سد‌ها می‌توانند تاثیرات فیزیکی و شیمیایی مختلفی را در تغییرات اقلیمی و زیست محیطی ایجاد کنند.

 زلزله القایی چیست؟ این زمین‌لرزه‌ها که با نام «زلزله‌های القایی» (Induced seismicity) شناخته می‌شوند، به لرزش‌هایی گفته می‌شود که بر اثر فعالیت‌های انسانی بوجود می‌آیند و تنش‌ها و کرنش‌های روی پوسته زمین را تغییر می‌دهند. یکی از این فرآیند‌های خاص ژئوفیزیکی، در مناطقی بوجود می‌آید که در آن‌ها سد ساخته می‌شود.


بیشتربخوانید


لازم به ذکر است، در گزارشی که توسط گروهی از زلزله شناسان روسی در سال ۲۰۰۰ منتشر شد، عواملی نظیر استخراج مواد معدنی از عمق زمین نیز می‌توانند پوسته زمین را دچار تغییر کرده و یا آن را تضعیف کنند. به عنوان مثال استخراج گاز طبیعی در نزدیکی گازلی، در ازبکستان در اواخر دهه‌های ۱۹۷۰ و۱۹۸۰، باعث سه زمین لرزه شدید شد که بزرگترین آن‌ها ۷.۳ ریشتر بود. این بزرگترین رویداد لرزه‌ای ثبت شده در آسیای مرکزی است.

یکی دیگر از عواملی که ممکن است باعث ایجاد زلزله شود، ساخت آسمان‌خراش‌ها است. به عنوان مثال پس از ساخت برج «تایپیه ۱۰۱» در تایوان، دو زلزله این منطقه را لرزاند. زمین‌شناسان تایوانی احتمال می‌دهند که شاید این آسمان خراش ۷۰۰ هزار تنی، باعث باز شدن یک گسل قدیمی شده باشد.

وقتی آسمان‌خراش‌ها و سد‌ها باعث زلزله می‌شوند/ زلزله‌های القایی چیست؟

با ساخت سد و ایجاد یک مخزن آب چند میلیارد تنی، فشار زیادی بر زمین آن منطقه ایجاد می‌شود. شواهد نشان می‌دهند که در برخی مناطق، به دلیل گسل‌های موجود در دره‌ها (که عموما محل آب‌گیری سد‌ها هستند)، و برخی مشخصات فیزیکی و زمین‌شناختی دیگر، ساخت سد به دلیل افزایش بار اعمال شده، باعث ایجاد زلزله‌های القایی در عمق کم می‌شوند.

پاتریک مک گالی نویسنده کتاب «رود‌های خاموش» (این کتاب در ایران نیز ترجمه و چاپ شده است) در بخشی از کتاب خود به این مسئله پرداخته و می‌گوید: «زلزله، پیامد خاموشی رودها، مرگ آب‌خوان‌ها و گسترش سد سازی است.»

او در مهم‌ترین بخش کتاب خود به بررسی تاثیر از بین رفتن رودخانه‌ها و در پی آن به مرگ سفره‌های آب زیرزمینی می‌پردازد؛ و می‌گوید که سدسازی در مناطق زلزله خیز، احتمال وقوع زلزله را در این مناطق افزایش می‌دهد.

به گفته او وزن این دریاچه‌ها به اندازه‌ای زیاد است که می‌تواند سبب تغییر توزیع وزن پوسته زمین شده و روی شتاب چرخش، زاویه محور زمین و شکل میدان گرانشی کره زمین اثر بگذارد و سبب زمین لرزه شود.

تاریخچه زلزله‌های القایی
وقوع زلزله القایی، برای اولین بار در سال ۱۹۳۵ و بعد از احداث سد دریاجه مید بر روی روخانه کلرادو‌ی آمریکا گزارش شده است. نظیر این اتفاق علاوه بر آمریکا در کشور‌های هندوستان، آفریقای جنوبی، فرانسه و استرالیا نیز گزارش شده است. به عنوان مثال گمان می‌رود که منشا زلزله ۶.۷ ریشتری که در سال ۱۹۶۷ در نزدیکی سد کوینای هند اتفاق افتاد، به علت ذخیره آب پشت این سد بوده باشد. همچنین زلزله ۶.۲ ریشتری سد سین‌هنگجیانگ چین، که در سال ۱۹۶۲ اتفاق افتاد، یک زلزله القایی بوده است.

یکی از مشکلات خطرناکی که ممکن است زلزله‌های القایی به همراه داشته باشند، جلو انداختن زلزله‌های طبیعی و یا تشدید آن‌ها است.

عمق این زلزله‌ها معمولا کم بوده و بین یک تا سه کیلومتری سطح زمین اتفاق می‌افتند. اما برخی از زلزله‌های القایی که مدت زمان زیادی طول کشیده تا ایجاد شوند، عمق بیشتری داشته و حتی ممکن است سال‌ها پس از آبگیری سد‌ها اتفاق بیافتند.

علت ایجاد زلزله القایی
دکتر وی. پی. جوهاری محقق زمین‌شناس در مقاله خود در خصوص زلزله‌های القایی نوشت: «بهترین توضیح برای ایجاد زلزله در اثر ساخت سد این است که افزایش فشار آب در دریاچه پشت سدها، باعث ایجاد فشار اضافی در ریز ترک‌ها و شکاف‌های موجود در زمین می‌شود. با نفوذ و فشار آب در زمین، گسل‌هایی که قبلا تحت فشار‌های ساختی بودند و نمی‌توانستند در اثر اصطکاک سطوح سنگ‌ها به راحتی روی هم بلغزند، روان می‌شوند و می‌توانند روی هم بلغزند و حرکت کنند.»

این مخازن آبی جدید، به دلیل وزن آب، باعث تغییر تنش می‌شوند و استحکام موثر سنگ‌های زیر این مخازن آبی را کاهش می‌دهند. این امر باعث ایجاد زلزله می‌شود. در واقع انرژی آزاد شده، تنها یک انرژی کنشی تکتونیکی معمولی است که پیش از موعد آزاد شده است. بسیار واضح است که آب‌های زیر زمینی نقش زیادی در ایجاد زلزله دارند، زیرا تنش معمولی درون سنگ‌ها، در حالی که تنش برشی ثابت است، با فشار منافذ آب کاهش می‌یابد.

پیش‌بینی زلزله در اطراف محل احداث یک سد، کاری تقریبا غیر ممکن است. زیرا برای این کار باید وضعیت تنش و استحکام سنگ‌ها در محل وقوع زلزله را بدانیم، ولی روشی برای اندازه‌گیری مستقیم این دو عامل وجود ندارد. زیرا ویژگی‌های زمین‌شناسی در اطراف هر سد منحصر بفرد و متفاوت است.

حتی می‌توان گفت که همین امر، یکی از عواملی است که نمی‌توانیم زلزله‌های عادی (غیرالقایی) را نیز پیش‌بینی کنیم.

منبع: خبرآنلاین

اخبار پیشنهادی
تبادل نظر
آدرس ایمیل خود را با فرمت مناسب وارد نمایید.
نظرات کاربران
انتشار یافته: ۲۰
در انتظار بررسی: ۰
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۶:۵۳ ۱۰ اسفند ۱۴۰۱
خشک شدن آب های زیر زمینی خلئی در لایه های زمین ایجاد میکنه که باعث زلزله میشه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۳:۵۰ ۰۹ اسفند ۱۴۰۱
اگه اینطوره که شما میگید سد سفید رود باعث ایجاد زلزله رودبار و منجیل در استان گیلان و طارمات استان زنجان شده و هزاران انسان بی گناه کشته شدند ....
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۳:۴۵ ۰۹ اسفند ۱۴۰۱
لعنت به اتاتورک ضد اسلام
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۲:۳۱ ۰۹ اسفند ۱۴۰۱
گناه زیاد باعث بارش کم باران و خشکسالی میشه، بخاطر خشکسالی مردم میرن سمت استخراج آب های زیر زمینی که باعث فرونشست زمین میشه همینطور به سد سازی پناه میبرن که باعث فشار به لایه های زیرین پوسته زمین میشه و هر دو مورد میتونن به زلزله ختم بشن.
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۲:۱۴ ۰۹ اسفند ۱۴۰۱
اردوغان خودش گند زدہ با این سد سازی ھا حالا برای منحرف کرد افکار مردمش چند تا پیمانکار رو بازداشت میکنہ
اون روزی کہ با تکبر تمام این سد می ساخت و بہ مشکلات کشورھای ایران و عراق اھمیتی نمیداد و حرف گوش نکرد حالا گندشو میخواد با چند تا بازداشت بپوشونہ
این سد اگر بر اثر ترکھایی کہ خوردہ از بین برہ تا ۳۰ کیلو متر ھمہ چیز رو داغون میکنہ
مردک متکبر مغرور
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۱:۱۵ ۰۹ اسفند ۱۴۰۱
دعا کنید سد افغانستان رو بردارم تا زابل تشنه سیراب بشه
به لطف قاجار احمق دوسوم زابل دادن به افغانستان
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۰:۵۵ ۰۹ اسفند ۱۴۰۱
رجب
چندبار
بهت گفتم این سد لعنتی رو نساز...
گوش ندادی!
این هم عاقبت ندانم کاری های!
تازه اول کاره..........
بشین و تماشا کن!!!
حدأقل 200 سال ترکیه رو عقب انداختی...
سعودی ها هم، حرف گوش نمیدن!
کمی نصیحت شون کن.
تو تجربه ت بیشتره.
Czechia
ناشناس
۱۹:۰۷ ۰۹ اسفند ۱۴۰۱
وقتی آب رو کربلا و نجف که از قداست دست کمی از مکه و مدینه نداره میبندن زلزله صد ریشتری هم کمشونه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۸:۴۰ ۰۹ اسفند ۱۴۰۱
وقتی میشه باسلولهای خورشیدی انرژی تولید کردبدون آنکه چیزی از خورشید کاسته شود برای چی تو دل زمین راخالی میکنید؟؟
Iran (Islamic Republic of)
Hosein
۱۴:۵۶ ۰۹ اسفند ۱۴۰۱
امیدوارم این سد لعنتی بترکه که باعث خشکسالی در عراق و ایران و تبع اون باعث ایجاد ریزگردها تو غرب و جنوب ایران شده
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۴:۴۳ ۰۹ اسفند ۱۴۰۱
سد آتاتورک باید صاف بشه
Iran (Islamic Republic of)
مریم
۱۴:۲۲ ۰۹ اسفند ۱۴۰۱
این چیزها چیه میگید
زلزله فقط حول وقوه خداونده هیچ حول وقوه ای نمیتونه اینطور یک چشم برهم زدن اراده ومشیتش باشه اینطور ویران کنه فقط خداونده قدرت اونه والسلام
Iran (Islamic Republic of)
Arabpour
۱۵:۴۴ ۰۹ اسفند ۱۴۰۱
نمونه ای از نظر اکثریت ملت ایران که حاضر به خواندن کتاب نیستن
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۶:۴۷ ۰۹ اسفند ۱۴۰۱
دنیا نظام اسباب و علل هست با این حرفها حکمت خدا رو زیر سوال نبرید.
Netherlands
ناشناس
۱۸:۵۱ ۰۹ اسفند ۱۴۰۱
عرب پور جان معلومه تو هم زیاد اهل کتاب نیستی که این نظر رو به اکثریت میبندی!
Iran (Islamic Republic of)
سید محسن
۱۹:۰۶ ۰۹ اسفند ۱۴۰۱
جناب عربپور کاش کمی از وقتی که برای کتاب خوندن گذاشتی رو صرف تریبت خودت میکردی تا اینطوری درباره اکثریت هموطنات قضاوت نکنی.
United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland
ناشناس
۲۰:۱۷ ۰۹ اسفند ۱۴۰۱
همون خدایی که بهش اعتقاد داری امیدوارم عقلت بده
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۱:۴۲ ۰۹ اسفند ۱۴۰۱
ببینم اون موشک هایی که صدام میزد میکشت و ویران میکرد حول و قوه خداوند بود؟ یعنی صدام فرستاده خدا بود برای ما؟
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۳:۵۰ ۰۹ اسفند ۱۴۰۱
هر چی ننگ و آفت و آسیب هست از همین بشر دو پاست.....
وگرنه طبیعت که دست پروده ی پروردگار حکیم است ب خودی خود بسیار زیباست.
Iran (Islamic Republic of)
علی
۱۲:۵۴ ۰۹ اسفند ۱۴۰۱
بله حجم زیاد آب می تواند باعث فشار به گسل بشود هم چنانکه خالی شدن سفره های زیرزمینی هم باعث نشست زمین و زلزله می شود