رمضان از رمض به معنی سوختن می‌آید و بسیاری بزرگان ماه رمضان را ماه سوختن گناهان بندگان خداوند با عنایات الهی می‌دانند.

ماه مبارک رمضان امسال در ایران همزمان با بهار طبیعت و شکوفایی درختان همراه شده است و این نشانه‌ها برای خردمندان بسی درس‌ها دارد.

در تمام کشور‌های مسلمان دنیا ماه رمضان از احترام بالایی برخوردار بوده و باعث اتفاقات بسیار خوب در زندگی مسلمین شده است، اغلب بخشش ها، اطعام فقرا، اصلاح امور مسلمین و... در این ماه محترم برنامه ریزی می‌شود تا از برکت آن در زندگی مسلمین بهره‌ای باشد و بیشترین رعایت ادب غذا نخوردن درمعابر عمومی، ترک گناه ظاهری در ماه رمضان رخ می‌دهد.

شاید یکی از دلایل اهمیت ماه رمضان در اسلام به سبب عبادت‌ها و روزه داری‌ها و اثرات مثبت آن بر روح و روان انسان و تاکید بر آن در نزد بزرگان دین باشد.

در بسیارى از احادیث اهل بیت‏ (ع) از گفتن کلمه «رمضان» به تنهایى نهى شده و سفارش شده است که آن‌ را «ماه رمضان» نام گذارند و از امام علی (ع) روایت شده است که " نگویید رمضان بلکه بگویید ماه رمضان" و احترام آن را رعایت کنید.

امام سجاد (ع) در صحیفه سجادیه در استقبال از ماه مبارک رمضان با بیانی شیوا و رسا از این ماه سخن گفته و حقیقت آن را روشن ساخته است.

ایشان درصحیفه سجادیه در استقبال از ماه مبارک رمضان می‌فرماید: "سپاس خداى را که از جمله آن راه‌های هدایت، ماه خود، ماه رمضان را قرار داد؛ ماه روزه، ماه اسلام، ماه طهارت، ماه آزمایش، ماه قیام، ماهى که قرآن را در آن نازل کرد، براى هدایت مردم، و بودن نشانه‏ هایى روشن از هدایت و مشخص شدن حق از باطل، و بدین جهت برترى آن ماه را بر سایر ماه‌ها بر پایه احترامات فراوان، و فضیلت‏ هاى آشکار روشن کرد. "

ماه مهمانی خدا

در نگاه ظاهری شاید ماه رمضان شبیه دیگر ماه‌ها باشد منتها به سبب حرمت روزه داری و سحرخیزی در این ماه، در بین ایام سال متمایز شده است.

اهل بیت علیهم السلام از این ماه به ماه ضیافت الله یاد کرده اند و آن را خوان گسترده الهی برای بندگانش ذکر کرده اند چرا که عنوان می‌شود در این ماه در‌های رحمت الهی باز بوده و شیاطین در غل و زنجیر هستند و خداوند نهایت امتیازات را به بندگانش برای تزکیه نفس و سر و سامان دادن به روحیه و باطن داده است.

وجود شب‌های قدر به سبب احترام و ارزش معنوی بالایی که دارند در این ماه از دیگر نشانه‌ها برای اهمیت بالای این ماه قمری است.

شب قدر از هزار شب برتر است و این در کلام معصوم آمده است که شب قدر به سبب احترامی که در نزد خداوند دارد به اندازه هزار شب دیگر می‌تواند انسان را در عبادت و راز و نیاز با آستان احدیت و بخشش گناهان کمک کند.

روزه داری منظم تقویت سلامت روح وجسم

امروزه محققان غیرمسلمان دریافته اند که روزه داری منظم در این ماه مانند دکمه ریستارت کامپیوتر برای بدن است و به عبارتی اغلب بیماری‌های انسان به سبب همین سوخت و ساز خاص در بدن در شرایط خاص ماه رمضان، درمان می‌شوند.

محققان انگلیسی در تحقیقات اخیر خود دریافتند روزه نه تنها باعث افزایش سوخت و ساز بدن، غلظت هورمون ها، افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن، عملکرد مثبت الکترولیت‌ها و شاخص‌های خونی می‌شود بلکه می‌تواند از بروز بسیاری از بیماری‌هایی که در دوران پیری گریبانگیر اشخاص می‌شود نیز پیشگیری کند

در مقاله‌ای که جهاد دانشگاهی منتشر کرده است آورده شده: پیروان بسیاری از ادیان بزرگ دنیا روز‌هایی از سال را به روزه داری می‌پردازند، ولی روزه داری اسلامی دارای خصوصیات ویژه‌ای است که یک ماه رمضان به آن اختصاص می‌یابد و توسط صد‌ها میلیون مسلمان هر ساله در سراسر جهان اجرا می‌شود روزه‌داری به مسلمانان خودداری و خود انضباطی می‌آموزد و آن‌ها را به آنچه فقرا احساس می‌کنند، آشنا می‌کند.

از نظر ویژگی فیزیولوژی، روزه‌داری ماه رمضان یک مدل منحصر به فرد از روزه داری متناوب روزانه در طول یک ماه است و با روزه‌داری تجربی از جهات مختلف متفاوت است در روزه داری اسلامی غذا و نوشیدنی مصرف نمی‌شود، ولی در روزه داری تجربی فقط غذا مصرف نمی‌شود.

روزه‌داری ماه رمضان به صورت متناوب و از سحر تا افطار است، در روزه‌داری اسلامی بدن تنها از خوردن و آشامیدن منع نشده بلکه چشم وگوش و زبان نیز باید از مواردی اجتناب کنند.

بیداری ساعاتی از شب، قبل از طلوع فجر به طور متناوب در روزه‌داری اسلامی اتفاق می‌افتد؛ بنابراین به نظر می‌رسد که تغییرات فیزیولوژیکی که در اثر روزه داری اسلامی اتفاق می‌افتد از آن چه که در روزه داری تجربی به دست می‌آید، متفاوت است.

تاثیرات روزه‌داری بر متابولیسم کربوهیدرات، متابولیسم لیپیدها، دیابت، سندرم متابولیک، دستگاه گوارش، دستگاه تنفسی، قلب، کبد، خون، چشم، فعالیت عصبی روانی، تغییرات وزن بدن، غدد درون ریزو بارداری و شیردهی مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است و نتایج حاصل از این بررسی‌ها نشان می‌دهد روزه داری ماه رمضان برای افراد سالم نه تنها مضر نیست بلکه در صورت رعایت رژیم غذایی مناسب سودمند نیز هست و بیماران نیز با رعایت اصول مرتبط با روزه داری می‌توانند از این فرصت به منظور بهبود شرایط سلامتی خود بهره بگیرند.

و این چنین است که روزه داری ماه رمضان بدن انسان را به سوی سلامتی پیش می‌برد.

اما این ظاهر امر است ماه رمضان به سبب ادعیه و مناجات‌هایی که از اهل بیت آن وارد شده است ماهی سراسر ذکر، دعا و مناجات است و بهترین تغذیه برای روح انسان نیز همین امور هستند در نتیجه با پایان ماه رمضان یک فرد مسلمان مقید به روزه داری اسلامی می‌تواند از سلامت جسم و روح خود بهره بیشتری ببرد.

ماه رمضان اوج رفاقت و بندگی

انسان همواره نیاز دارد که با دوستی و رفاقت با کسی کامل تر از خودش برای لحظات سخت زندگی خود کسی را داشته باشد تا بتواند به وی تکیه کند.

ماه رمضان فرصت بسیار خوبی برای بندگی و رفاقت با خداست و به قول اولیا و عرفا در ماه رمضان رفاقت به اوج خود می‌رسد چرا که خداوند خطر‌های مسیر بندگی را (وسوسه‌های شیاطین) را در این ماه حذف کرده و رصت خوبی است تا انسان بدون دغدغه با انجام اعمالی که این دوستی را بیشتر می‌کند در رفاقت با خداوند پیشرفت کند.

آیت الله کشمیری (رضوان الله تعالی علیه) می‌گوید: "روزه ماه رمضان را فقط به عشق خدا بگیرید و در هنگاه افطار دلال کنید، دلال به معنای ناز کردن است وقت افطار لقمه را نزدیک دهان خود برده، اما نخورید و با خدا بگویید اگر حاجتم را بدهی افطار می‌کنم  چرا که معجزه می کند"

این رفاقت و دوستی خدا با بنده بهترین نوع رفاقت و دوستی است که اثرات آن زندگی انسان را دگرگون می‌کند.

احترام به ماه رمضان درکشور‌های مسلمان

در کشور‌های مسلمان دنیا آیین‌ها و مراسم‌های جالبی در ماه رمضان برگزار می‌شود که عموما جنبه جشن و شادی دارد، توزیع غذای رایگان، نذورات و شیرینی، توزیع افطاری بین روزه داران بی بضاعت، مسابقات قرآنی بخشی از این سنت‌ها هستند، مراسم‌های سنتی ویژه ماه رمضان در برخی کشور‌ها خاص هستند ازپخت شیرینی در حجم بالا برای روزه داران تا جشن‌های خاص و کوفتن بر طبل و دهل تا نقاره زنی‌های جالب در ماه رمضان انجام می‌شود.

در کشوری مانند اندونزی اغلب مردم برای لحظه افطار خود را به مسجد و خانه خدا می‌رسانند چرا که خود را مهمان الهی می دانند و همیشه سفره گسترده‌ای در مساجد از میوه و غذا و نوشیدنی‌های سبک و سالم وجود دارد تا بعد از بازکردن روزه در خانه خدا راهی خانه خویش شوند.

در کشور‌های عربی نیز پخت شیرینی و توزیع آن در مساجد و اماکن مقدسه رواج دارد و اطعام کردن روزه داران دراین کشور‌ها ستودنی است.

در جای جای دنیا مردم مسلمان برای ماه رمضان که در نزد خاندان رسالت زیباترین و بهترین ماه الهی است ، احترام خاصی قائل هستند به گونه ای که در این ماه طبق آمار رسمی کشورها آمار جرائم نیز به شدت کاهشی است، ماهی که در آن حتی دشمنی های دیرینه تبدیل به رفاقت می شود و این تنها به سبب عنایت های خاص الهی به بندگانش به صورت ویژه است.