به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز؛ پائیز، فصلی که برگ‌های درختان با تغییر رنگ خود و رنگ‌های مختلف و زیبا، جلوه شگفت‌انگیزی به خیابان‌ها و طبیعت می‌دهد.

در این فصل راه رفتن روی برگ‌ها لذت خاصی به انسان دست می‌دهد.

برگ‌های رنگارنگ و زیبای فصل پائیز همچون فرشی است که در هر کوی و برزن به چشم می‌خورد.

گاهی که روی این فرش رنگارنگ قدم برمی داری کلاغ‌های سیاه را می‌بینی که از لا به لای برگ‌های درختان پرواز می‌کنند و صدای قار قارشان سکوت را می‌شکند.

وزش باد، برگ‌های رنگارنگ را همچون گوشواره‌ای زیبا به این سو و آن سو می‌برد و گاهی نیز این برگ‌های سرخ و نارنجی از شاخه جدا شده و در هوا رقص کنان در پی هم می‌دوند.

هر قدم که برمی داری صدای خش خش برگ‌ها زیر پا‌ها انگار چیزی را زمزمه می‌کنند.

اما آذر که فرا می‌رسد شمارش معکوس شروع می‌شود برای پایان عمر این برگ‌های زیبا، کم کم این فرش رنگارنگ، برچیده می‌شود.
وقتی یلدا می‌آید دیگر خبری از این برگ‌های رنگارنگ نیست.

در شب اول زمستان که بلندترین شب سال است ایرانیان به یُمن تولد مهر در این شب جشنی برپا می‌کنند که به آن یلدا گفته می‌شود.

یلدا واژه‌ای سُریانی و به معنای تولد و زایش است.

جشن شب یلدا یکی از مراسم‌های مهم ایرانیان است، این جشن در ۳۰ آذر ۱۳۸۷ به عنوان میراث معنوی ایران به ثبت رسیده است.

مردم استان فارس در شب یلدا که درازترین و تاریکترین شب در طول سال است مانند سایر نقاط کشور مراسم خاصی دارند.

ندیم استاد بخش تاریخ دانشگاه شیراز در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز؛ درخصوص ریشه یلدا و فلسفه وجودی این شب گفت: یلدا واژه‌ای سُریانی و به معنای تولد و میلاد است.

وی ادامه داد: اینکه این میلاد به چه شخصی یا کسی یا موجودی برمی گردد نظرات مختلف است، اما آنچه صحیح‌تر به نظر می‌رسد و یکی از قدیمی‌ترین این باورها، باور میترائیسم یا مهرپرستی است. (باور ایرانیان حتی آریایی‌ها پیش از ورود به ایران)

رئیس مرکز امور باغ ها، موزه‌ها و فضای سبز دانشگاه شیراز ادامه داد: مهر، ایزدی معروف و محبوب بوده و ویژگی‌های آن با جامعه عشایری نزدیک بوده است.

ندیم اضافه کرد: از آنجا که مراسم شب یلدا ریشه در ایران باستان دارد در آن زمان جشنی برپا می‌شده و برای رفع نحوست تا صبح آتشی روشن می‌کردند.

رئیس مرکز امور باغ ها، موزه‌ها و فضای سبز دانشگاه شیراز افزود: از دوره صفویه به دلیل نزدیکی این مراسم با آداب و رسوم نوروز، شکل جدیدی به خود می‌گیرد و به آن توجه خاصی می‌شود و از دوران قاجار توجه بیشتری به آن شده است.

از نظر این استاد دانشگاه، این مراسم در راستای یک همبستگی قومی و ملی است.

وی در این خصوص گفت: اینکه همه فامیل در یک شب دور هم جمع شوند و بزرگتر قصه‌ای بگوید و تا پاسی از شب بیدار باشند این موضوع در راستای همبستگی قومی و ملی است.

ندیم ادامه داد: مردم استان فارس در گذشته نیز در شب یلدا مانند سایر نقاط کشور مراسم خاصی داشتند.

استاد بخش تاریخ دانشگاه شیراز بیان کرد: از آداب و رسوم این شب اینکه یکی از بزرگتر‌ها با دیوان حافظ برای افراد فامیل فال می‌گرفت.

وی گفت: از دیگر آداب و رسوم شب یلدا، این بود که بزرگتر خانواده در حالی که آجیل‌های پوست دار همچون فندق، گردو و بادام را می‌شکند برای فامیل قصه‌ای می‌گفت.

امیر حسین حکمت نیا مدرس دانشگاه در شیراز نیز در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز؛ گفت: در این شب خانواده‌ها به دیدار یکدیگر رفته و تا سپیده دم بیدا می‌مانند.

وی اضافه کرد: در این شب یکی از بزرگان خانواده برای دیگران فال حافظ می‌گیرد یا قصه می‌گوید.

حکمت نیا تصریح کرد: همچنین در این شب سفره‌ای می‌گسترانند و در آن آینه، قاب عکس حضرت علی (ع)، آب سرد گل نرگس و چند لاله قرار می‌دهند و اسپند دود می‌کنند.

وی افزود: همچنین در این سفره، اغلب میوه‌های قرمز از جمله انگور، سیب، هندوانه و انار گذاشته می‌شود، چون معتقدند قرمزی نماد زندگی و خورشید است.

حکمت نیا گفت: از غذا‌های رایج شیرازی‌ها در شب یلدا هویج پلو، کلم پلو و سیر پلو است.

این مدرس دانشگاه بیان کرد: از دیگر اعتقادات مردم فارس آن است که در صورت خوردن هندوانه در این شب از گرمای تابستان و سرمای زمستان در امان هستند.

حکمت نیا از دیگر آداب و رسوم مردم فارس در شب یلدا را قربانی کردن در کازرون، درست کردن هفت تخم گیاهی در فسا، شیربرنج در مرودشت، پختن کماچ (نوعی شیرینی) در داراب و آش دوغ در فیروزآباد عنوان کرد.

وی اظهار کرد: ختم انعام، خواندن قرآن، شاهنامه خوانی، قصه‌هایی از عشق جاودانه شیرین و فرهاد، معما، شعبده بازی، ترانه خوانی و عاشیق (موسیقی) از دیگر مراسمی است که بین مردم فارس رایج است.

ابوالقاسم فقیری نویسنده و پژوهشگر شیرازی نیز پیرامون شب یلدا در فرهنگ شیراز می‌گوید: شیرازی‌ها به شب یلدا شب چله می‌گویند و در این شب مراسم خاصی دارند، آن‌ها زمستان را بدین ترتیب قسمت می‌کنند: از اول دی تا دهم بهمن را چله بزرگ از دهم بهمن تا اول اسفند را چله کوچک و از اول اسفند تا آخر اسفند را چله پیرزن می‌گویند همچنین چهار روز آخر چله بزرگ و چهار روز اول چله کوچک را (چهار چهار) می‌گویند که اوج سرما را در این ۸ روز می‌بینیم.

وی تصریح می‌کند: شیرازی‌ها آدمی را دارای دو طبع می‌دانند حرارتی و رطوبتی که بدان گرم مزاج و سرد مزاج می‌گویند.

ابوالقاسم فقیری ادامه می‌دهد: معمولا در شب چله سردمزاج‌ها اگر بخواهند طبع شان برگردد باید چیز‌های گرم بخورند، گرم مزاج‌ها هم باید برعکس چیز‌های سرد بخورند.

وی اضافه می‌کند: در شب چله خوردن خوراک‌های گرم از جمله ارده شیره، ارده و خرما و رنگینک رواج کاملی دارد.

فقیری با بیان اینکه خوردن آجیل شیرین نیز در شب چله متداول است اظهار می‌کند: آجیل شیرین مخلوطی است از انجیر، قصبک، نخودچی کشمش، توت خشک، مویز، مغز بادام، مغز گردو، قیصی، شکرپنیر، خرک، برنجک و برگه هلو و بساط میوه‌های فصل هم پهن است.

فال کلوک در شیراز:

این نویسنده فارسی با اشاره به اینکه در شب چله بعضی از خانواده‌ها فال کلوک می‌گیرند، می‌گوید: کلوک کوزه‌های دهن گشادی است که در آن ترشی می‌ریزند.

ابوالقاسم فقیری ادامه می‌دهد: این فال ویژه خانم‌ها است، رسم است که کلوکی به میان مجلس آورده و هر یک از زنان نشانه‌ای در کلوک می‌اندازند، آنگاه دختر بچه‌ای جلو آمده دست در کلوک کرده یکی از اشیاء داخل کلوک را بیرون می‌آورد و به دیگران نشان می‌دهد.

وی با بیان اینکه زنی باسواد ترانه‌های محلی را می‌خواند و هر کسی از ترانه مخصوص به خودش نتیجه‌ای می‌گیرد، اضافه می‌کند: به جای ترانه‌های محلی بعضی از اشعار حافظ استفاده می‌کنند.

ندیم استاد بخش تاریخ دانشگاه شیراز در خصوص میوه و غذا‌های شب یلدا اظهار کرد: در گذشته میوه یا غذای خاصی در این شب خورده نمی‌شد.

رئیس مرکز امور باغ ها، موزه‌ها و فضای سبز دانشگاه شیراز افزود: معمولا گفته می‌شود در شب چله سردمزاج‌ها اگر بخواهند طبع شان برگردد باید چیز‌های گرم بخورند و گرم مزاج‌ها هم باید برعکس چیز‌های سرد بخورند، که البته این موضوع صحیح نیست و قدمتی ندارد و از اواخر دوران قاجار بوجود آمده است.

عده‌ای از مردم شیراز نیز با حضور در جوار آرامگاه حافظ و تفال به دیوان این شاعر، شب یلدا را سپری می‌کنند.

گزارش از: مژده عینی

انتهای پیام/ن

آداب و رسوم مردم فارس در شب یلدا