به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ارومیه، آئین‌های عزاداری ماه محرم همه ساله در سراسر ایران اسلامی با شور و شوق خاص مردم برگزار می‌شود و عاشقان حضرت حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) ارادت و تجدید میثاق خود را هر سال در قالب عزاداری مستحکم‌تر می‌کنند که این آئین‌ها به فراخور فرهنگ و شیوه‌های مرسوم هر منطقه و استان متفاوت است.
آداب و رسوم حاکم بر عزاداری‌های مذهبی سالار شهیدان یکی از دیدنی‌ترین و عرفانی‌ترین مراسم مردم آذربایجان غربی بوده و برخی مراسم‌های برگزار شده از جمله "علم گردانی" در این استان در ایام محرم با وجود سابقه طولانی، در کل کشور نیز بی نظیر است.
علَم درعزاداری حسینی از ابزار‌هایی است که در هیئت‌ها و دسته‌های مذهبی به کار گرفته می شود و از نشانه‌های گروه‌های عزادار محسوب می‌شود. علَم در حقیقت به عنوان سمبلی برای تداعی کردن واقعه کربلا طراحی شده است که در مناطق مختلف آذربایجان مخصوصا استان آذربایجان غربی جایگاه خاصی دارد. علم، علامت خاصى است که هر هیئت و دسته عزاداری، ویژه خود دارد و آن را ازدسته هاى دیگر متمایز مى سازد.
علم گردانی، سنتی دیرینه
مردم آذربایجان‌غربی همواره علم‌های حسینی را برافراشته نگاه داشته و حتی در تنگنا‌ها نیز از مکتب عاشورا دور نمانده‌اند؛ آن را به عنوان یکی از عوامل زنده نگاه داشتن اسلام برجسته‌تر کردند.
با آغاز ماه محرم صدای یاحسین همواره در این گوشه از میهن اسلامی طنین‌انداز شده و آیین های محرم، هر ساله پرشورتر از سال قبل برگزار شده است؛ آئین‌های مختلفی برای نکوداشت ایام شهادت سرور آزادگان جهان در این دیار برگزار می‌شود از «تعزیه‌خوانی» گرفته تا شبیه‌خوانی و علم‌گردانی.
علم‌گردانی نیز در این دیار شیعی قدمتی دیرینه دارد و به روایتی در برخی از روستا‌های این استان علم‌هایی با قدمت بیش از یکصد سال ماندگار شده است و به عنوان آثار ناملموس معنوی در کشور شناخته می‌شود.
عَلم یا توغ یکی از وسیله‌های نمادین به کار رفته در آیین سوگواری مام محرم در میان عموم شیعیان است و عزادار بودن مردمان هر دیار یا حضور دستجات عزاداری را از فاصله دور نشان می‌دهد؛ علم‌گردانی یا برافراشتن علم‌های بلند یادآور مهمترین هدف امام‌حسین (ع) از قیام کربلا که همانا اهتزاز پرچم اسلام است، محسوب می‌شود.
عزاداران حسینی معتقد هستند که حضرت باب الحوایج (ع) این پرچم را در سومین روز از ماه محرم و همزمان با اتراق کاروان حسینی در کربلا برافراشت و آنان نیز برای زنده نگهداشتن قیام حسینی و تحقق عزت، آزادی و سربلندی اسلام، در این روز علم برپا می‌کنند و آن را تا اربعین به اهتزاز در می‌آورند.
در این آیین مردان و زنان آذربایجانی به ویژه روستاییان از دومین شب ماه محرم در کنار علم‌های حسینی شروع به خواندن دعا به ویژه زیارت عاشورا کرده و شب و صبحگاه سومین روز نسبت به آذین‌بندی علم با پارچه‌های نذری اقدام می‌کنند.
پیش از برافراشته شدن علم‌ها نیز اقشار مختلف مردم که نذر یا حاجتی دارند، برای برآورده شدن آن روسری، پارچه و شال و حتی پول به علم می‌بندند به طوری که تمام طول علم با پارچه‌های رنگارنگ و اسکناس پوشیده می‌شود.
علم حضرت ابوالفضل (ع) و یاران باوفای امام حسین (ع) در واقعه کربلا عامل اتحاد و انسجام بود و امروز نیز این علم‌ها عزاداران حسینی را دور هم جمع می‌کند و در تقویت ارتباط آنان و هدایت دستجات حسینی نقش محوری دارد.
رنگ علم‌ها نیز با وقایع کربلا ارتباط دارد و رنگ‌های سبز سیدی و سرخ آن‌ها پس از نماز ظهر عاشورا که یادآور شهادت اباعبدالله الحسین (ع) است، به سیاه تغییر می‌کند.
علم‌گردانی نیز علاوه بر آیین‌های علم‌بندی در این دیار قدمتی دیرینه دارد و در برخی از روستا‌های این استان علم‌هایی با قدمت چندین ساله وجود دارد.
ثبت علم گردانی ارومیه در فهرست آثار ناملموس معنوی کشور
حسن سپهرفر مردم‌شناس و معاون اداراه کل میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجان‌غربی کانون اصلی علم‌گردانی در آذربایجان‌غربی را روستای «عرب‌لوی دره ارومیه» عنوان کرد و گفت: در این روستا علم‌هایی با قدمت طولانی وجود دارد، ولی این آیین در روستا‌های «دیزج تکیه» و «کولق» نیز باشکوه خاصی برگزار می‌شود.
او افزود: علم‌گردانی در ارومیه نیز قدمتی بیش از ۱۰۰ سال دارد و این آیین در سال ۱۳۹۴ هجری شمسی به شماره ۱۱۳۳ در فهرست آثار ناملموس معنوی کشور به ثبت رسید.
سپهرفر ادامه داد: علم‌گردانی در روستا‌ها حال و هوای دیگری دارد و در روز عاشورا علم یک روستا را به روستای دیگر میهمان می‌برند.
این مردم‌شناس ارومیه‌ای افزود: علم، چوب بلندی است که بر بالای آن نماد “آل‌عبا” گذاشته شده است و مردم پارچه‌های سبز رنگ نذری را به نیت برآورده شدن حاجت‌هایشان به آن می‌بندند.
مسجد مهدی‌القدم ارومیه کانون سنت علم‌گردانی عاشورا
سپهرفر مسجد «مهدی‌القدم» ارومیه را از کانون‌های مهم برگزاری این آیین در آذربایجان غربی عنوان کرد و افزود: حرم امامزادگان ابراهیم و محمد، امامزاده برکشلو، امامزاده غریب حسن و “آغا قبری” ارومیه نیز از جمله مکان‌هایی است که بیشترین عزادار را در آیین علم‌گردانی به خود اختصاص می‌دهد چنانکه امامزاده ابراهیم و محمد هرساله ۶ هزار عزادار را پذیرا می‌شود.
عزاداران حسینی در آذربایجان‌غربی، هر ساله در قالب دسته‌های عزاداری، سینه‌زنی، شبیه‌خوانی و مرثیه‌سرایی در این ایام به سوگ سرور آزادگان جهان می‌نشینند و علم امام حسین (ع) را به یاد شهدای کربلا برافراشته نگاه می‌دارند.
گزارش از: الیاس گندمی
انتهای پیام/
