هنگامی که اسم آتشکده می‌آید، بعید نیست که روز‌هایی را به خاطر بیاوریم که این مرزوبوم زادگاه زرتشت بود. از آن روز‌ها یادگار‌هایی برایمان مانده که یکی از آن‌ها نیایش‌گاهی در جنوب ایران است.

 معبد کلات (آتشکده کوه‌مند ) به نام‌های آتشکده‌مند و آتشکده خورموج هم خوانده می‌شود. این معبد در دامنه کوه‌مند در فاصله ۳۰ کیلومتری خورموج در جنوب روستای حیدری و در ارتفاعات سنگی مجاور بستر قدیمی رودخانه سیلابی در استان بوشهر قرار گرفته است. آثار حجاری‌هایی در دل صخر‌های بلند وجود دارد که راه باریکی از سطح بستر رودخانه به سوی نخستین مدخل آن در ارتفاع ۶۰ متری کشیده شده است.

ساختمان خارجی فعلی معبد کلات عبارت است از یک سکوی اصلی با ‏سقفی اهرمی شکل و دو مدخل دیگر و ده حفره به شکل روزنه‌هایی در‏طرفین سکوی اصلی که به منزله نورگیر‌ها یا پنجره رواق‌های اصلی معبد عمل می‌کنند. این معبد از سه طبقه اصلی یا میانی؛ تختانی و فوقانی تشکیل شده که با هم در ارتباط هستند و در عین حال ساختمان هر طبقه با دیگری تفاوت دارد و هر طبقه برای کار خاصی ساخته شده است.

در بستر خشک رودخانه آثار بند‌ها و آبگردان‌هایی در زمین‌های پای کوه وجود دارد که نشان از وجود میدانی بزرگ در جلوی معبد بوده است. سطح این میدان را با خاک و سنگ به صورت مصنوعی بالا آورده‌اند. میدان جلوی ساخت ظاهراً محل جمع آوری گروه بسیاری از مردم بوده که اکنون از بین رفته است. نکته قابل توجه در معبد کلات وجود چاه‌های گوناگون در اتاق‌های پایینی است که به نظر میرسد برای دفن اموات یا نگهداری استخوان آن‌ها حفر شده است.

بیشتربخوانید

• قدیمی‌ترین و جذاب‌ترین مسجد ایران در چند قدمی یزد + فیلم

قسمت میانی، محل نشستن کاهنان یا نزدیکان و انجام مراسم خاص مذهبی بوده است. قربانی یا گناهکار و یا فردی که باید عمل مراسم مذهبی در مورد او انجام می‌شد، روی سکوی میانی قرار می‌گرفت.

 دخمه‌های کلات ساختمان‌هایی برای قبر‌ها بوده به تقلید از خانه‌ها ساخته شده‌اند. نقشه این قبر‌ها مثل قبر‌های فنیقی است. نوع قرار گرفتن دخمه‌ها بر روی یکدیگر و کم شدن کم کم ابعاد آن‌ها در طبقات بالاتر همان نقشه زیگورات است که ریشه بابلی دارد. صندلی حجاری شده در یکی از دخمه ها، به سبک معماری سنگی هندی است. قبر‌های کلات تحت تاثیر تمدن‌های گوناگون ایرانی، هندی، آشوری، فنیقی و ایلامی اند.

منبع: بیتوته