منطقه‌گرایی و گسترش روابط با همسایگان یکی از اصلی‌ترین محور‌های دیپلماسی دولت سیزدهم است که در طول ۸ ماه گذشته با سفر اعضای هیئت دولت به تاجیکستان، آذربایجان، ترکمنستان، روسیه، قطر و ... و امضای تفاهمنامه و قرارداد‌های زیادی همراه بوده است.

حال نوبت به کشور عمان رسیده است تا با سفر رئیس‌جمهور و وزرای دولت به این کشور گام‌هایی جدی برای توسعه روابط اقتصادی برداشته شود.

در این راستا جواد اوجی جمعه هفته گذشته (۳۰ اردیبهشت‌ماه) و پیش از سفر امروز سیدابراهیم رئیسی به مسقط، تهران را به مقصد عمان ترک کرد و در این سفر با همتای عمانی خود درباره توسعه همکاری ایران و عمان در بخش‌های مختلف انرژی و پروژه‌های مشترک گفتگو کرد.

بعد از انجام مذاکرات، تاکنون اعلام شده است که وزرای نفت ایران و عمان تاکنون بر سه محور به توافق رسیده‌اند که عبارت است از:

۱. تشکیل کمیته فنی برای توسعه میدان نفتی مشترک «هنگام»
۲. صدور خدمات فنی مهندسی ایران در بخش بالادست و پایین‌دست نفت و پتروپالایشگاه‌ها
۳. تجارت و صادرات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی ایران به عمان

در نتیجه هنوز به صورت رسمی خبری از مذاکره و توافق بر سر احیای تفاهم‌نامه صادرات گاز ایران به عمان مطرح نیست. هر چند روز گذشته خبرگزاری دولت در خبری مدعی شده بود که در سفر وزیر نفت کشورمان به عمان درباره احیای خط لوله صادرات گاز به عمان توافق شد.

صادرات گاز ایران به عمان، تفاهم‌نامه‌ای که ۱۸ سال خاک می‌خورد

نخستین تفاهم نامه صادرات گاز به عمان در اسفند ۸۳ بین وزیران نفت ایران و عمان منعقد شد. طبق این تفاهم‌نامه ایران موظف بود که از سال ۲۰۰۸ میلادی صادرات گاز به عمان را با ۳۰ میلیون متر مکعب در روز آغاز کرده و این رقم را تا سال ۲۰۱۲ میلادی به رقم ۷۰ میلیون مترمکعب در روز افزایش دهد. در این بین مطالعات ساخت خط لوله به عمان نیز انجام شد.

با روی کارآمدن مجدد بیژن زنگنه در وزارت نفت در دولت یازدهم نیز پیگیری‌هایی برای صادرات گاز به این کشور انجام شد و حتی زنگنه در مصاحبه‌ای در تاریخ ۵ شهریورماه ۹۲، خبر از آغاز صادرات گاز به عمان در سال ۹۴ را داد.

زنگنه در این مصاحبه گفت: بیش از ۶۰ میلیارد دلار ارزش گازی خواهد بود که قرار است از ایران به عمان صادر شود. طبق عمر متعارف قرارداد‌های گازی، عمر این قرارداد ۲۵ سال خواهد بود. توافقنامه‌ای را در زمینه صادرات گاز ایران به این کشور پادشاهی امضا شده است که بر اساس آن توافق شد عملیات احداث خط لوله و صدور گاز ایران به عمان در مدت بسیار کوتاهی اجرایی شود. بدین ترتیب صادرات گاز به عمان در سال ۹۴ آغاز می‌شود.

بهمن ماه سال ۱۳۹۵ نیز با حضور بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران و محمد بن حمد الرمحی، وزیر نفت و گاز عمان چارچوب توافق ایران و عمان میان شرکت ملی نفت ایران و وزارت نفت عمان برای ادامه فعالیت‎های پروژه احداث خط لوله صادرات گاز ایران به عمان امضا شد. اما به هر صورت اجرای این تفاهم‎‌نامه به سرانجام نرسید.

برنامه دولت سیزدهم برای صادرات گاز به عمان چیست ؟

با روی کار آمدن دولت سیزدهم موضوع صادرات گاز ایران به عمان نیز همانند صادرات گاز به پاکستان توسط وزارت نفت مورد توجه قرار نگرفت، به طوری که تنها شاهد اظهارنظر‌هایی جسته و گریخته توسط مسئولین وزارت نفت بودیم. به نظر می‌رسد کسری روزانه بیش از ۲۰۰ میلیون متر مکعب گاز در ماه‌های سرد سال و به عبارت ساده‌تر کمبود گاز ایران، مهم‌ترین دلیل از دستور کار خارج شدن این موضوع باشد.

جواد اوجی وزیر نفت دی ماه سال گذشته در تنها اظهارنظر خود درباره صادرات گاز ایران به عمان گفت: در بحث صادرات گاز به عمان هم تصمیم‌های خوبی گرفته شده است. مذاکرات را آغاز کرده‌ایم، امیدواریم این مذاکرات برای صادرات گاز به عمان با هدف استفاده در تأسیسات ال‌ان‌جی این کشور، منجر به قرارداد شود.

همچنین محمدصادق جوکار، سرپرست مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی نیز با بیان اینکه بازار گاز عمان در اولویت است، گفت: اگر ایران گازی برای صادرات داشته باشد قطعا اولویت مثلا با صادرات گاز به عمان است. وقتی بازار گاز عمان در دسترس ایران است چرا باید گاز را به اروپایی صادر کنیم که هم قیمت آن پایین‌تر است و هم مجبور هستیم یک مبلغی را به‌عنوان «ترانزیت فی» نیز بابت ترانزیت از خاک ترکیه به اروپا به این کشور پرداخت کنیم.

مجید چگنی مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران اسفندماه سال گذشته درباره تلاش ایران برای صادرات گاز به عمان گفت: نخست کشور‌هایی که شبکه زیرساخت خطوط لوله برای انتقال گاز به آن کشور‌ها طراحی شده، مانند پاکستان و تا حدودی افغانستان و عمان در اولویت صادرات هستند که در مورد این کشور‌ها تلاش داریم زمینه اجرایی شدن این پروژه‌های طراحی‌شده فراهم و قرارداد گازی مربوطه، امضا و اجرا شود.

هر چند وزارت نفت برنامه افزایش روزانه ۵۰۰ میلیون متر مکعب تولید گاز را در دستور کار قرار داده است، اما این برنامه به این زودی‌ها به سرانجام نخواهد رسید. همچنین حجم سرمایه‌گذاری ۷۰ میلیارد دلاری نیز رقم بسیار بالایی است که تحقق آن با، اما و اگر‌هایی مواجه است.

از طرفی هنوز ابرپروژه‌های بهینه‌سازی مصرف گاز برای ایجاد ظرفیت مازاد گاز و توسعه بازار‌های صادراتی ایران به صورت جدی در دستور کار قرار نگرفته است؛ بنابراین یک گزینه موجود برای احیای تفاهم صادرات گاز به عمان می‌تواند خرید و استفاده از ظرفیت گاز تولیدی از سایر کشور‌های دارنده گاز باشد. در این راستا در دولت سیزدهم روابط ایران با سه کشور بزرگ دارنده گاز طبیعی شامل روسیه، ترکمنستان و قطر بهبود یافته است.

البته این امکان نیز وجود دارد که با توجه به مازاد گاز ایران در تابستان، صادرات گاز به عمان تنها در این مقطع زمانی برای استفاده در زیرساخت‌های ال‌ان‌جی عمان اجرا شود.

با این حال باید منتظر ماند و دید که سرنوشت صادرات گاز ایران به عمان به کجا می‌رسد، آیا اتفاق جدیدی می‌افتد یا همچنان مصرف بالای گاز در داخل کشور، حضور ایران در بازار گاز منطقه را در حالت اغما نگه می‌دارد.

منبع : فارس