یکی از بنا‌های بسیار ارزشمند شهر آباده در استان پارس، که چشم و چراغ و نگین معماری شهر به شمار می‌آید عمارت کلاه فرنگی است. این بنا در شرایط نگهداری و حفاظتی مناسبی قرار ندارد و رخداد‌های ناگواری را از سر می‌گذراند. 

عمارت کلاه فرنگی از بنا‌های دوران قاجاریه است که در نزدیکی میدان ولی عصر کنونی آباده قرار دارد. این بنا دارای یک اشکوبه (طبقه) بوده و در وسط آن باغچه‌ای مربع شکل جای گرفته است. نقشه این بنا دایره‌ای و از ۳ نیم دایره تشکیل شده است.

عمارت کلاه فرنگی بر روی یک سکوی آجری با بلندای ۸۰ سانتی متر جای گرفته و به اندازه ۲ پله از سطح زمین فاصله دارد. ستون‌های سنگی با سرستون‌های کنگره ای، سقف بنا را نگه داشته و پایه ستون‌ها بر روی ایوانی به پهنای یک متر قرار گرفته که در پیرامون بنا جای دارد. 

بیشتر بخوانید

عمارت کلاه فرنگی آباده یادگاری از معماری ایرانی و اروپایی در فارس

سیاوش آریا فعال و پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی در فارس اظهار کرد: به سبب رسیدگی نکردن اداره میراث فرهنگی شهر آباده زمستان پارسال، بخشی از سقف آن فرو ریخته و مسئولان برای پیشگیری از ریزش بیشتر سقف و بنا، داربست‌های آهنی را بر روی بنا کار گذاشته و آن را به حال خود رها کرده اند. 

او ادامه داد: یک شرکت خصوصی که هیچ ارتباطی با میراث فرهنگی ندارد و روشن نیست که چگونه توانسته است به این مهم دست یابد در بخشی از مجموعه و بیرون از عمارت اصلی ساکن و دفتر کار خود را مستقر کرده است. 

وضعیت نامناسب نگهداری از سنگ نوشته پهلوی ساسانی در عمارت کلاه فرنگی

آریا تصریح کرد: بی گمان دردناک‌ترین و غم انگیزترین موضوع در عمارت کلاه فرنگی، رها شدن سنگ نوشته پهلوی ساسانی در گوشه‌ای از حیاط مجموعه با بدترین روش و شیوه ممکن نگهداری و حفاظتی است که دل هر دوستدار تاریخ و فرهنگ ایرانی را به درد می‌آورد و آه از نهاد آدمی بلند می‌شود. 

پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی در فارس اضافه کرد: این سنگ نوشته بیش از هزار و ۵۰۰ سال دیرینگی دارد که نه به ثبت ملی (ثبت اشیای غیرمنقول) رسیده و نه تا کنون مستندنگاری شده است و حتی نه خوانش و برگردان علمی. سنگ نوشته‌ای ارزشمند و یگانه که کمتر کارشناس زبان شناسی یا باستان شناسی از آن آگاه است.

او افزود: بنا بر بررسی ها، این سنگ نوشته جزو سنگ نوشته‌های سرقتی در دهه‌های گذشته از مکانی ناروشن است که در شهر آباده توقیف شده و بیش از یک دهه است در عمارت کلاه فرنگی نگهداری می‌شود. اما هم اینک، دوستداران میراث فرهنگی شهر آباده از وضعیت بد آن و رها شدن این یادگار ساسانیان در کف حیاط و گوشه‌ای و در بدترین شرایط حفاظتی از آن خبر می‌دهند.

این فعال میراث فرهنگی با گله مندی ادامه داد: براستی مسئولان میراث فرهنگی شهر آباده و استان چه می‌کنند؟ تا به کی باید بیننده نابودی یادمان‌های تاریخی و فرهنگی تکرارناپذیر گذشتگان بود؟ اگر رخداد ناگواری برای سنگ نوشته ساسانی روی دهد و خدای ناکرده آسیبی ببیند چه کسی پاسخگو است؟ اگر بخش‌های دیگری از عمارت کلاه فرنگی که به ویرانه‌ای تبدیل شده، فرو ریزد چه کسی پاسخ گو است؟ آیا مدیریت شهری و مسئولان فرهنگی شهر بنای ملی و نیاکانی گذشتگان برایشان ارزشی ندارد و نباید به کمک اداره میراث فرهنگی شهر بیایند و عمارت کلاه فرنگی که چشم و چراغ شهر است را نجات داده و مرمت و بهسازی کنند؟

او در ادامه تصریح کرد: باید دانست عمارت کلاه فرنگی، آبروی فرهنگی شهر آباده به شمار می‌آید و همه مردم شهر و مسئولان دولتی شهر و استان باید در برابرش حساس و پاسخگو باشند.

عمارت کلاه فرنگی آباده با شماره ۳۴۰۸ در ۲۸ اسفندماه ۱۳۷۹خورشیدی به ثبت ملی رسیده است.

یادمان‌های تاریخی و میراث گذشتگان هویت ملی کشور هستند و در نزد ما امانتی هستند که باید سالم به دست آیندگان سپرده شود؛ بنابراین باید از میراث فرهنگی و آثار تاریخی بدرستی پاسداری و نگاهبانی کنیم.