کرکوک طی دهه اخیر همواره در متن منازعات دولت عراق با اقلیم کردستان قرار داشته و تحولات اخیر در این کشور نیز بار دیگر نام آن را سر زبان‌ها انداخته است.

چرا کرکوک تا این اندازه مهم است؟به گزارش گروه بین‌الملل باشگاه خبرنگاران جوان، دولت عراق روز گذشته (دوشنبه) در پی دستور حیدر عبادی نخست‌وزیر این کشور، در یک عملیات نظامیِ بدون درگیری، کنترل استان کرکوک را از نیروهای کُرد پس گرفت تا پس از مدتها نام کرکوک دوباره در صدر اخبار منطقه و جهان قرار بگیرد. اما چرا کرکوک طی سالهای اخیر همواره محل نزاع بغداد و اربیل بوده است؟

استان کرکوک (با مرکزیت شهر کرکوک) یکی از استان‌های مهم عراق است که به لحاظ جغرفیایی در شمال بغداد و جنوب اقلیم کردستان قرار گرفته است. این استان بواسطه برخورداری از برخی ویژگی‌های راهبردی، پس از تجاوز نظامی آمریکا به عراق در سال 2003 همواره در متن منازعات سیاسی دولت عراق با اقلیم کردستان قرار داشته و در واقع، یکی از معادلات چندوجهی در تعریف روابط بغداد با اربیل بوده است. این منازعات اما پس از برگزاری همه‌پرسی جدایی اقلیم کردستان عراق در سوم مهر ماه سال جاری شکل جدی‌تری به خود گرفت تا جاییکه پارلمان عراق دولت این کشور را مکلف کرد که میدان‌های نفتی این استان و تاسیسات متعلق به دولت فدرال را مجدداً تحت کنترل خود درآورد.

کرکوک در طول تاریخ معاصر عراق همواره محل اختلاف دولت مرکزی با کُردها بوده است؛ اختلافی که در دهه 60 میلادی تا مرز درگیری نظامی نیز پیش رفت. اقلیم کردستان این استان را بواسطه کُردهای ساکن آن جزئی از خود می‌داند اما در قانون اساسی عراق این استان خارج از مرزهای اداری اقلیم کردستان قرار گرفته است.

استان کرکوک از بسیاری جهات برای هر دو طرف دارای اهمیت است اما شاید مهمترین دلیلی که یک اهمیت راهبردی به این منطقه داده است، وجود منابع سرشار نفت و گاز در آن است. کرکوک پس از بصره دومین میدان نفتی بزرگ عراق به شمار می‌رود و با حدود 10 میلیارد بشکه ذخیره قطعی نفت و سهم 40 درصدی در صادرات نفت عراق، از جایگاه بالایی در معادلات اقتصادی این کشور برخوردار است. ضمن آنکه حدود 70 درصد از ذخایر گازی عراق نیز در کرکوک قرار دارد.

یکی از دلایل اصلی حمایت رژیم صهیونیستی از جدایی کردستان عراق نیز به همین مساله باز می‌گردد. رژیم صهیونیستی از ابتدای تاسیس همواره با مشکل تامین انرژی دست به گریبان بوده و واردات نفت و گاز آن در طول 60 سال گذشته تابع کیفیت روابط آن با کشورهای منطقه و جهان بوده است. به همین دلیل، رژیم صهیونیستی به منابع نفتی کرکوک به عنوان یک منبع مطمئن برای تامین بخشی از انرژی مورد نیاز خود چشم دوخته است و هم‌اکنون نیز به اذعان رسانه‌های خود این رژیم، بزرگترین واردکننده نفت از اقلیم کردستان است. در حال حاضر، مسئولیت استخراج نفت از میدان نفتی کرکوک برعهده شرکت نفت عراق است اما در صورت جدایی کردستان عراق و انتقال اختیار بهره‌برداری از آن به اقلیم کردستان، این میدان نفتی می‌تواند تا سالها خیال رژیم صهیونیستی را از واردات نفت خام آسوده کند.

اما علاوه بر مؤلفه اقتصادی، برخی مؤلفه‌های تاریخی و قومیتی نیز هم بر اهمیت این منطقه و هم بر حجم منازعات موجود افزوده‌اند. کُردها با وجود اینکه کمتر از 50 درصد جمعیت کرکوک را به خود اختصاص داده‌اند، آن را یک منطقه کُردی می‌دانند، اما ترکمن‌ها، اعراب سنی و سایر قومیت‌های دیگر از جمله آشوری‌ها نیز تاریخ مشترکی را در این منطقه تجربه کرده‌اند و خود را در هویت تاریخی آن سهیم می‌دانند. همچنین، آثار تاریخی، مذهبی و باستانی مهم و فراوانی از جمله قلعه کرکوک، قلعه جرمو (مربوط به دوران نوسنگی) مقام امام سجاد (ع) و مرقد دانیال نبی (طبق برخی اسناد) در این استان قرار دارند که به عنوان یک مولفه تاریخی – مذهبی قوی، تمام قومیت‌های ساکن کرکوک را به نوعی نسبت به حفظ میراث خود در آن پایبند کرده‌اند.

البته زمانی که اختلاف‌نظرهای داخلی میان احزاب کُرد بر سر کرکوک را نیز به فاکتورهای فوق اضافه کنیم، معادلات این منطقه از این هم پیچیده‌تر می‌شود. ضمن آنکه منفعت کشورهای منطقه نیز در حفظ تمامیت ارضی و یکپارچگی عراق است و همین مسئله بازیگران آینده کرکوک را به خارج از مرزهای عراق افزایش داده است. به عنوان مثال ترکیه، هم به لحاظ وجود اقلیت ترکمن در کرکوک و هم به دلیل مخالفت با جدایی اقلیم کردستان، این استان را بخشی از تمامیت ارضی عراق می‌داند و با الحاق آن به اقلیم کردستان مخالف است.

با این توضیحات، می‌توان گفت اهمیت ژئوپلیتیک کرکوک به اندازه‌ای است که هیچ یک از دو طرف (بغداد و اربیل) نمی‌توانند از آن صرف‌نظر کنند. برخی رهبران اقلیم کردستان برای پیشبرد پروژه جدایی از عراق به کرکوک به عنوان منبع درآمد اصلی دولت آینده خود نگاه می‌کنند و از سوی دیگر، برای بغداد نیز درآمدهای این منطقه برای بازسازی ویرانی‌های بجامانده از داعش و وجود آن برای حفظ یکپارچگی عراق از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.

در حال حاضر،‌ بغداد در پی عملیات روز گذشته خود مجدداً منابع نفتی کرکوک و تاسیسات متعلق به دولت فدرال را تحت کنترل خود درآورده و نیروهای پیشمرگه نیز که به دنبال حمله داعش به عراق در سال 2014 در بخشهایی از این استان مستقر شده بودند بدون مقاومت به مناطق شمالی عقب‌نشینی کرده‌اند اما کرکوک که از زمان کشف نفت در آن در سال 1927 میلادی هر روز بر اهمیت آن افزوده شده یکی از مناطقی است که با توجه به اهمیت راهبردی خود، کماکان در آینده نیز مورد طمع دشمنان داخلی و خارجی یکپارچگی عراق قرار خواهد داشت.

نویسنده: مهدی حاجت‌پور

انتهای پیام/ 

دلایل اهمیت کرکوک برای دولت عراق و اقلیم کردستان

اخبار پیشنهادی
تبادل نظر
آدرس ایمیل خود را با فرمت مناسب وارد نمایید.
نظرات کاربران
انتشار یافته: ۴۲
در انتظار بررسی: ۰
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۶:۵۹ ۲۸ مهر ۱۳۹۶
آفرین بر العبادی که مقتدرانه ان را پس گرفت
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۱:۳۹ ۲۷ مهر ۱۳۹۶
خیلی خوبه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۹:۳۶ ۲۶ مهر ۱۳۹۶
.زنده باد سپاه غیور.
Netherlands
ناشناس
۰۸:۱۷ ۲۶ مهر ۱۳۹۶
مرگ بر صدام
Netherlands
ناشناس
۰۵:۵۹ ۲۶ مهر ۱۳۹۶
مرگ بر امریکای خائن
Germany
ناشناس
۰۳:۴۲ ۲۶ مهر ۱۳۹۶
آخرش این بارزانی کردها رو به کشتن میده یکی نیست بگه آخه دیوانه تو چیکاره هستی که داری مردمو به کشتن میدی اسرائیلی. خدا خودش این فتنه جدیده اسرائیل بخیر بگذرونه مرگ بر آمریکا مرگ بر اسرائیل مرگ بر آلسعود
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۳:۳۳ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
افرین به مردم باغیرتکرد استقبالشان از نیروهای مدافع حرم و نه قاطع اونها به عوامل اسراییل .
Iran (Islamic Republic of)
رسول-ق
۲۳:۰۱ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
... چرا؟!؟
United States of America
ناشناس
۲۲:۲۵ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
مرگ بر اسرائیل
مرگ بر انگلیس
مرگ بر امریکا
مرگ بر داعش
Iran (Islamic Republic of)
لرستانی
۲۱:۲۹ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
بارزانی نوکر یهود است .باید کنار برود
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۹:۴۰ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
افرین به مردم باغیرتکرد استقبالشان از نیروهای مدافع حرم و نه اونها به عوامل اسراییل .
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۸:۵۸ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
اگه سپاه وسردار سلیمانی نبود همین بارزانی به کوه کمر فرار کرده بود یاتون بیاد التماس وکمک خواستنشون
Iran (Islamic Republic of)
علی
۱۸:۵۶ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
باید هرچه زودتر حاج قاسم سلیمانی حفظه الله و همرزماشونو بگیم برای خلع سلاح کردن بارزانی لعنتی
این خیانتکار دست نشانده ی رژیم جعلی اسرائیل لعنتی
Iran (Islamic Republic of)
سوران
۰۰:۱۹ ۲۶ مهر ۱۳۹۶
بارزانی هرچی باشه مردم خودش رو نمیکشه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۹:۵۸ ۲۶ مهر ۱۳۹۶
مرگ بر اسرائیل
مرگ بر امریکا
مرگ بر داعش
مرگبر انگلیس
Iran (Islamic Republic of)
میلاد
۱۸:۴۴ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
من خودم در کرکوک زندگی کردم و بیش از هفتاد درصد کرد هستن
Iran (Islamic Republic of)
کیوان
۱۸:۱۰ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
اگه سپاه نبود که الان کردها و بقیه مردم عراق زیر دست داعش بودن
درود بر سپاه و بر غیورمردان ایرانی که همواره به دنبال صلح هستن
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۸:۰۶ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
سپاه عشق منه
Iran (Islamic Republic of)
کلثوم
۱۷:۵۱ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
آمریکاو صهیونیستها تجزیه عراق و سوریه رو با خود به گور خواهند برد.درود بر ارتش و بسیج عراق و سپاه.کردستان بزرگ خوابیست که هرگز تعبیر نخواهد شد.
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۷:۳۴ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
پشمرگان کرد مزدوران غرب در متطقه بوده
Iran (Islamic Republic of)
محمدرضا
۱۷:۲۳ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
کردستان نمی تواند یک کشور باشد مگر اینکه رضایت عراق و ترکیه و ایران را جلب کند
پس همه چیز بی برنامه نمیشه
الکی همه پرسی کردن که چی مثلا؟
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۶:۱۷ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
احتمالا شما از جیره خواران آمریکای جنایتکار و صهیونیست خونخوار هستید که از سپاه اینگونه خشمگین هستید
Iran (Islamic Republic of)
محمود
۱۶:۱۱ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
ارتش عراق و سپاه بزرگترين حمایت را در حق مردم كردستان فهیم كردند
Iran (Islamic Republic of)
علی
۱۶:۰۰ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
مرقد دانیال نبی مگر در شوش نیست
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۰:۰۴ ۲۶ مهر ۱۳۹۶
کسانی که خیلی راحت خلیج فارس مارو میخوان به نام خودشون بزنن تازه ماها هستیم
Germany
ناشناس
۱۵:۴۰ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
آفرین بر العبادی که مقتدرانه ان را پس گرفت
Iran (Islamic Republic of)
عجب
۱۵:۰۷ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
کرکوک در اصل ترکمن نشینه بقیه بعدها به اونجا مهجرت کردن
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۱:۴۹ ۲۶ مهر ۱۳۹۶
چیی بگم
Iran (Islamic Republic of)
عجب
۱۵:۰۷ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
کرکوک در اصل ترکمن نشینه بقیه بعدها به اونجا مهجرت کردن
Iran (Islamic Republic of)
عجب
۱۵:۰۷ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
کرکوک در اصل ترکمن نشینه بقیه بعدها به اونجا مهجرت کردن
Iran (Islamic Republic of)
عجب
۱۵:۰۷ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
کرکوک در اصل ترکمن نشینه بقیه بعدها به اونجا مهجرت کردن
Iran (Islamic Republic of)
عجب
۱۵:۰۷ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
کرکوک در اصل ترکمن نشینه بقیه بعدها به اونجا مهجرت کردن
Iran (Islamic Republic of)
عجب
۱۵:۰۷ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
کرکوک در اصل ترکمن نشینه بقیه بعدها به اونجا مهجرت کردن
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۴:۵۶ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
افرین به مردم باغیرتکرد استقبالشان از نیروهای مدافع حرم و نه اونها به عوامل اسراییل .
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۳:۳۳ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
ارتش عراق و سپاه بزرگترين لطف را در حق مردم كردستان كردند
Iran (Islamic Republic of)
محمود حسین زاده
۱۶:۰۹ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
ارتش عراق و سپاه بزرگترين حمایت را در حق مردم كردستان فهیم كردند
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۳:۳۳ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
ارتش عراق و سپاه بزرگترين لطف را در حق مردم كردستان كردند
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۳:۳۳ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
ارتش عراق و سپاه بزرگترين لطف را در حق مردم كردستان كردند
Netherlands
ناشناس
۰۵:۵۶ ۲۶ مهر ۱۳۹۶
مرگ بر امریکای خائن
Iran (Islamic Republic of)
حمید
۰۶:۳۷ ۲۶ مهر ۱۳۹۶
موافقم
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۳:۲۸ ۲۵ مهر ۱۳۹۶
آخرش نفهمیدیم مرقد دانیال نبی تو شوش خودمونه یا کرکوک؟
Netherlands
exo
۰۵:۵۵ ۲۶ مهر ۱۳۹۶
بعضی از کشورها مثل ترکیه، مصر، سمرقند و عراق مکانهایی به این نام دارند وادعا دارند
آخرین اخبار