به گزارش حوزه میراث و گردشگری  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، همه ما در زمان تحصیل  گوشه ای از تاریخ را مرور کرده ایم و قطعا نام مادها و پادشاهان آن به گوشمان آشناست، اما مطلبی که امروز باشگاه خبرنگاران جوان قصد دارد به آن بپردازد کمی جامع تر و شاید جذاب تر از آنچه باشد که مجبور بودیم در دوران تحصیل آن را از نظر بگذرانید. پس پیشنهاد می کنیم، کمی بیشتر سلسه مادها را بشناسید!

ماد‌ها که بودند؟

سرزمین کهن ایران اقوام و پادشاهان مختلفی به خود دیده است که یکی از این قبایل مادها هستند، ماد‌ها چادرنشینانی بودند که در هزاره دوم پیش از میلاد از سمت مرز‌های شمال شرقی و شمال غربی وارد سرزمین کنونی ایران شدند و در قرن هشتم پیش از میلاد قبیله‌های ماد به رهبری یکی از رؤسای قبایلشان به نام دیاکو با هم متحد شدند و یک پادشاهی محلی به وجود آوردند که به این ترتیب دیاکو بنیان گذار حکومت ماد شد.

ببینید: تخت جمشید مکانی برای گردشگری در نوروز

حکومت ماد برای بقا مجبور بود با همسایگان نیرومندش یعنی آشور (در بین النهرین)، اورارتو (ارمنستان کنونی) و سکاییان که آن‌ها هم از نژاد آریایی بودند، بجنگد.

پایتخت ماد‌ها اکباتان نام داشت و به معنای جای گردهمایی بوده است.

اکباتان در زیر شهر همدان امروزی دفن است و قدرتمندترین پادشاه ماد هوخشتره نام داشت که نوه دیاکو بود.

سرزمین اصلی ماد شامل آذربایجان، کردستان و عراق عجم بوده است. عراق عجم براساس نقشه‌های امروزی شامل این شهر‌ها و استان‌ها است: بیجار (گروس)، همدان، کرمانشاه، قزوین، اراک، اصفهان، نهاوند، ری تا دربند دریای خزر که ماد را از پارت جدا می‌کرد. بعد که ماد در زمان هوخشتره وسعت یافت از رود هالیس (قزل ایرماق کنونی در ترکیه) به سمت غرب و از دریای خزر تا پارس و خوزستان امتداد داشت.

اطلاعات زیادی درباره تشکیلات دولت ماد در دست نیست و تنها چیزی که معلوم است این است که دولت ماد با کوشش جسورانه افراد خاندان دیاکو تشکیل شد و در واقع آن‌ها موفق شدند از ایل‌های متفرق حکومتی ایجاد کنند. بعضی از ایل‌ها داوطلبانه و برخی با زور به حکومت آن‌ها ضمیمه شدند.

مشخص است که به دلیل موقعیت جغرافیایی و وضعیت آب که باعث می‌شده این ایل‌ها از یکدیگر فواصل طولانی داشته باشند اجتماعشان سخت بوده است. اما عوامل خارجی‌ای که در نهایت موجب وحدت ماد شده قوی‌تر بوده است.

این مطلب را از دست ندهید: سیر تا پیاز عمارتی عجیب به نام باغ‌های معلق بابل

عوامل خارجی که موجب تشکیل حکومت ماد گردید تهدید از سوی کشور اورارتو (ارمنستان کنونی) و سیاست‌های استعماری آشور بوده است. به این ترتیب ماد‌ها مجبور شدند یکی از این دو گزینه را انتخاب کنند. یا زیر سایه وحدت خود زندگی کنند یا به خاطر یوغ خارجی محو شوند.

ماد‌ها راه اول را برگزیدند و نام پایتخت ایشان که هگمتانه به معنی محل اجتماع است نیز به خوبی این سعی و تلاش را می‌رساند و براساس منابع آشوری هم هیچ کس به اندازه ماد‌ها بر ضد آشور‌ها طغیان و عصیان نکردند.

احتمالاً تشکیلات سیاسی دولت ماد تا حدی شبیه به آشور بوده است، اما فرهنگ معنوی و مادی آن‌ها چندان مشخص نیست. آن‌ها در واقع زندگی روستایی داشتند و برای فتح سرزمینی که در آن زیست می‌کردند، می‌جنگیدند. براساس آثار به جا مانده از مادها، به نظر می‌رسد که مردان مادی دارای سبیل و ریش بودند، پوست حیوانات بر جامه خود می‌افکندند و کفش آنان بلند با پنجه برگشته بوده است.

شیر عظیم همدان که قسمت اعظم آن خراب شده و برخی آثار در صخره‌های سرپل و کردستان از تنها بازمانده‌های ماد‌ها است.

هگمتانه کجاست؟

هگمتانه پایتخت پادشاهی ماد و پایتخت تابستانی هخامنشیان بود. به گفته هردوت، دیاکو در اواخر قرن ۸ قبل از میلاد هگمتانه را به عنوان پایتخت ماد‌ها انتخاب کرد.

هرودوت در این شهر، مجتمع شاهانه شامل قصر، خزانه‌داری و اقامت‌گاه نظامی را توصیف می‌کند که بر روی تپه‌ای ساخته شده بودند. به گفته او این مجتمع با هفت دیوار متحدالمرکز که هر دیوار داخلی از دیوار بیرونی بلندتر بود درست شده بود.

تمدن ماد‌ها چگونه بود؟

تمدن ماد در زیر بنای مدنیت نقش پر رنگی را ایفا کرده است. اینکه پارسی ها به جای لوح گلی از کاغذ پوستی و قلم برای نوشتن استفاده می‌کردند و در ساختن ساختمان‌ها ستون‌های فراوان به کار می‌بردند همه این‌ها را مدیون ماد‌ها بودند.

بسیاری از قوانین اخلاقی پارسی‌ها و مذهبشان هم تقلیدی از ماد‌ها بود. از نظر معماری هم این معماری دوره ماد‌ها بود که بعد‌ها زمینه ساز ساخت بنا‌های درخشانی مثل تخت جمشید شد.

عمر سلسله ماد‌ها چقدر طول کشید؟!

سلسله ماد‌ها عمر کوتاهی داشت و  آخرین پادشاه ماد ایخ توویگو یا اژدی هاک (یونانی‌ها او را آستیاگ نامیده اند) نام داشت. این شاه مدتی طولانی سلطنت کرد.

این پادشاه از شکوه و تجملات آشور تقلید می‌کرد و دربار خود را همانند آشوری‌ها سازماندهی کرد. ولی مردم ماد از او راضی نبودند چراکه با ظهور کوروش هخامنشی، آستیاگ را رها کردند و به پارس‌ها ملحق شدند و در نتیجه مملکت بزرگ ماد در حدود ۵۵۰ پیش از میلاد، ضمیمه پارس شد.

این مطلب را از دست ندهید: موزه هگمتانه تعطیل می شود

پادشاهان ماد‌ها چه کسانی بودند؟

به گفته هرودوت، تاریخدان یونانی، سلسله ماد‌ها که به مدت ۱۵۰ سال پادشاهی کردند در مجموع ۴ پادشاه داشت:

• دیاکو

بنیانگذار حکومت ماد‌ها بود که هگمتانه را به عنوان پایتخت خود برگزید.

• فرورتیش

دومین پادشاه ماد که به مدت ۲۲ سال حکومت کرد و با آنکه سرنوشت اسارت پدرش را دیده بود، اما راه او را ادامه داد و با آشوریان جنگید، اما شکست خورد. او قبایل ماد‌ها را متحد و از آن‌ها کشوری مستقل ساخت.

• هووخشتره

سومین و قدرتمندترین پادشاه ماد و اولین پادشاه در دوران باستان است، پادشاهی که ۴۰ سال حکومت کرد، یک سلطنت سراسری را در ایران به وجود آورد و ایران را به یک قدرت مهم جهانی رساند به طوری که می‌توانیم او را بنیانگذار واقعی دولت ماد و معمار امپراتوری ایرانیان باستان بنامیم.

• ایشتوویگو

آخرین پادشاه ماد که از سال ۵۸۵ تا ۵۵۰ قبل از میلاد فرمانروایی کرد پس از سقوط هگمتانه استقلال ماد از بین رفت.

جنگ آشور و ماد

با وجود اینکه در قرن ۸ قبل از میلاد آشوریان حملات زیادی را به ماد‌ها ترتیب دادند، اما نتوانستند قدرت آن‌ها از بین ببرند و بیشتر آن حملات جنبه غارتگرانه داشت. در واقع ساخت دژ‌های مستحکم و دیوارکشی‌های مختلف مانع از تسلط دشمن به آن‌ها می‌شد.

انتهای پیام/