طبق آماری که از وضعیت بارندگی کشور ارائه شده، سال آبی ۱۴۰۱ - ۱۴۰۲ سومین سالی بود که کم بارشی و خشکسالی را در کشور تجربه کردیم، اما در اواخر شهریور گمانه‌هایی در مورد وقوع و رسیدن پدیده ال‌نینو به کشور مطرح شد که پدیده‌های ترسالی را به دنبال خواهد داشت.

ال نینو، که کمتر از یک دهه صحبت از وقوع آن در ایران مطرح شده بود، پدیده‌ای است که چند سال یک‌بار باعث وقوع رخداد‌های حدی در آب و هوای سراسر کره زمین می‌شود و طبق پیش بینی‌ها گفته می‌شود امسال پاییز و زمستان پربارشی را برای ایران رقم خواهد زد.

در صورت تحقق پیش‌بینی‌های فصلی، انتظار آن می‌رود که بخش عمده کشور در پاییز و زمستان پیش‌رو با وقایع حدی اقلیمی مواجه شوند و بارش‌های شدید و رودخانه‌های سیلابی را تجربه کنند.

در چنین شرایطی، حوضه‌های آبریز دارای سد‌های مخزنی بزرگ، می‌توانند ضمن ذخیره‌سازی آب برای مصرف در سایر فصول، با کنترل سیل، جلوی وقوع خسارات جانی و مالی را نیز بگیرند، اما در حوضه‌های فاقد مخازن ذخیره‌ای و کنترل سیلاب، امکان وقوع خسارت محتمل‌تر است.

فیروزقاسم زاده سخنگوی صنعت آب کشور در ارتباط با اقدامات و برنامه‌های وزارت نیرو در راستای کاهش خطرات احتمالی سیل گفت: این اقدامات در دو بخش نرم‌افزاری و سخت‌افزاری قابل تفکیک است. در بخش نرم‌افزاری، یکی از اقدامات مهم، فعالیت‌های حوزه فرهنگ‌سازی و آگاهی‌رسانی است. از دیگر اقدامات نرم‌افزاری، تقویت زیرساخت‌های نرم‌افزاری مؤسسه تحقیقات آب وزارت نیرو بوده تا امکان تحلیل اثر وقوع سیلاب و مخاطرات ناشی از آن فراهم شود.

این مقام مسئول با اشاره به بخش سخت افزاری که دامنه وسیع تری هم دارد می گوید:  از جمله اقدامات در بخش سخت افزاری نیز می‌توان به اجرای سازه‌های کنترل سیل، اصلاح سازه‌های تقاطعی فاقد آبگذری، اجرای طرح‌های پخش سیلاب و تغذیه مصنوعی، شناسایی و آزادسازی تصرفات مزاحم در بستر و حریم رودخانه‌ها و مسیل‌ها، مدیریت مخازن سد‌های کشور به‌منظور مهار حداکثری سیلاب‌ها و کاهش خسارات ناشی از آن اشاره کرد. 

معرفی ۸ هزار نقطه حادثه خیر به دستگاه‌های متولی

او در تشریح اقدامات در این حوزه ادامه داد: در همین راستا وزارت نیرو، در کنار توجه جدی برای برنامه‌ریزی مخازن سد‌ها و تأمین شرایط رودخانه‌ها برای عبوردهی مطمئن سیلاب‌ها، حدود ۸ هزار نقطه حادثه خیز و سازه تقاطعی را شناسایی کرده است. لیست این سازه‌ها به دستگاه‌های متولی شامل وزارت جهاد کشاورزی، وزارت راه و شهرسازی و سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها ارائه و اخطار‌های لازم به اشخاص حقیقی مالک برخی از این سازه‌ها نیز صادر شده است و رفع این موانع در قالب یک سامانه قابل رصد است.

از سوی دیگر لایروبی رودخانه‌ها گرچه به عنوان یکی از  عوامل اصلی مهار سیلاب‌ها شناخته نمی شود اما با این‌حال می تواند اقدام موثری در زمینه حفاظت از رودخانه‌ها در مقابل تعرض به حریم و بستر آن‌ها و کاهش خسارات احتمالی سیلاب باشد.

سخنگوی آب در این خصوص اعلام کرد: در ۶ ماهه نخست سال ۱۴۰۲ بیش از ۴۰۰ کیلومتر لایروبی و حدود ۴۰ کیلومتر ساماندهی در رودخانه‌های کشور انجام شده‌است و این اقدامات با جدیت بیشتر در حال حاضر در دست پیگیری است. اعتبار پیش‌بینی شده برای طرح ملی متمرکز رودخانه حدود ۴۶۰ میلیارد تومان است که تاکنون حدود ۲۰درصد آن تخصیص یافته است که البته تقویت این منابع اعتباری می‌تواند در توسعه جبهه‌های کاری و تسریع در موضوعات کارگشا باشد.

تحقق اهداف مطالعاتی حریم رودخانه در برنامه ششم

اوبا اشاره به پیشرفت صورت گرفته در زمینه انجام مطالعات تعیین حد بستر و حریم رودخانه‌ها  مطابق برنامه ششم گفت: در  تا انتهای برنامه ششم، وزارت نیرو باید در  حدود ۷۵ هزار کیلومتر از رودخانه‌های کشور مطالعه حد بستر و حریم انجام می‌داد، اما با پیگیری‌های انجام شده و با وجود محدودیت‌های اعتباری، تا پایان سال ۱۴۰۱ به میزان بیش از ۸۰ هزار کیلومتر انجام شد و برنامه وزارت نیرو تا پایان برنامه هفتم، تحقق نتایج مطالعات به میزان ۹۷ هزار کیلومتراست.

شایان ذکر است مطابق برنامه ملی کاهش خطر حوادث و سوانح موضوع ماده ۴ قانون مدیریت بحران کشور، تکالیف ۱۶ نهاد و دستگاه اجرایی مرتبط در مدیریت سیل کشور ارائه شده است که وزارت نیرو از بین ۷۹ اقدام اولویت‌دار کاهش خطر سیل، عهده‌دار مسئولیت ۲۲ اقدام و در تعداد ۳۹ اقدام همکار و در ۸ اقدام پشتیبان است.