به گزارش خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از  بجنورد؛ عیدنوروز همواره در نقاط مختلف کشور دارای مراسم و آداب ویژه خود بوده است. یکی از رسومی ‌که مردم بسیاری از استان‌های ایران با فرارسیدن نوروز به آن توجهی ویژه دارند پخت غذاهایی است که آن را برآمده از تجلی حیات انسان می‌دانند. یکی از این غذاها سمنو است.

این‌روزها اصفهانی‌ها به رسم سنتی دیرین و به احترام آمدن بهار، سمنو می‌پزند.سمنو نوعی خوراک ایرانی است که پیشینه‌اش به ایران باستان برمی‌گردد و هم اینک نیز رواج دارد.

سمنو در گذشته‌های دور و در ایران باستان، از جوانه‌های تازه رسیده گندم که تقدسی به وسعت تاریخ بشر دارد، تهیه می‌شده است و آن را نماد زایش و باروری گیاهان می‌دانستند و البته آن چیزی که حضورش مایه زندگی با برکت می‌شود.

سمنو پزان بیشتر منحصر به مناطقی با قدمت تاریخی و برخوردار از سنت‌های کهن است که مراسم سمنوپزان در اصفهان و خراسان برگزار می‌شده است ، اما این مراسم بویژه در اصفهان مربوط به مناطق کویری همچون نایین ، اردستان  و کاشان  بوده که البته خوراسگان که قدمت آن به پیش از اسلام  باز  می‌گردد.

سمنو یکی از هفت قلم خوراکی سفره هفت‌سین بوده که مردم شهر درق خراسان شمالی نیز از دیرباز به پخت آن مشهور هستند.
در پخت سمنو و نذری‌هایی از این دست ، عده‌ای از دوستان و آشنایان که دارای نذری هستند و یا حتی حاجتی دارند، صاحب نذر و بانی پخت سمنو را از پیش خبر می‌کنند و او را از نیت و تصمیم‌شان مبنی بر آوردن بعضی لوازم مورد نیاز سمنو مانند بادام، گردو، پسته و فندق و یا حتی آرد، باخبر می‌کند و او نیز موظف است که آن‌ها را در زمان مناسب فرا خواند.

سمنوپزان از دیرباز جزء مراسم آئینی و مذهبی شهرهای مختلف ایران در ایام شهادت حضرت فاطمه (س) است. صاحب اصلی مراسم سمنوپزان حضرت فاطمه زهرا (س) است.

وقتی مقدمات پخت سمنو فراهم آمد و سمنو به مرحله جوشیدن رسید، زن‌هایی که نذر ریختن پسته یا بادام را در دیگ سمنو دارند،  نذری خود را مشت مشت در آن می‌ریزند و پس از افزودن مقدار متناسب از آرد ، دوباره آن را با سلام و صلوات هم می‌زنند و پس از آن سمنو را «دم» می‌کنند و در بعضی جا‌ها و از جمله اصفهان ، روی دیگ را با مقداری آتش و خاکستر می‌پوشانند.

مردم بر این باورند که در اتاقی که گندم گذاشته می‌شود نباید مرد یا کسی که غسل ندارد و ناپاک است عبور و مرور کند چرا که در این صورت گندم‌ها می‌گندند و جوانه نخواهد زد.

پس از پنج یا شش روز گندم‌ها جوانه زده و سبز می‌شوند که این جوانه‌ها باید به اندازه یک بند انگشت رشد کرده  و هنوز سفید باشند ، آنگاه گندم سبز شده را در هاون‌های سنگی می‌کوبند و آن را در دیگ ریخته و روی آن آب می‌ریزند.

پس از پختن سمنو روی دیگ مسی، یک سینی بزرگ قرار می‌دهند و روی آن آیینه ، شانه  و  سرمه ، مهر جانماز و تسبیج می‌گذارند و معتقدند نباید آدم ناپاک از روی آن گذر کند.

سروده سمنو در جوش و ما کفچه زنیم، دیگران در خواب و ما دفچه زنیم"، نمونه‌ای از این سروده‌ها است.

در ایران پخت و فروش سمنو در روز‌های آخر سال به نوعی تجارت فصلی تبدیل شده که می‌توان به شهر دَرَق از خراسان شمالی اشاره کرد که با تولید و فروش و صادرات به کشور‌های اروپایی و عربی و شرق آسیا در راه جهانی شدن تجارت سمنو است و درق شهر سمنوی ایران لقب گرفته‌است.

تهیه سمنو از مراحل ابتدایی کار ، حدود ۶ روز طول می‌کشد و شاید سخت‌ترین مرحله آن مرحله پخت باشد ، چون پخت این دسر ایرانی ، حدود ۱۵ ساعت طول می‌کشد و در این ۱۵ ساعت افرادی باید به‌طور مرتب دیگ حاوی مواد اولیه سمنوی روی اجاق را هم بزنند تا ته نگیرد.

سمنوپزان از دیرباز جزء مراسم آئینی و مذهبی شهر‌های مختلف ایران در ایام شهادت حضرت فاطمه (س) است . در برخی روایات ، ولیمه‌ای که به مناسبت ازدواج حضرت علی (ع) و حضرت زهرا (س) توسط پیامبر اسلام (ص) تهیه شده همین سمنو بوده است ، که مخلوطی از شیره خرما و آرد گندم و کشک که شبیه همین سمنو بوده ،  ترکیبات دیگری نیز این خوراک داشته ، چون مواد لازم برای تهیه خوراک لذیذ سمنو ساده است .

جشنواره پخت سمنو در شهر درق ثبت ملی شد

نخستین جشنواره پخت سمنو در شهر درق نوزدهم اسفند هزار و سیصد و نود و دو برگزار شد و این مراسم و آئین سمنو پزان به نام شهر درق ثبت میراث ملی شد و این جشنواره هر ساله به میمنت نوروز در میانه اسفند ماه برگزار می‌شود.

احمد ملاصالحی رییس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری شهرستان گرمه در گفت و گو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بجنورد؛ با اشاره به پخت ۱۷ دیگ سمنو سال گذشته در جشنواره استان خراسان شمالی گفت : امسال پنچمین جشنواره سمنو با پخت ۲۵ دیگ سمنو در شهر درق انجام می‌شود.

وی افزود : این جشنواره با معرفی بیشتر آداب و رسوم فرهنگی شهر درق، نوروزخوانی ،  معرفی سوغات درق هفدهم اسفندماه تولد حضرت زهرا (س) در محل محوطه تاریخی مسجد جامع شهر درق برگزار می‌شود.
ملاصالحی اظهار کرد : این افراد سال گذشته ۶۰ میلیون تومان گردش مالی داشتند.

وی با بیان این که امسال ۳ میلیون تومان برای برنامه‌های تبلیغاتی و فرهنگی این جشنواره هزینه شده است ، افزود : اجرای جشن سنتی ، تهیه کلیپ و پخش از شبکه سراسری را از اهم برنامه‌های جشنواره سمنو شهر درق بیان کرد.
وی افزود : این جشنواره محلی سمنو با همکاری میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی و مدیریت شهر و روستا انجام می‌شود.

فعالیت ۳۰۰ کارگاه خانگی پخت سمنو در شهر درق

ملا صالحی رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان گرمه گفت : در حال حاضر ۳۰۰ کارگاه خانگی پخت سمنو در فصل‌های پاییز و زمستان در اقتصاد خانواده این منطقه مشارکت و فعالیت دارند.

وی بیان کرد: در این جشنواره ۷۰ الی ۸۰ نفر به مدت دو روز مشغول کوبیدن و پخت سمنو هستند.

ملاصالحی با بیان این که پخت سمنو در شهر درق به صورت مشارکتی انجام می‌شود و مردم شهر به عنوان یاور و برای گفتن خدا قوت در طبخ سمنو کمک می‌کنند، گفت : در هنگام پخت سمنو اشعاری خوانده می‌شود که این اشعار شادی را به آن مراسم می‌برد و پوشیدن لباس‌های سنتی از دیگر مراسمی است که در هنگام پخت سمنو انجام می‌شود.

وی اظهار کرد : از هر دیگ بار گذاشته شده سمنو بین ۸۵ تا ۱۰۰ کیلوگرم سمنو به دست می‌آید که در بازار‌های استان خراسان شمالی و استان‌های هم‌جوار به قیمت هر کیلو ۵ هزار تومان به فروش می‌رسد.

آیین سمنو پزان ریشه در اعتقادات مذهبی مردم دارد

علی اکبر وحدتی معاون اداره کل میراث فرهنگی ،  صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی در گفت و گو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بجنورد ؛ گفت : آیین سمنو پزان درق در استان خراسان شمالی در جلسه کمیته ثبت آثار ملی ناملموس کشور که در تاریخ ۳۰ دی ماه سال ۹۴ با گستره موضوع فرهنگی میراث ناملموس استان به شماره ثبت ۱۱۱۶ مورد تایید و به ثبت ملی رسید.

وی با اشاره به اینکه آیین که ریشه در باور‌ها و اعتقادات مذهبی مردم منطقه دارد، گفت : اهمیت سمنو پزان در حفظ میراث ناملموس فرهنگی و پاسداشت یک آیین در حوزه خوراک است.

وحدتی اظهار کرد : سمنو یکی از سین‌های سفره هفت سین است که نشانه حلاوت، سرزندگی و شیرنی است و مراسم پخت آن به عنوان یکی از آیین‌های مربوط به جشن نوروز است.

وی اظهار کرد : استان خراسان شمالی دارای ۵۷۹ آثار تاریخی ، فرهنگی دارد که از این تعداد ۶۱ اثر ناملموس و ۴۲ اثر طبیعی در استان خراسان شمالی است.

سمنو پزان نمادی از همدلی و انسجام و رسم دیرینه مردم ایران است که در آستانه نوروز برپا می‌شود که از سال ۹۲ هرسال به صورت جشنواره در شهر درق استان خراسان شمالی برگزار شده است و تا کنون برای بسیاری از زنان این منطقه در فصول پاییز و زمستان اشتغال خانگی ایجاد شده که در اقتصاد خانواده نقش دارد .

گزارش از فاطمه بیانی

انتهای پیام/آ