کمبود شیرخشک در ماه‌های اخیر تا حدی پیش رفت که مسئولان را هم از موضع انکار به سمت اعتراف برد، اما این کافی نبود و برای طفل شیرخوار گرسنه غذا نشد، پس باید چاره‌ای اندیشیده می‌شد.

«ثبت سامانه‌ای شیرخشک‌ها ضمن آنکه کمک می‌کند تا این محصول از زنجیره تأمین خارج نشود و به دست مصرف‌کننده واقعی برسد، در عین حال میزان نیاز کشور به صورت واقعی را مشخص می‌کند و به این ترتیب می‌توان بر اساس آن سیاست‌گذاری کرد». این جدیدترین اظهارات مدیرکل فراورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل سازمان غذا و دارو است.

وجود ۱۶۵ هزار و ۴۲۰ شیرخوار در مشهد

موضوعی که علی روحبخش، سرپرست معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز روز ۱۹ مهرماه از آن خبر داد و گفت: از ۲۰مهر ماه شیرخشک رگولار و عادی با ثبت کد ملی نوزاد صورت می‌گیرد. افرادی که کودکان زیر ۲سال دارند با ارائه کد ملی نوزاد به داروخانه، پس از ارائه بارکد شیرخشک در سامانه «تی‌تک» که به سامانه ثبت احوال متصل است صحت‌سنجی می‌شوند و مسئول فنی داروخانه شیر خشک را ارائه می‌دهد.

وی در پاسخ به پرسش خبرنگار قدس خراسان در خصوص جمعیت شیرخواران مشهد و میزان نیاز آن‌ها به شیرخشک اظهار می‌کند: جمعیت کل زیر ۲سال مشهد ۱۶۵ هزار و ۴۲۰نفر است، در حالت عادی سال‌های گذشته هر ماه ۲۲۷ هزار قوطی توزیع می‌شده که برای ۲۵ درصد کودکان زیر ۲سال یعنی ۴۲هزار نفر کافی بود.

بر اساس گفته سرپرست معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، میزان توزیع در ۶ ماهه دوم ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ که شرایط عادی بوده یک میلیون و ۶۰۰ هزار قوطی بوده و این عدد در ۶ماهه اول امسال که با کمبود شدید به ویژه در تابستان مواجه شدیم، تنها با ۲۰۰ هزار عدد کاهش به یک میلیون و ۵۸۰هزار قوطی شیرخشک رسیده است! این عدد یعنی به ازای هر کدام از آن ۲۵ درصد شیرخوار که باید شیرخشک دریافت کنند، ۶ قوطی شیرخشک در ماه توزیع شده آن هم در شرایطی که تابستان امسال مشهد پذیرای تعداد بالای زائر ایرانی و خارجی بود به طوری که این آمار فقط در دهه پایانی صفر حدود ۷میلیون نفر اعلام شد؛ آیا این جمعیت که دوبرابر جمعیت مشهد است کودک شیرخوار نیازمند به شیرخشک نداشت؟

وی که پیش از این در مصاحبه‌ای دیگر با خبرنگار ما نسبت به دپوی شیرخشک در منازل اظهار نگرانی کرده و این موضوع را سبب کمبود در بازار دانسته بود، این بار نیز به نکته قابل تأمل دیگری اشاره می‌کند و می‌گوید: امسال میزان توزیع با رشد جمعیت ثابت متناسب بوده و چیزی که موجب کمبودها شده خرید هیجانی، نابجا و قاچاق آن است.

میزان نیاز مشهد چند قوطی شیرخشک در ماه است؟

روحبخش بیان می‌کند: در شرایط کنونی پیش‌بینی می‌شود مصرف به حدود ۳۵ درصد می‌رسد یعنی هر ماه ۳۸۰هزار قوطی مورد نیاز است، در مهرماه ابلاغ توزیع شیر خشک به دانشگاه مشهد ۳۴۰هزار قوطی بوده که تا ۲۰ مهرماه، ۴۸ درصد آن جذب و توزیع شده است.

آنچه در این آمار و ارقام بیش از پیش نگران‌کننده است در نظر نگرفتن جمعیت اتباع و بی‌شناسنامه‌ها و از سوی دیگر زائرانی است که طبق آمارهای اعلامی جمعیتشان در طول سال به بیش از هشت برابر شهروندان مشهد می‌رسد و از تعداد نوزادان در میان این جمعیت نه تنها برآوردی صورت نگرفته که پیش‌بینی این نیاز هم در سهمیه‌های شیرخشک دیده نشده است.

از طرفی مدیرکل امور فراورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل سازمان غذا و دارو می‌گوید درخصوص توزیع شیرخشک، هیچ سقفی برای داروخانه و مصرف‌کننده تعیین نشده است، اما ۱۸‌مهرماه علی روحبخش، سرپرست معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم‌ پزشکی مشهد، اعلام کرد با اجرای این طرح، حداکثر هشت قوطی شیرخشک در ماه به سرپرست خانوار تعلق می‌گیرد و از برداشته شدن سقف توزیع شیرخشک و تغییر سیاست‌های سازمان غذا و دارو در این زمینه اظهار بی‌اطلاعی کرد!

حالا اگر از تناقض اظهارات یا بهتر است بگوییم ناهماهنگی مسئولان سازمان غذا و دارو در وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی مشهد در خصوص سقف سهمیه هر نوزاد در ماه بگذریم موضوع دیگری که در این شرایط آن هم در کلانشهری مثل مشهد که جمعیت زیادی از اتباع مجاز و غیرمجاز را در خود جا داده، وجود دارد بحث چگونگی دریافت شیرخشک برای فرزندان غیرایرانی است که کد ملی ندارند؛ پرسشی که برای سرپرست معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد می‌فرستیم و پاسخی که پس از چند ساعت توسط روابط عمومی این معاونت به دستمان می‌رسد استناد به اظهارات مدیرکل فراورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل سازمان غذا و دارو است: «برای اتباع و افراد فاقد شناسنامه نیز از معاونان غذا و داروی سراسر کشور خواسته‌ شده با همکاری اداره ثبت استانی، یک کد مجازی تهیه و به سازمان غذا و دارو اعلام شود تا برای اتباع و افراد فاقد شناسنامه نیز سهمیه در نظر گرفته شود. در مجموع داروخانه‌ها موظف‌اند هر کسی که مراجعه کرد شیرخشک را با کد ملی تحویل دهند».

همچنان این ابهام وجود دارد که دانشگاه علوم پزشکی مشهد برای تهیه کد مجازی برای شیرخشک نوزادان اتباع و افراد فاقدشناسنامه چه اقدامی کرده است و اصلاً الان تا زمان انجام این کار، تکلیف این افراد چه خواهد بود؟ پس به یکی از داروخانه‌های سطح شهر می‌روم تا به عنوان یک تبعه غیرایرانی برای فرزندم شیرخشک تهیه کنم؛ مسئول داروخانه اول جدای از اینکه دو برند پرمصرف نان و آپتامیل را ندارد و فقط ب.ب.لاک یک را دارد، وقتی می‌گویم اتباع هستم و فرزندم کد ملی ندارد می‌گوید بدون کد ملی هر تعداد که بخواهی می‌دهم، می‌پرسم مگر قرار نبود از امروز فقط با کد ملی و ثبت در سامانه شیرخشک تحویل دهید، می‌گوید هنوز که خبری نیست!

موضوع را از رئیس انجمن داروسازان خراسان رضوی پیگیری می‌کنم؛ دکتر علی جعفرنژاد در این باره می‌گوید: از طرف سازمان غذا و دارو موضوع تحویل شیرخشک با کد ملی و ثبت در سامانه تی‌تک ابلاغ شده ولی با توجه به آماده نبودن زیرساخت‌ها و عدم در نظر گرفتن مشکلات داروخانه‌‎ها هنوز قابلیت اجرا ندارد و عملیاتی نیست، ضمن اینکه این اقدام مشکل کمبود را حل نخواهد کرد.

وی با بیان اینکه سازوکار عملیاتی اجرای این طرح توسط داروخانه‌ها هنوز توسط سازمان غذا و دارو ابلاغ نشده است، در ادامه به نامه رئیس انجمن داروسازان ایران به رئیس سازمان غذا و دارو استناد و عنوان می‌کند: یکی از موضوعاتی که در این نامه بر آن تأکید شد هزینه‌های سربار ناشی از الزام به ثبت اقلام با حاشیه سود کم مشابه شیرخشک‌های رگولار در سامانه تی‌تک همزمان با افزایش روزافزون هزینه‌های نیروی انسانی، انبارش و تأمین سخت‌افزار و نرم‌افزار و مقدمات اتصال به اینترنت برای داروخانه‌هاست.

تحویل شیرخشک به مراکز بهداشت راه‌حلی قابل تأمل

گلایه داروخانه‌ها از افزایش هزینه‌های ناشی از طرح و تهدید شدن به قطع سهمیه داروهای ضروری در صورت همکاری نکردن با این طرح ناپخته، معلوم نبودن سهمیه هر شیرخوار، ناهماهنگی‌های میان وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی مشهد، فراهم نبودن زیرساخت‌ها و سر درآوردن جعبه‌های آکبند شیرخشک از کشورهای همسایه، روایت آشفته بازار شیرخشک است که انگار حالا حالاها قرار نیست به سامان برسد؛ به نظر می‌رسد در شرایط فعلی بهترین و کم‌هزینه‌ترین راه حل تحویل انواع شیرخشک رگولار به مراکز بهداشت باشد که هم با توجه به اشرافشان به شرایط مادر و کودک آمار شیرخواران نیازمند به شیرخشک را دارند و هم بدون تحمیل هزینه اضافی به داروخانه‌ها که بخش خصوصی هستند، مراکز بهداشت که جزئی از بدنه وزارت بهداشت محسوب می‌شوند، می‌توانند این معضل را برطرف و به توزیع عادلانه غذای شیرخواران که جایگزینی ندارد، اقدام کنند؛ در این صورت نظارت بر توزیع هم به مراتب کم‌هزینه‌تر و آسان‌تر خواهد بود.