در حدود نیم قرن پیش و همزمان با سایر کشور‌های پیشرفته‌ی جهان، ذهن ایرانی به سمت دستیابی به یکی از مرز‌های علم رفت و به فکر ورود این علم به کشورمان افتاد.

«ایران» در اولین‌های صنعت هسته‌ای

در سال ۱۹۵۸ (۱۳۳۶) ایران به عضویت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (I.A.E.A) درآمد و در سال ۱۹۶۸ (۱۳۴۶) پیمان عدم تکثیر سلاح‌های هسته‌ای (N.P.T) را پذیرفت و در سال ۱۹۷۰ (۱۳۴۸) آن را در مجلس شورای ملی به تصویب رساند.

در سال ۱۹۶۷ یعنی یک سال پس از آنکه ایران «ان پی تی» را پذیرفت، آمریکا اولین رآکتور تحقیقاتی ۵ مگاواتی آب سبک را به ایران فروخت و این رآکتور که اکنون با نام رآکتور تحقیقاتی تهران مشهور است، در دانشگاه تهران نصب و راه اندازی شد.

چندی بعد از نصب رآکتور تهران سازمان انرژی اتمی ایران نیز در سال ۱۳۵۳ تأسیس شد. با تأسیس سازمان انرژی اتمی ایران در سال ۱۳۵۳ و انتقال مرکز اتمی دانشگاه تهران به آن، مأموریت‌های مربوط به توسعه فناوری هسته‌ای، به ویژه تولید برق با استفاده از نیروگاه‌های اتمی در کشور به این سازمان واگذار شد.

در سال‌های باقی‌مانده تا پیروزی انقلاب اسلامی (حدود ۴ سال)، سازمان هدف احداث ۲۳۰۰۰ مگاوات نیروگاه هسته‌ای تولید برق را در دستور کار داشت و بر این مبنا قرارداد‌های متعددی را برای احداث نیروگاه‌های هسته‌ای و دسترسی به سوخت هسته‌ای مورد نیاز منعقد کرد که پیگیری آن‌ها سبب گسترش سریع سازمان شد. علاوه بر آن پشتیبانی علمی و فنی از این فناوری نیز که بیشتر با حمایت کشور‌های توانمند هسته‌ای بود، کلید خورد.

با پیروزی انقلاب اسلامی و به دلیل شرایط خاص کشور که حاصل تنش‌ها و دگرگونی‌های اوایل انقلاب بود، تبلیغات منفی و جوسازی علیه برنامه هسته‌ای کشور از طریق عوامل خارجی و در برخی موارد عناصر داخلی آغاز شد. تمام اتفاقات آن دوره سبب شد در عمل تا ابتدای سال ۱۳۶۱ اقدام خاصی برای برنامه‌ریزی مجدد و یا پیگیری برنامه‌های در دست انجام فناوری هسته‌ای در کشور صورت نگیرد. پیش از انقلاب سازمان زیر نظر مستقیم نخست‌وزیری فعالیت می‌کرد، در این دوره به یکی از معاونت‌های وزارت نیرو تبدیل شد.

سرانجام در آخرین جلسه هیئت وزیران در اسفند ماه سال ۱۳۶۰، استقلال سازمان انرژی اتمی ایران برای انجام وظایف قانونی مجدداً به تصویب دولت رسید. به این ترتیب سیاست‌گذاران کلان کشور با گذر از چالش‌های ابتدای پیروزی انقلاب تصمیم گرفتند گام‌های جدید و جدی را در راه دستیابی کشور به فناوری هسته‌ای بردارند.

چرخ هسته‌ای در سال‌های اوج جنگ می‌چرخد

علی رغم فشار‌های مختلف در سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی، تلاش دانشمندان کشورمان برای دستیابی به انرژی هسته‌ای متوقف نشد و در سال‌های پایانی جنگ تحمیلی (۱۳۶۶) سازمان انرژی اتمی ایران با کنسرسیومی از شرکت‌های آلمان غربی، اسپانیا و آرژانتین به منظور از سرگیری کار نیروگاه بوشهر وارد مذاکره شد.

ایران همچنین از سال ۱۳۶۴ اکتشاف و فعالیت در منطقه «ساغند یزد» که از ذخایر اورانیوم مهمی (حداقل ۵ هزار تن) برخوردار است را آغاز کرد.

در همان سال‌ها سایت هسته‌ای بغداد با ۶۰۰ ماشین با سرعت زیادی صرفاً به دنبال برآورده ساختن آرزوی صدام حسین برای دستیابی به سلاح اتمی بود.

با آغاز دهه هفتاد شمسی و عدم همکاری دولت‌های غربی در برنامه‌ی هسته‌ای کشورمان، ایران اقدام به انعقاد قراردادی با روسیه کرد. در غربِ وحشی نیز با روی کار آمدن دولت‌های جمهوری خواه شدت تقابل آن‌ها با انقلاب اسلامی افزایش یافت و بر اثر فشار سیاسی آمریکا و رژیم صهیونیستی، پرونده‌ای کاملاً دروغین علیه کشورمان در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باز شد.

در پی طرح پرونده ایران در شورای حکام و اولتیماتوم این شورا برای ارسال پرونده به شورای امنیت، در ماه‌های پایانی سال ۲۰۰۳ میلادی وزرای خارجه ۳ کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) برای مذاکره و متقاعد کردن کشورمان برای توقف فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای به تهران آمدند و در توافق‌نامه‌ای موسوم به سعدآباد مقرر شد که ایران فعالیت‌های هسته‌ای خود را معلق و پروتکل الحاقی NPT را امضا کند.

پس از گذشت دو سال و در پی وقت‌کشی و عدم پایبندی اروپایی‌ها به تعهدات خود، عمر توافقنامه‌ی سعدآباد به سر رسید و ایران در تابستان ۱۳۸۴ هجری شمسی (۲۰۰۵ میلادی) با فک پلمپ مرکز «یو. سی. اف» اصفهان، فعالیت‌های هسته‌ای خود را از سر گرفت.

این فرآیند تبدیل به انگیزه‌ای مضاعف برای جوانان و دانشمندان کشورمان شد که بتوانند بدون تکیه به خارجی‌ها چرخه‌ی کامل این فناوری نوین را در کشور بومی‌سازی کنند و ایران در ۲۰ فروردین ۱۳۸۵ به فناوری غنی سازی اورانیوم و راه اندازی یک زنجیره کامل غنی سازی در سایت هسته‌ای نطنز دست یافت. این خبر به صورت عمومی اعلام شد و این روز با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی در تقویم رسمی ایران روز «ملی فناوری هسته‌ای» نام گذاری شد.

نگاهی به پیشرفت‌های هسته‌ای ایران طی سال‌های اخیر نشان می‌دهد که در سال‌های گذشته علی‌رغم فشار حداکثری و فعالیت شدید دستگاه ترور غرب، منحنی رشد و توسعه فناوری هسته‌ای ایران سیر صعودی داشته است و مُرور کلی موفقیت‌های ایران اسلامی در حوزه‌های مختلف هسته‌ای از جمله ساخت راکتور‌های هسته‌ای تولید نیرو، تولید سوخت هسته‌ای، پرتوفرآوری گاما، غنی‌سازی اورانیوم در غنای مختلف از جمله (۳.۵، ۵، ۲۰، ۶۰ درصد)، ساخت و راه‌اندازی سانتریفیوژ‌های جدید و پیشرفته و کاربرد این صنعت در عرصه‌های مختلف کشاورزی از جمله در مبارزه با آفات و سم زدایی، همچنین کاربرد این صنعت در پزشکی (تولید رادیوایزوتوپ‌ها و رادیو داروها) مرهون تلاش نخبگان ایرانی و صبر و استقامت ملت ایران و رهنمود‌ها و مواضع مقتدرانه رهبر معظم انقلاب بوده است و در آینده نیز با شتاب بیشتری به سمت قله‌های پیشرفت حرکت خواهد کرد.

مقام معظم رهبری: جمهوری اسلامی در قضیه هسته‌ای هم قانونی، شفاف و از لحاظ استدلالی، منطقی عمل کرده است

به یقین می‌توان گفت تدابیر و نوع نگاه مقام معظم رهبری در موضوع هسته‌ای، یار اصلی حفظ و پیشرفت کشورمان در این صنعت بوده است و ایشان تاکید کردند: جمهوری اسلامی در قضیه هسته‌ای، هم قانونی، شفاف و از لحاظ استدلالی، منطقی عمل کرده است؛ منتها این یک نقطه‌ای است که برای فشار بر جمهوری اسلامی این را مناسب دانسته‌اند. اگر این هم نباشد، یک قضیه‌ی دیگری را برای فشار مطرح می‌کنند.

به نظر می‌رسد یکی از نقاط ویژه مدنظر ایشان در موضوع نامگذاری سال ۱۴۰۱ شرکت‌های دانش بنیان درگیر در صنعت هسته‌ای است.

در همین راستا، محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان در جریان نشست خبری خود با خبرنگاران که روز چهارشنبه هفته گذشته برگزار شد، گفت: شکوفایی اقتصاد ما نیازمند توجه به دانش و فناوری است، تولیداتی که ریشه در نگاه به کمیت و کیفیت بر پایه دانش داشته باشد که بشود محصولات با کیفیت و دوام را متناسب با ذائقه مصرف کننده و همچنین کالا‌های مصرفی، سرمایه‌ای، بادوام تولید کرد.

اسلامی: ۹ دستاورد جدید هسته‌ای در ۲۰ فروردین ۱۴۰۱ رونمایی می‌شود

معاون رئیس جمهور همچنین در این نشست از رونمایی ۹ دستاورد جدید در روز ملی فناوری هسته‌ای امسال خبر داد و گفت: برای سال جدید ۹ دستاورد جدید در روز ۲۰ فروردین رونمایی خواهد شد که این ۹ دستاورد، شامل سه دستاورد در حوزه رادیودارو، ۲ دستاورد در حوزه پلاسما و ۴ دستاورد دیگر در حوزه صنعتی در بخش مربوط به لیزر، عکس‌برداری و سیستم‌های کنترلی است.

همچنین بنا بر اعلام سازمان انرژی اتمی کشورمان در حال حاضر عمده فعالیت‌های علمی در دست انجام سازمان انرژی اتمی ایران عبارت است از:

- طراحی، احداث و بهره‌برداری از نیروگاه‌های هسته‌ای قدرت

- طراحی، احداث و بهره برداری از شتاب‌دهنده‌ها برای کاربرد پزشکی، صنعت و کشاورزی

- کاربرد لیزر در پزشکی و صنعت

- چرخه سوخت هسته‌ای

- احداث و بهره‌برداری از راکتور‌های تحقیقاتی از نوع شکافت و هم‌جوشی (گداخت) هسته‌ای

- فعالیت‌های تحقیقاتی با هدف توسعه کاربرد پرتو‌ها در صنعت، کشاورزی و پزشکی

- نظارت بر ایمنی فعالیت‌های هسته‌ای در کشور از طریق مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور

مکرون: پروژه‌های هسته‌ای فرانسه نماد پیشرفت و اعتماد به علم هستند

البته لازم به ذکر است، حرکت پرشتاب در صنعت هسته‌ای صرفاً مختص ایران نیست و کشور‌های پیشرفته غربی نیز در سال‌های اخیر برنامه‌های گسترده‌ای را برای ارتقا جایگاه این صنعت در نظر گرفتند. برای مثال، فرانسه درصدد است تا سال ۲۰۵۰ تعداد ۶ راکتور نسل جدید را وارد خط تولید کند و همزمان مطالعه برای ساخت ۸ راکتور دیگر را هم در دستور کار قرار دهد.

«امانوئل مکرون» رئیس جمهور فرانسه نیز در این خصوص، گفت: امروز زمان مناسبی برای ساختن است و این یک رنسانس در صنعت هسته‌ای فرانسه است.

وی همچنین پروژه‌های هسته‌ای جدید را نماد انتخاب «پیشرفت» و «اعتماد به علم» کشورش ارزیابی کرده است.

این در حالی است که فرانسه در سال‌های اخیر اقدامات زیادی را برای توقف برنامه هسته‌ای ایران و همچنین محرومیت ملت ایران از این فناوری سراسر منفعت، انجام داده است!

در پایان می‌توان نتیجه گرفت، جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری پیشرو در میان کشور‌های در حال توسعه، به دلایل مختلف از جمله نیاز برنامه‌های توسعه به انرژی، کسب فناوری‌های برتر، ایجاد تنوع و تأمین امنیت انرژی، تولید انرژی پاک، ملاحظات زیست محیطی و مزایای فنی و اقتصادی، توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای را به عنوان یک ضرورت در برنامه بلند مدت تأمین انرژی و بهره‌برداری از نیروگاه‌های هسته‌ای برای تولید ۲۰۰۰۰ مگاوات برق را هدف گذاری کرده و بر اساس سند جامع راهبردی هسته‌ای حرکت می‌کند، چنانچه رئیس سازمان انرژی اتمی در بازدید از خبرگزاری مهر به برنامه‌ها و راهبرد‌های سازمان متبوعش پرداخت و گفت: ما یک چشم‌انداز و سیاست روشن و اهداف کمی و کیفی و یک برنامه زمان بندی ۲۰ ساله را مدنظر قرار دادیم که سازمان را هم از منظر جهانیان و ایرانیان به عنوان یک مجموعه دارای تعهد مشخص معرفی می‌کند. ما خود را موظف و مکلف به اجرای این سند راهبردی می‌دانیم و با تمام توان در این مسیر حرکت می‌کنیم؛ کنترل فرمان صنعت هسته‌ای ما در تهران است نه وین.

منبع: مهر