به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از کرمان، فرش ناب‌ترین هنر ایرانی و زیباترین شاهکار انسان است که چشم جهانیان را خیره کرده و زبان تحسین هنر دوستان را در سراسر جهان برانگیخته است.

در جنوب استان کرمان، فرش و دست بافته‌های مختلفی وجود دارد که یکی از اصیل‌ترین آن‌ها قالی گل سرخ اسفندقه است که قدمت بافت این قالی به اوایل دوران قاجاریه می‌رسد که نقش و نگار آن از پارچه‌های گلدار گرفته شده است.

قالی گل سرخ سمبلی از پیوند تاریخ و فرهنگ مردم اسفندقه

مردم اسفندقه صاحب سبک در قالی بافی اند، جایگاه هنرقالی بافی آنان برکسی پوشیده نیست، قالی گل سرخ سمبلی از پیوند تاریخ و فرهنگ مردمان این دیار است.

وهاب محمدحسنی مشاور بخشدار اسفندقه در امور فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گفت: قالی گل سرخ، شناسنامه مردم اسفندقه است که مادران هنرمند و زحمتکش این دیار از ده تا دوازده رنگ نقش می‌بافند، قالی گل سرخ با قدمت بیش از ۳۰۰ سال نسل به نسل به دختران و کودکان قالیباف امروز رسیده که با ذوق و خلاقیتی ذاتی زبان تحسین هنر دوستان را برانگیخته است.

فرش گل سرخ اسفندقه، اهدایی ۲۸۰ سال پیش به موزه آستان قدس رضوی  

او افزود: اولین فرشِ موزه آستان قدس رضوی، گل سرخ اسفندقه است که ۲۸۰ سال قبل به موزه حرم مطهر امام رضا (ع) اهدا شده است.

هانیه مهدی پور، پژوهشگر و نویسنده جوان جیرفتی با اشاره به قدمت تاریخی فرش گل سرخ اسفندقه گفت: نواحی مختلف بافندگی جنوب کرمان دارای طرح‌های متفاوتی هستند که البته بعضی از آن‌ها از نظر شکل کلی یکی؛ ولی از نظر جزئیات طرح دارای تفاوت‌هایی است.

این نویسنده جوان افزود: نقش مایه گل سرخ در تمام نواحی مختلف شهرستان جیرفت به نام گل سرخ اسفندقه معروف است و تمامی بافندگان منطقه، ریشه این نقش را متعلق به اسفندقه می‌دانند.

مهدی پور تصریح کرد: برای نخستین بار قالی بافی در روستای اسفندقه از طریق مادر همسر محمدباقر خان ابوسعیدی، شاهزاده قجری که همسرحاج سهراب خان بود، شروع شده است، به گونه‌ای که او در آن زمان تعدادی بافنده از میان عشایر افشار برای آموزش قالی بافی در بین زنان روستایی آورده تا اصول قالبافی را به آن‌ها آموزش دهند تا علاوه بر منبع درآمد برای رعایا، قالی موردنیاز خوانین آن منطقه را نیز تولید کنند.

نقشی جذاب از پارچه‌های گلدار

او افزود: برای اولین بار نقش گل سرخ به دستور خواهر محمدباقر خان ابوسعیدی (ملقب به بی بی عرب خانم) از روی نقش پارچه‌ای بافته شده است.
مهدی پور بیان داشت: حاشیه‌های قالی گل سرخ اسفندقه نیز به ترتیب، حاشیه منجق از روی لباس ناصرالدین شاه قاجار، حاشیه هاشمی از روی خورجین کاسب دوره گردی از طایفه هاشمی و حاشیه ترنج ازحاشیه یک فرش برگرفته شده است که ذوق و سلیقه زنان هنرمند این منطقه را نشان می‌دهد.

قالی گل‌سرخ اسفندقه شناسنامه‌دار شد

قالی گل‌سرخ محصولی انحصاری از منطقه اسفندقه در شهرستان جیرفت است که به دلیل خاص بودن آن در دنیا به ویژه کشور‌های اروپایی طرفداران خود را دارد، متاسفانه، سال‌ها زیر بار مصائب اقتصادی و ضعف‌های مدیریتی هیچ اقدامی برای شناسنامه‌دار کردن این قالی نشده بود، اما سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با درک این واقعیت، هستی با شکوه قالی گل‌سرخ را از سمت نیستی و نابودی غریبانه به سوی برندسازی و شناسایی بیشتر این محصول تغییر داد و سرانجام این اثر زیبا پارسال ثبت آثار ملی ایران شد.

قالی گل سرخ اثری ملی با شهرت جهانی  

محمد سالاری رییس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان جیرفت با بیان اینکه قدمت تاریخی قالی گل سرخ اسفندقه مربوط به اوایل دوره قاجار است، گفت: حدود یک سال قبل، مستند سازی‌هایی در مورد رنگ کردن الیاف، نحوه بافت قالی و آن چه که در قدیم اتفاق می‌افتاده است، به سازمان میراث فرهنگی کشور ارسال و براساس قدمت تاریخی و مستندات، این قالی به عنوان یک اثر ملی ثبت شد.

او افزود: در زمان قاجار و پهلوی، روستای دولت آباد اسفندقه مرکز حکومتی آن دوران بوده و این قالی به واسطه صادراتی که در آن زمان به اروپا صورت می‌گرفته، بیشتر شناخته شده و مشهور است.

سالاری تصریح کرد: خاستگاه اولیه و محل بافت ابتدایی این قالی، بخش اسفندقه در ۲۷ کیلومتری شهرستان جیرفت است که به مرور زمان به واسطه تقاضا‌هایی که برای این قالی اصیل وجود داشته در رابر، ساردوییه و دلفارد نیز بافته می‌شود.

به یکی از کارگاه‌های خانگی تولید قالی گل سرخ اسفندقه سر می‌زنیم، کارگاهی بسیار جالب و دیدنی که شکوه قالی گلسرخ اسفندقه را در دار قالیش به نمایش گذاشته بود، مادر خانواده قسمتی از خانه را به کارگاه قالی بافی تبدیل کرده بود و به همراه فرزندانش مشغول بافتن قالی بودند، دقایقی به گپ و گفت با آن‌ها سپری می‌کنیم.

بیمه نبودن مهمترین مشکل قالی بافان اسفندقه‌ای

فرزانه خضری یکی از قالیبافان این کارگاه خانگی ست که همچنان امیدوار به کمک و یاری مسئولان است.

او با اعلام اینکه مسئولان زیادی از کارگاه خانگی ما بازدید و قول مساعد برای حمایت از ما دادند، بیان داشت: متاسفانه تا این لحظه، هیچ کمکی صورت نگرفته است.

خضری با بیان اینکه در اسفندقه اکثر بانوان، کارگاه خانگی تولید قالی گل سرخ اسفندقه را راه اندازی کرده اند و هم اکنون نیز مشغول به بافت قالی هستند، گفت: متاسفانه بیمه نیستم و از مسئولان خواستار حمایت بیشتری در این زمینه هستیم.

امیرمهدی ناصری نیز قالیباف خردسال اسفندقه‌ای است که در کنار مادر قالی بافی را آموخته و مشغول بافتن قالی است، او با اشاره به اینکه امسال مدارس مجازی شدند و من تلفن همراه نداشتم، گفت: آموزش را از طریق تلویزیون پیش می‌برم و بعد از انجام تکالیفم، مشغول بافتن قالی می‌شوم.

گلنسا ابراهیمی یکی دیگر از قالیبافان نیز با بیان اینکه قالیبافی را از کودکی از مادرم آموختم و این هنر را به فرزندانم نیز منتقل کرده ام، بیان داشت: مادرم از قالیبافان قدیمی اسفندقه بود؛ اما به دلیل بی توجهی مسئولین بیمه نشده است حال اگر ما هم به همین روال پیش برویم و بیمه نشویم، انگیزه‌ای برای ادامه کار نخواهیم داشت.

فاطمه ابراهیمی فرزند گلنسا ابراهیمی نیز از خردسال‌ترین قالیبافان اسفندقه است که در کنار درس خواندن با عشق همراه مادرش مشغول به بافتن قالی است و با دستان کوچکش تار و پود قالی را به هم گره میزند تا نمایی از قالی گل سرخ اسفندقه بر آن نقش بندد.

قالیبافان واجد شرایط بیمه می‌شوند

مسلم مروجی فرد رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت جنوب کرمان با بیان اینکه دغدغه مهم قالیبافان اسفندقه بیمه آن‌ها است، گفت: تعداد بیمه شدگان ۱۱ نفر است که یکی از آن‌ها بازنشسته و یک نفر دیگر هم به دلیل پرداخت نکردن حق بیمه، بیمه اش باطل شده است و هم اکنون به صورت آزاد پرداخت می‌کند.

او با اشاره به اینکه یک کارگاه در منطقه دایرست که در حال حاضر آن هم غیر فعال است، افزود: قالی بافی در اسفندقه بیشتر در منازل انجام می‌شود و هر کدام از قالیبافان یک جایگاه اختصاصی برای بافت فرش مورد نظر دایر کرده اند که در کنار رسیدگی به کار‌های منزل به کار قالیبافی هم مشغولند.

مروجی فرد با بیان اینکه اگر اقدامات عملی برای بیمه کردن قالیبافان صورت گیرد، تعداد متقاضیان افزایش می‌یابد، تصریح کرد: طبق اطلاعات بدست آمده، حدود ۱۵ نفر مشمول بیمه هستند که بیمه نشده اند و ۱۱ نفر هم در چند سال گذشته در حوزه قالیبافی فعال شدند و در حال حاضر به دلیل اینکه واجد شرایط سنی نیستند، نمی‌توانند بیمه شوند.

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت جنوب کرمان  با اعلام اینکه از اوایل آبان اطلاعیه‌ای مبنی بر تمدید ثبت نام بیمه قالیبافان سراسر کشور اعلام شد که تا ۱۶ آذر ادامه داشت،گفت: کسانی که در مرحله اول موفق به ثبت نام نشده بودند، فرصت داشتند تا برای این کار اقدام کنند.

مروجی فرد افزود: در یک ماه گذشته مجموعاً ۵۶۰ نفر از جنوب کرمان برای بیمه قالی بافی ثبت نام کردند که بعداز بررسی از سوی مرکز ملی فرش کشور، متقاضیان واجد شرایط انتخاب می‌شوند.

تلاش برای احیای فرش اصیل اسفندقه  

مروجی فرد افزود: برای احیای این فرش اصیل اقداماتی مثل افزایش تعداد دارقالی و ابزار قالی بافی، ایجاد کارگاه فعال، بیمه شدن متقاضیان فعال و ایجاد انگیزه برای قالی بافان به صورت پرداخت به موقع حق الزحمه، در اختیار قراردادن مواد اولیه به قالی بافان، معرفی فرش گل سرخ و شناساندن اهمیت و قدمت این فرش به بافندگان جوان منطقه برای رونق فرش بافی در اسفندقه در دست انجام است.

علی محبان مدیراجرایی اتاق بازرگانی جنوب کرمان گفت: رسالت اصلی اتاق بازگانی به عنوان پارلمان بخش خصوصی و معین اقتصادی شهرستان جیرفت و عنبرآباد، بهبود محیط کسب و کار است که برای تحقق این هدف یک سری صنایع دستی تولیدی را در منطقه ظرفیت شناسی کردیم.

او با بیان اینکه یکی از این ظرفیت‌ها قالی گل سرخ اسفندقه است، افزود: با توجه به ثبت ملی شدن این اثر ارزشمند، احیا کارگاه‌های تولید فرش، بالا بردن تعداد تولید کننده و جا انداختن این صنعت پررونق به عنوان یک کسب و کار بومی و محلی را به صورت جدی در دستور کار داریم.

محبان با بیان اینکه در بحث بازار این فرش اصیل یک سری فعالیت‌ها در حال انجام است، تصریح کرد: در کل متولی این امر به عنوان یک تولید، سازمان صنعت، معدن و تجارت است.

او به وجود تعاونی فرش در جنوب کرمان و عضویت یک سری از تولید کنندگان درآن اشاره کرد و بیان داشت: در کمیسیون فرش و صنایع دستی اتاق بازرگانی با پشتیبانی از این تولیدکنندگان در قالب مشاوره و تسهیلگری به منظور آموزش قبل از تولید و حمایت‌های پس از تولید برای بازار هدف به کمک تولید کنندگان آمدیم.

حرف آخر ...

امروز اگر چه تار و پود قالی در هم تنیده اسفندقه از فرش به عرش پرواز داده شده و کالبد این هنر را با تار و پود فرش پیوند زده تا آنجا که قالی بافی نه تنها یک هنر بلکه اینک به یک صنعت و حرفه با قابلیت اشتغال زایی بسیار بالا تبدیل شده است، اما از آنجایی که قالی گل سرخ شناسنامه تاریخی مردم دیار اسفندقه و منطقه جنوب کرمان است و قدمت بافت و نقش و نگار این قالی بسیار معروف و مشهور است و هم اکنون یکی از آثار ملی کشورمان به شمار می‌رود، لذا احیای طرح ها، بافت و کارگاه‌های تولید این فرش اصیل، نیاز به برنامه ریزی و توجه بیشتر دارد.

افزایش تعداد تولید کنندگان و جا انداختن این صنعت پررونق به عنوان یک کسب و کار بومی و محلی علاوه بر رونق تولید و اشتغالزایی برای افراد، پیامد‌های مثبت اجتماعی به همراه دارد و سبب کاهش آسیب‌ها و ناهنجاری‌های مختلف می شود.

گزارش از مژگان سنجری

انتهای پیام/ب