بیشتر مردم جوامعی که درمواجهه با فرهنگ‌های دیگر، هویت دینی، تاریخی وسبک زندگی خود را از دست می‌دهند دچار درجاتی ازخودبیگانگی هستند. خودکم‌بینی، فقدان خودباوری، عزت و اعتماد به نفس پایین از نشانه‌های ازخودبیگانگی است.

افراد دچار این خودپنداره درمقابل دیگر افراد و فرهنگ‌ها، خود را می‌بازند یا فراموش می‌کنند و اصالت را به دیگری می‌دهند و دیگرپرست می‌شوند و همین عامل سبب فاصله گرفتن از هویت خویش و رنگ باختن فرهنگ خودی ودرنهایت ازخودبیگانگی می‌شود. ازخودبیگانگی، هویت‌واقعی انسان یا به‌عبارت دیگر انسانیت انسان را هدف می‌گیرد وموجب بحران هویت درفرد می‌شود و تعادل روانی شخص را برهم می‌زند. 

در جامعه بحران‌زده‌ای که آدم‌هایش دچار ازخودبیگانگی و الگو‌های آنان سلبریتی‌ها و سبک‌زندگی و فرهنگ غربی‌هاست و از نهضت سبک زندگی غیر‌اصیل پیروی می‌کنند، فرد هربار که مقابل آینه می‌ایستد، نفس‌اش در سینه حبس و از دیدن خود بیزار می‌شود. چنین افرادی در آینه شخصی را می‌بینند که با تصورات ذهنی‌شان کاملا بیگانه است. این افراد خود را زشت می‌بینند و از طرز نگاه مردم نگرانند و در بسیاری موارد درانجام عمل‌های زیبایی افراط می‌کنند. خود‌زشت‌انگاری یکی‌از پیامد‌های ازخودبیگانگی است. در واقع چهره در جامعه‌ای که مردمانش در برزخ سنت و مدرنیته گرفتار و دچار درجاتی ازخودبیگانگی و گمشدگی هویت هستند، نقطه کانون هویت در‌نظر گرفته می‌شود و این معضل در اغلب کشور‌های در حال توسعه وجود دارد. 

بیشترین گرایش‌ها به عمل زیبایی 

افرادی که متعلق به طبقات متوسط و پایین جامعه هستند و می‌خواهند به نوعی خودشان را کمتر از طبقات بالای جامعه نبینند، کسانی که احساس خودکارآمدی پایین‌تری داشته و تصویر ذهنی و بدنی منفی بیشتری از خود دارند، افرادی که تصویر بدنی منفی از کودکی به‌دلیل سبک تربیت نادرست در آنان شکل گرفته، افراد با خودپنداره منفی و دچار انزوای اجتماعی و بدریخت‌انگاری، مبتلایان به نشانگان روان‌رنجوری (افسردگی، اضطراب و تحریک‌پذیری)، افراد نیازمند به تایید و توجه و تنوع‌طلب، خانم‌هایی که زیبایی را عامل همسریابی می‌دانند، زنان متاهلی که به‌دنبال کسب رضایت همسر هستند و... بیشتر به سمت عمل‌های جراحی می‌روند تا از این طریق زیباتر شده و حس بهتری نسبت به خود پیدا کنند و در مقابل به تصور خودشان از نگاه دیگران پذیرفته شوند. در واقع این از‌خود‌بیگانگی‌ها موجب پذیرش هویت‌های پوشالی شده که شبیه شدن به چهره سلبریتی‌ها و شخصیت‌های هالیوودی از نشانه‌های بارز آن است. 

ملاک‌های غیراستاندارد نازیبایی

دکتر جعفر علی‌گلی، روان‌شناس، پژوهشگر و دانش‌آموخته علوم قرآن می‌گوید: «گرچه زیبا‌دوستی به‌عنوان یک امر فطری در نهاد بشریت نهفته است، اما افزایش بی‌رویه جراحی‌های زیبایی طی چند دهه گذشته در ایران قابل تامل و بررسی است. فردی که از نظر زیبایی آسیب‌دیده و نسبت به استاندارد‌های زیبایی، انحرافات زیادی دارد، نیاز به زیبایی و انجام چنین جراحی‌هایی دارد اماافرادی که درزیبایی‌دوستی افراط می‌کنند دچار نوعی ازخودبیگانگی هستند. یکی از عوامل آن جامعه‌ای است که استاندارد‌های زیبایی در آن به‌شکل نادرستی القا شده وفرد براساس آن استاندارد‌ها خود را نازیبا تشخیص می‌دهد و در فرد یک ازخودبیگانگی ایجاد می‌شود. همچنین هیجاناتی که دراثر آسیب‌ها، افکار ورفتار‌های منفی گذشته به‌دلیل سبک تربیتی نادرست در فرد سبب بروز یک‌سری طرحواره‌هایی شده، نوع دیگری ازخودبیگانگی است که سبب آسیب‌های جامعه نیز می‌شود.»

دکتر علی‌گلی با اشاره به این‌که براساس روان‌شناسی اسلامی، انسان‌ها یک‌سری نیاز‌های بنیادین دارند که اگر به‌درستی تامین نشود در بزرگسالی یکی از نشانه‌های آن عدم‌خودباوری و ازخودبیگانگی است که تا این مشکل حل و درمان نشود و خودشناسی اتفاق نیفتد موج‌های روزگار فرد را آزاد نمی‌گذارند، می‌گوید: «افراد دچار ازخودبیگانگی، چون هویت را از جامعه می‌گیرند، عمل‌های زیبایی یکی ازنیاز‌های فرد می‌شود و این یکی از نشانه‌های پوچی درون است که با انجام این جراحی‌ها نه تنها نیاز‌های فرد تامین نمی‌شود و مجدد به پوچی خواهد رسید بلکه بر مشکلات روانی مانند تنش، اضطراب وافسردگی او افزوده می‌شود. واقعیت این است که نیاز به توجه، تایید شدن، دیده شدن ودریافت محبت در انسان‌ها وجود دارد که یکی ازمنابع تامین این نیازها، نزدیکی به خدا واهل‌بیت است که در سایه خودشناسی که اولین گام برای جلوگیری از غلتیدن درورطه ازخودبیگانگی است، میسرخواهد شد.»

اعتماد به نفس بالا، حرف اول را می‌زند

پژوهش‌ها نشان داده تصور افزایش جذب جنس مخالف برای ازدواج و یافتن همسر مناسب معمولا در خانم‌های مجرد یا زن‌هایی که متارکه کرده‌اند یا می‌خواهند ازدواج مجدد داشته باشند سبب گرایش به عمل‌های زیبایی شده و یکی از عوامل اصلی که به‌عنوان انگیزه انجام عمل زیبایی در زنان متاهل مطرح است، کسب رضایت همسر است. برخی از زنان متاهل تصور می‌کنند که برای همسرشان، جذابیت اولیه را ندارند و به‌عبارتی تکراری شده‌اند، در نتیجه به‌واسطه جراحی زیبایی، به‌دنبال جلب توجه همسرشان هستند تا همسران‌شان غیرمستقیم آن‌ها را با زنانی که از آن‌ها زیباتر و بی‌نقص‌ترند مقایسه نکنند. در این پژوهش، زنان با اعتماد به نفس بالا، کمتر به جراحی‌های زیبایی روی آورده و در اغلب موارد برای تنوع‌طلبی و اجتناب از نشانگان پیری اقدام به این عمل‌ها کرده‌اند و، اما مردان ما هم باید سمت و سوی نگاه‌شان را به زنان و بانوان تغییر دهند و به‌جای این‌که زیبایی ظاهری را در امر ازدواج یا به‌کارگیری آنان در مشاغل مختلف ملاک قرار دهند به اخلاقیات و توانمندی‌های آنان توجه داشته باشند و حریم خانه و خانواده را حفظ کنند و مبنای رضایتمندی زناشویی خود را عفت، پاکدامنی، حجب و حیای زنان خود قرار دهند. 

منبع: جام جم