در برنامه ضربان شبکه سلامت سیما مجری برنامه میزبان شهریار نیک پور، فوق تخصص گوارش و کبد و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بود و در خصوص بیماری‌های کیسه صفرا به گفت و گو پرداختند.

کارشناس برنامه در پاسخ به این سوال که وظیفه کیسه صفرا چیست و در کدام قسمت بدن قرار گرفته است، گفت: کیسه صفرا به شکل گلابی است، حجمی حدود ۳۰ تا ۵۰ سی سی دارد و در زیر دنده سمت راست، در قسمتی از بستر کبد قرار دارد.

او گفت: صفرای ساخته شده توسط کبد، از طریق مجرای صفرا، از کبد خارج شده و وارد کیسه صفرا می شود. کیسه صفرا جایگاه ذخیره صفرا است، وقتی غذای پرچرب و پروتئینی استفاده می کنیم، کیسه صفرا منقبض می‌شود و صفرا را به داخل اثنی عشر می ریزد، حضور صفرا برای هضم و جذب چربی‌ها ضروری است. کیسه صفرا به غیر از ترشح صفرا، یک نقش فیزیولوژیک نیز به عهده دارد که آن تغلیظ صفرا در مواقع ضروری است.

این فوق تخصص گوارش گفت: شایع‌ترین مشکل صفرا، سنگ‌های کیسه صفرا است. این سنگ‌ها می‌توانند هم داخل کیسه صفرا باشند و هم در مجاری کیسه صفرا قرار داشته باشند. (۸۵ درصد موارد سنگ در خود کیسه صفرا است و ۱۵ درصد موارد، سنگ در مجاری صفراوی تشکیل می‌شود.) وی همچنین متذکر شد سنگ‌های صفراوی و سنگ‌های کلیوی از نظر مکانیسم ایجاد و نوع آن هیچگونه ارتباطی با هم ندارند.

وی در پاسخ به این سوال که سنگ‌های صفراوی، چند نوع هستند، گفت: ۸۰ الی ۹۰ درصد سنگ‌های کیسه صفرا از نوع کلسترولی هستند، نوع دوم سنگ‌های صفراوی سنگ‌های پیگمانته یا رنگی هستند و مختص کسانی است که به لیز (تخریب) گلبول قرمز مبتلا هستند.

کارشناس برنامه در پاسخ به این سوال که مکانیسم تولید سنگ صفرا چیست، گفت: کلسترولی که از کبد به درون صفرا ترشح می شود، مستعد رسوب است. دو عامل مزاحم برای رسوب کلسترول وجود دارد: یکی خود اسید صفراوی است که مانع رسوب کلسترول و تشکیل سنگ می شود و دیگری، چربی از نوع فسفولیپید ها است که اجازه رسوب به کلسترول را نمی‌دهد.

وی گفت: اگر ترشح کلسترول به داخل سیستم صفراوی زیاد شود، این دو عامل نمی‌توانند از رسوب کلسترول جلوگیری کنند و باعث رسوب کلسترول و تولید سنگ می شود.

یکی از راه‌های دفاعی بدن برای خارج کردن کلسترول اضافی، تولید صفرا است. یکی از این مکانیسم‌های دفاعی برای دفع کلسترول اضافی بدن کبد است، کبد کلسترول را به کیسه صفرا ترشح می‌کند تا از طریق دستگاه گوارش از بدن خارج کند.

نیک پور گفت: شایع‌ترین علت ایجاد سنگ کیسه صفرا، جنسیت است. این بیماری در بانوان بیشتر دیده می‌شود. استروژن در بانوان باعث ترشح بیشتر صفرا و ایجاد سنگ کیسه صفرا می‌ شود.

وی گفت: دومین علت ایجاد سنگ کیسه صفرا، چاقی است. حاملگی و مصرف قرص‌های هورمونی (ضد بارداری) باعث افزایش ترشح کلسترول در کیسه صفرا می‌شوند. البته پروژسترون هم تا حدودی موثر است و باعث کاهش تحرک کیسه صفرا می شود. در این صورت، ماندن زیاد صفرا در کیسه صفرا، باعث تولید سنگ می شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: کاهش وزن ناگهانی و همچنین نوسان زیاد وزن، یکی دیگر از فاکتور‌های ایجاد کننده سنگ کیسه صفرا است.

وی گفت: استفاده زیاد از غذای کم کالری، تحرک کیسه صفرا را کم می‌کند که در این صورت، زمینه سازی مناسب برای تولید سنگ کیسه صفرا محسوب می‌شود.

وی کم تحرکی را نیز از عوامل دیگر ایجاد کننده سنگ کیسه صفرا دانست.

کارشناس برنامه در پاسخ به این سوال، که آیا افرادی که چربی خون بالا دارند، با احتمال بیشتری به سنگ کیسه صفرا مبتلا می‌شوند، گفت: تا به حال ارتباطی بین چربی بالا و سنگ کیسه صفرا گزارش نشده است؛ اما اگر میزان تری گلیسیرید خون فرد بالا و HDL یا چربی خوب خون پایین باشد، آمار تولید سنگ کیسه صفرا بیشتر خواهد بود.

فوق تخصص گوارش در پاسخ به این سوال، که شایع‌ترین علامت سنگ کیسه صفرا چیست گفت: «بی علامتی» شایعترین علامت سنگ کیسه صفرا است و اغلب به صورت تصادفی یافت می شوند.

او گفت: ۷۵ درصد موارد سنگ‌های درون کیسه صفرا تا آخر عمر بدون علامت باقی می‌مانند. شایعترین محل درد، زیر دنده سمت راست و روی معده است. البته احتمال دارد افرادی با درد شانه و پشت نیز مراجعه کنند.

وی تاکید کرد: درد کیسه صفرا درد ثابتی است و کم و زیاد نمی‌شود. این درد ثابت، حداقل نیم تا ۵ ساعت طول می‌کشد. اگر سنگ کیسه صفرا یک بار علامت دار شود، (درد) شانس علامت دار شدن مجدد آن در آینده زیاد است.

شهریار نیکپور شایع‌ترین و بهترین روش تشخیص سنگ کیسه صفرا را سونوگرافی دانست و گفت: سنگ کیسه صفرا بعد از علامت دار شدن نیاز به جراحی دارد.

کارشناس برنامه در پاسخ به این سوال که بعد از جراحی کیسه صفرا چه مشکلاتی برای فرد ایجاد می‌شود، گفت: پس از برداشتن کیسه صفرا هیچ گونه مشکلی از نظر هضم و جذب چربی رخ نمی‌دهد و مجاری صفراوی وظایف صفرا را انجام می‌دهند.

وی گفت: به سنگ‌های بی علامت کیسه صفرا کاری نداریم، مگر در موارد خاص.

این موارد شامل نکات زیر می شوند:

اگر اندازه سنگ بیش از سه سانتی متر باشد که فاکتور خطر سرطان کیسه صفرا را به دنبال خواهد داشت.

اگر سنگ کیسه صفرا همراه با پولیپ کیسه صفرا باشد.

اگر در جداره کیسه صفرا، رسوب کلسیم وجود داشته باشد؛ در این موارد، کیسه صفرا نیاز به جراحی دارد.