به گزارش خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از لرستان؛لرستان از جمله کهن‌ترین مراکز تمدنی ایران زمین است که در چند هزار سال گذشته همواره شاهد تمدن‌های درخشانی بوده است. آثار به جای مانده از شهرها، دژ‌ها، پل‌ها و جاده‌ها که هر کدام نمایشگر شکوه و جلال هنر معماری است همگی گواه بر این مدعا است. منار آجری و بلندی که در میان شهر خرم آباد جای دارد از بنا‌های زیبا و چشم نواز این دیار است که تاکنون مورد مطالعه اساسی قرار نگرفته است.

منار یا مناره در لغت به معنای جای نور و آتشگاه است و در اصطلاح به بنا‌های بلند و کشیده‌ای اطلاق می‌شود که عموما در کنار بنا‌های مذهبی همانند مدارس، مساجد و مقابر ساخته می‌شود. پیش از اسلام منار را میل می‌گفتند که گاهی نشانه وجود آتشکده و آتشگاه‌های بزرگ بود.

در دوره اسلامی احداث منار گسترش بیشتری یافت. در آغاز این دوره، مناره‌ها عموما به صورت منفرد در مجاورت مساجد ساخته می‌شدند، ولی از دوره سلجوقی (قرن پنجم وششم هجری) به تدریج به صورت زوجی بر سر در ورودی یا ایوان اصلی مساجد جلوه گر شد.

مناره‌ها از لحاظ ساخت و کاربرد با هم تفاوت دارند. آن‌ها معمولا به اشکال استوانه‌ای، مخروطی و چند ضلعی ساخته شده اند. از نظر کاربرد، پیش از اسلام از مناره‌ها علاوه بر جنبه‌های مذهبی برای هدایت کاروان‌ها و مسافران به سوی شهر‌ها و مناطق مسکونی استفاده می‌شد. به این صورت که شب هنگام بر فراز مناره‌ها آتش افروخته می‌شد تا مسافران و کاروان‌ها در تاریکی شب موقعیت و مسیر شهر را پیدا نمایند. در دوره اسلامی مناره‌ها کاربرد متنوعی یافتند. مناره‌ها علاوه بر نقش پیشین خود، جهت استحکام بنا‌ها و سازه‌های پیرامون و جلوگیری از رانش زمین به هنگام زمین لرزه و همین طور اقامه اذان و مناجات و موارد دیگر مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

مناره آجری یکی از آثار باستانی استان لرستان در شهر خرم‌آباد است.

این بنا با قدمتی حدود ۹۰۰ سال در جنوب خرم‌آباد ساخته شده است و متعلق به قرن چهارم هجری قمری می‌باشد.

مناره آجری در  شهر قدیمی شاپورخواست، با ارتفاع ۳۰ متر بر روی پایه سنگی بنا شده است.

قطر این آثار تاریخی در پائین‌ترین قسمت به ۵/۴ متر کاهش می‌یابد و برای صعود به بام این مناره باید ۹۹ پله که به صورت دورانی است را پیمود.

بقایای معماری سنگ و گچ با دیوارهای ضخیم در مجاورت مناره (پارک، میدان شقایق فعلی) بیانگر وجود تأسیساتی نظیر کاروانسرا و مسجد و ... گرداگرد بنا در گذشته می‌باشد.

با توجه به سبک معماری بنا، احتمالاً تاریخ ساخت آن به دوره فرمانروائی دیلیمان برمی گردد.

بلندای آن بر اثر عوامل طبیعی کاهش یافته و اکنون با احتساب پایه سنگی، ارتفاع آن به ۳۰ متر می‌رسد.

فضای داخلی آن از ۹۹ پله تشکیل شده است. ورودی مناره در جبهه غربی روی سطح پایه قرار گرفته است. این بنا مربوط به دوره آل بویه (دیلمیان) می‌باشد.

کاربرد مناره آجری در زمان های گذشته

از این مناره آجری برای هدایت کاروان‌هایی که به سمت شهر باستانی شاپورخواست می‌آمده‌اند استفاده می‌شده است.

هم اکنون نیز از فراز آن می‌توان دورترین چشم‌اندازهای شهر را مشاهده کرد در گذشته کاروان‌های زیادی به کمک این مناره راه خود را پیدا کرده‌اند و دیده‌بان‌های زیادی از بالای آن دشمن را دیده‌اند و مردم را به موقع از خطر حمله آگاه کرده‌اند.

این اثر به شماره ۳۷۶ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده‌ است. 

این بنای تاریخی به دلیل دسترسی آسان آن سالانه گردشگران زیادی از سراسر دنیا برای دیدن آن به شهر خرم آباد سفر می کنند.

دیواره نویسی کابوسی برای بناهای تاریخی

افزایش میزان یادگارنویسی و دیوارنویسی صدمات جبران ناپذیری بر پیکره آثار و بنا‌های تاریخی لرستان وارد ساخته است که در فرهنگ سازی مناسب جهت حفظ و حراست بناهای تاریخی فرهنگسازی گردشگری مسئولانه مغفول مانده است.

یادگار نویسی بر روی آثار تاریخی یکی از آسیب‌هایی است که ابنیه تاریخی را تهدید می‌کند با نگاهی به دیوار‌های بنا‌های تاریخی به سادگی می‌توان عباراتی را دید که هر چند برای نگارنده آن جنبه یادگاری دارد، اما علاوه بر هدر دادن ثروت ملی یادگار نیاکانمان را نیز بر باد می‌دهد.

این مسئله علاوه بر نازیبا جلوه دادن چهره بنا‌های تاریخی این خطه، هزینه‌های فراوانی را به متولیان آن تحمیل می‌کند.

 هرساله بخش قابل توجهی از بودجه اداره کل میراث فرهنگی استان لرستان صرف مرمت و بهسازی آثار تاریخی می‌شود، افزود: افزایش حجم دیوارنویسی و به دنبال آن مرمت‌های چند باره مانع از رسیدگی به سایر اماکن باستانی می‌شود.

حفاظت از بنا‌های تاریخی  وظیفه‌ای ملی و همگانی است که مسئولان با وجود نصب دوربین‌های مراقبتی در بنا‌های تاریخی و گردشگری و مراقبت‌های ۲۴ ساعته حجم خسارات وارده از سوی گردشگران به این اماکن رو به افزایش است.

نقش اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری استان در نهادینه کردن فرهنگ مراقبت و حفاظت از آثار تاریخی درجامعه فرهنگی بسیار ضروری است و این فرهنگ باید درمحیط خانواده و مدرسه پرورانده و به جامعه تعمیم شود.

  هر استان باید اقدام به فرهنگ سازی لازم برای حفظ بنا‌های تاریخی را در دستور کار قرار دهد و با ارتقاء آگاهی بازدید کنندگان از نابودی آثار تاریخی استان‌هایی که مقصد گردشگری هستند جلوگیری شود.

گزارش سعیده دریکوند

انتهای پیام/د