به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، چند روز پیش خبر ثبت جهانی هنر دو تار تیتر رسانه‌ها شد خبری که مهارت های سنتی ساختن و نواختن دوتار  این هنر اصیل را پرآوازه تر کرد که برای دیار خراسان بسیار مسرت بخش بود، زیرا که این دیار از دیرباز مهد دو تار نوازی بوده است و نوا‌های شیرین اساتید برجسته دیار خورشید در سراسر دنیا طنین انداز شده است. ولی همزمان با  این خبر مسرت بخش، در گذشت استاد رمضان بردری پیشکسوت موسیقی مقامی خراسان، شیرینی ثبت جهانی دوتار را تلخ کرد  و ستاره ای دیگر از آسمان فرهنگ و هنر دیار خورشید خاموش شد.

پیشینه چند هزار ساله دو تار

دوتار پیشینه ای چند هزار ساله دارد و می توان آن را مادر تنبور و سه تار محسوب کرد. خراسان رضوی  مهد و ترویج موسیقی مقامی و دوتار نوازی در کشور بوده و نواهای شیرین اساتید برجسته دیار خورشید در سرار جهان طنین انداز شده است.

نسترن ابوالحسن زاده دکترای مردم شناسی موسیقی و فعال در موسیقی مقامی می گوید: امروزه حوزه‌های نواختن دوتار از قوچان و شهر‌های خراسان شمالی، جنوب و شرق خراسان رضوی، خراسان جنوبی و نواحی ترکمن‌نشین از جمله استان گلستان و بخش علی‌آباد کتول و همچنین برخی مناطق استان مازندران را شامل می‌شود.

او ادامه می‌دهد: ساز تنبور در کرمانشاه نیز شکل تغییریافته‌ای از ساز دو تار است. شکل ساز و نحوه در دست گرفتن و سبک نواختن ساز در مناطق تحت پوشش متفاوت است.

نسترن ابوالحسن زاده دکترای مردم شناسی موسیقی می‌گوید: اقدام دست اندرکاران برای ثبت جهانی دو تار ستودنی است، زیرا این کار به شناخت بیشتر ساز دوتار به جهانیان کمک می‌کند.

این بانوی عضو گروه موسیقی مقامی هرای ادامه می‌دهد: پیش از این وقتی برای اجرا به سایر کشور‌ها می‌رفتم ساز دوتار برای آن‌ها بسیار ناشناخته بود حتی در کشور‌هایی مثل ازبکستان که با ایران رقابت  فرهنگی دارند نیز این ساز بسیار ناشناخته بود.

ابوالحسن زاده بیان می‌کند: وقتی یک اثر ثبت جهانی می‌شود در احیای آن نیز بسیار موثر است و یونسکو معمولا بر کار‌هایی که آن کشور برای احیای این هنر انجام می‌دهند، نظارت می‌کند و در جا‌هایی که این هنر در معرض نابودی نیز باشد، اقدامات لازم را برای کمک به آن انجام خواهد داد.

این پژوهشگر موسیقی می‌گوید، احیای هر هنری بیش از هر عاملی، به همت ما بستگی خواهد داشت و بازهم درباره دو تار سرعت عمل مسئولان ستودنی است، زیرا تعلل مسئولان در ثبت جهانی ساز تار باعث شد که کشور آذربایجان این هنر را به نام خود ثبت کند.

دوتار در نوع خود از کهن ترین ساز های زهی در ایران بلکه در تمام خاورمیانه و آسیای مرکزی به شمار می رود. دوتار سازی ساده و بی پیرایه بوده که کمتر تزئینی در آن به کار رفته است و برای زیبایی آن بیشتر از مواد موجود در طبیعت استفاده می شود.

ثبت جهانی دوتار فرصتی برای معرفی میراث معنوی ایران به دنیا

به گفته علی نژاد مسئول  روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی، پرونده‌ای که درباره هنر دوتار نوازی در ایران تهیه گردید و به یونسکو ارسال شده است بر اساس پژوهش‌هایی که درباره این موسیقی قدیمی در استان‌های خراسان رضوی، جنوبی، شمالی و گلستان انجام شده است.

محمود طغرایی مسئول دفتر ثبت آثار اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی می‌گوید: برای ثبت یک اثر در فهرست جهانی معمولا پرونده‌ای از میراث فرهنگی شهرستان یا کشور به نماینده یونسکو در میراث فرهنگی کشور پیشنهاد می‌شود و بعد از انجام پژوهش از سوی کارشناسان یونسکو پرونده‌ای برای ثبت جهانی جمع بندی می‌شود.

او ادامه می‌دهد: ثبت جهانی یک اثر شاید مزایای مادی به صورت مستقیم نداشته باشد و اینکه گفته می‌شود با ثبت جهانی دو تار، کمک‌های مالی به هنرمندان در این زمینه از سوی نهاد‌های جهانی می‌شود به صورت مطلق درست نیست، ثبت جهانی یک  هنر یااثرمثل یک فرآیند اطلاع رسانی به مردم جهان است.

مسئول دفتر ثبت آثار میراث فرهنگی خراسان رضوی می‌گوید: وقتی اثری ثبت جهانی شود می‌توانیم بهره برداری لازم را در این زمینه داشته باشیم مثل برگزاری کنسرت‌های جهانی در زمینه موسیقی دوتار و از این فرصت می‌توان برای معرفی میراث معنوی ایران به جهانیان استفاده کرد.

طغرایی ادامه می‌دهد: همچنین از ثبت جهانی آثار تاریخی و میراث معنوی می‌توان در ضنعت گردشگری و برای جذب گردشگر استفاده کرد.

ثبت جهانی دوتار فرصتی برای احیای موسیقی مقامی 

دوتار در مراسم های مختلف و رویداد های گوناگون کاربرد دارد و دوتارنوازان  علاوه بر نواختن تار روایتگری نیز دارند و بسیاری از اشعار محلی، قومی، عاشقانه، مذهبی و لالایی را دربخشی از هویت فرهنگی اجتماعی جوامع و گروه ها  را روایت می کنند.

حفظ و صیانت از آثار فرهنگی تاریخی و میراث فرهنگی ملموس و ناملموس یک وظفه ملی و همگانی است و امیدواریم با به ثبت رسیدن جهانی دوتار در یونسکو استقبال مردم از این موسیقی مقامی بیشتر شده و آواز دلنشین دوتار این یار همراه و همیشگی دیار خورشید  دوباره  عظمت و فرهنگ  ایرانی را به رخ جهانیان بکشد.

انتهای پیام/

گزارشگر: مریم مزروعی،حامد صبور