به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ارومیه، آئین‌های عزاداری ماه محرم همه ساله در سراسر ایران اسلامی با شور و شوق خاص مردم ‏برگزار می‌شود و عاشقان حضرت حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) ارادت و تجدید میثاق خود را ‏هر سال در قالب عزاداری مستحکم‌تر می‌کنند که این آئین‌ها به فراخور فرهنگ و شیوه‌های ‏مرسوم هر منطقه و استان متفاوت است‎. ‎

آداب و رسوم حاکم بر عزاداری‌های مذهبی سالار شهیدان یکی از دیدنی‌ترین و عرفانی‌ترین ‏مراسم مردم آذربایجان غربی بوده و برخی مراسم‌های برگزار شده از جمله "علم گردانی" در ‏این استان در ایام محرم با وجود سابقه طولانی، در کل کشور نیز بی نظیر است. ‏

علَم درعزاداری حسینی از ابزار‌هایی است که در هیئت‌ها و دسته‌های مذهبی به کار گرفته می ‏شود و از نشانه‌های گروه‌های عزادار محسوب می‌شود. علَم در حقیقت به عنوان سمبلی برای ‏تداعی کردن واقعه کربلا طراحی شده است که در مناطق مختلف آذربایجان مخصوصا استان ‏آذربایجان غربی جایگاه خاصی دارد. علم، علامت خاصى است که هر هیئت و دسته ‏عزاداری، ویژه خود دارد و آن را ازدسته هاى دیگر متمایز مى سازد. ‏

علم گردانی، سنتی دیرینه

مردم آذربایجان‌غربی همواره علم‌های حسینی را برافراشته نگاه داشته و حتی در تنگنا‌ها نیز ‏از مکتب عاشورا دور نمانده‌اند؛ آن را به عنوان یکی از عوامل زنده نگاه داشتن اسلام ‏برجسته‌تر کردند. ‏

با آغاز ماه محرم صدای یاحسین همواره در این گوشه از میهن اسلامی طنین‌انداز شده و آیین ‏های محرم، هر ساله پرشورتر از سال قبل برگزار شده است؛ آئین‌های مختلفی برای نکوداشت ‏ایام شهادت سرور آزادگان جهان در این دیار برگزار می‌شود از «تعزیه‌خوانی» گرفته تا ‏شبیه‌خوانی و علم‌گردانی‎. ‎

علم‌گردانی نیز در این دیار شیعی قدمتی دیرینه دارد و به روایتی در برخی از روستا‌های این ‏استان علم‌هایی با قدمت بیش از یکصد سال ماندگار شده است و به عنوان آثار ناملموس ‏معنوی در کشور شناخته می‌شود. ‏

عَلم یا توغ یکی از وسیله‌های نمادین به کار رفته در آیین سوگواری مام محرم در میان عموم ‏شیعیان است و عزادار بودن مردمان هر دیار یا حضور دستجات عزاداری را از فاصله دور ‏نشان می‌دهد؛ علم‌گردانی یا برافراشتن علم‌های بلند یادآور مهمترین هدف امام‌حسین (ع) از قیام ‏کربلا که همانا اهتزاز پرچم اسلام است، محسوب می‌شود‎. ‎

عزاداران حسینی معتقد هستند که حضرت باب الحوایج (ع) این پرچم را در سومین روز از ‏ماه محرم و همزمان با اتراق کاروان حسینی در کربلا برافراشت و آنان نیز برای زنده ‏نگهداشتن قیام حسینی و تحقق عزت، آزادی و سربلندی اسلام، در این روز علم برپا می‌کنند و ‏آن را تا اربعین به اهتزاز در می‌آورند‎. ‎

در این آیین مردان و زنان آذربایجانی به ویژه روستاییان از دومین شب ماه محرم در کنار ‏علم‌های حسینی شروع به خواندن دعا به ویژه زیارت عاشورا کرده و شب و صبحگاه سومین ‏روز نسبت به آذین‌بندی علم با پارچه‌های نذری اقدام می‌کنند‎. ‎

پیش از برافراشته شدن علم‌ها نیز اقشار مختلف مردم که نذر یا حاجتی دارند، برای برآورده ‏شدن آن روسری، پارچه و شال و حتی پول به علم می‌بندند به طوری که تمام طول علم با ‏پارچه‌های رنگارنگ و اسکناس پوشیده می‌شود‎. ‎

علم حضرت ابوالفضل (ع) و یاران باوفای امام حسین (ع) در واقعه کربلا عامل اتحاد و ‏انسجام بود و امروز نیز این علم‌ها عزاداران حسینی را دور هم جمع می‌کند و در تقویت ‏ارتباط آنان و هدایت دستجات حسینی نقش محوری دارد‎. ‎

رنگ علم‌ها نیز با وقایع کربلا ارتباط دارد و رنگ‌های سبز سیدی و سرخ آن‌ها پس از نماز ‏ظهر عاشورا که یادآور شهادت اباعبدالله الحسین (ع) است، به سیاه تغییر می‌کند‎. ‎

علم‌گردانی نیز علاوه بر آیین‌های علم‌بندی در این دیار قدمتی دیرینه دارد و در برخی از ‏روستا‌های این استان علم‌هایی با قدمت چندین ساله وجود دارد‎. ‎

ثبت علم گردانی ارومیه در فهرست آثار ناملموس معنوی کشور

حسن سپهرفر مردم‌شناس و معاون اداراه کل میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجان‌غربی کانون اصلی علم‌گردانی در آذربایجان‌غربی را روستای «عرب‌لوی دره ‏ارومیه» عنوان کرد و گفت: در این روستا علم‌هایی با قدمت طولانی وجود دارد، ولی این آیین ‏در روستا‌های «دیزج تکیه» و «کولق» نیز باشکوه خاصی برگزار می‌شود‎. ‎

او افزود: علم‌گردانی در ارومیه نیز قدمتی بیش از ۱۰۰ سال دارد و این آیین در سال ۱۳۹۴ ‏هجری شمسی به شماره ۱۱۳۳ در فهرست آثار ناملموس معنوی کشور به ثبت رسید‎. ‎

سپهرفر ادامه داد: علم‌گردانی در روستا‌ها حال و هوای دیگری دارد و در روز عاشورا علم ‏یک روستا را به روستای دیگر میهمان می‌برند‎. ‎

این مردم‌شناس ارومیه‌ای افزود: علم، چوب بلندی است که بر بالای آن نماد “آل‌عبا” گذاشته ‏شده است و مردم پارچه‌های سبز رنگ نذری را به نیت برآورده شدن حاجت‌هایشان به آن ‏می‌بندند‎. ‎

مسجد مهدی‌القدم ارومیه کانون سنت علم‌گردانی عاشورا

سپهرفر مسجد «مهدی‌القدم» ارومیه را از کانون‌های مهم برگزاری این آیین در آذربایجان ‏غربی عنوان کرد و افزود: حرم امامزادگان ابراهیم و محمد، امامزاده برکشلو، امامزاده غریب ‏حسن و “آغا قبری” ارومیه نیز از جمله مکان‌هایی است که بیشترین عزادار را در آیین ‏علم‌گردانی به خود اختصاص می‌دهد چنانکه امامزاده ابراهیم و محمد هرساله ۶ هزار عزادار را ‏پذیرا می‌شود‎. ‎

عزاداران حسینی در آذربایجان‌غربی، هر ساله در قالب دسته‌های عزاداری، سینه‌زنی، ‏شبیه‌خوانی و مرثیه‌سرایی در این ایام به سوگ سرور آزادگان جهان می‌نشینند و علم امام ‏حسین (ع) را به یاد شهدای کربلا برافراشته نگاه می‌دارند‎. ‎

گزارش از: الیاس گندمی

انتهای پیام/