خارج شدن این شخصیت فرهنگ ایران از جایگاه و پایگاه تاریخی خود و آلوده شدنش به تکدی گری و چهارراه‌نشینی بود.

کارشناسان و فرهنگ دوستان بر ضرورت احیای فرهنگ‌های نوروزی و لزوم آشنایی مردم با پیشینه و فرهنگ نماد‌های باستانی و جلوگیری از تحریف آنها تاکید می‌کنند تا بتوان جلوی چهار راه نشینی شخصیت‌های برجسته فرهنگی و تاریخی را گرفت.

منبع: مهر