به گزارش خبرنگار حوزه میراث و گردشگری گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ برج آزادی از دیرباز به عنوان نماد ایران مدرن و تهران، چشم گردشگرانی را که به تهران سفر کرده‌اند، به خود دوخته است.

این بنای فاخر معماری مکان نخستین پرده‌برداری از منشور حقوق بشر کوروش بوده و طرح آن در سال 1345 شمسی در میان معماران کشورمان به مسابقه گذاشته شده بود و در نهایت طرح حسین امانت برای ساخت برگزیده شد. عملیات ساخت برج آزادی در یازدهم آبان ۱۳۴۸ خورشیدی آغاز شد و پس از بیست و هشت ماه کار، در ۲۴ دی‌ماه ۱۳۵۰ با نام «برج شهیاد» به بهره‌برداری رسید.

بنا بر این گزارش، حسین امانت در خصوص هویت برج آزادی چنین گفته است: «این بنا به گذشته‌های درخشان تاریخ ایران نظر دارد؛ به دورانی که ایران در ادبیات، هنر، معماری، صنایع دستی، علوم مختلف و چیزهای دیگر سرآمد بود. من می‌خواستم جمع‌بندی خود از این‌ها را در برج شهیاد ارائه کنم تا اگر کسی از خارج وارد ایران می‌شود و یا حتی مردم ایران، بدانند که این اثر به کجا و به کدام فرهنگ مربوط است. 

در این بنا، قوس اصلیِ میان برج، نمادی از طاق کسری مربوط به دوره پیش از اسلام و دوره ساسانی است و قوس بالایی آن که یک قوس شکسته‌ است، از دوران بعد از اسلام و نفوذ اسلام در ایران الهام گرفته است. رسمی‌سازی هایی که بین این دو قوس را پر می‌کنند، بسیار ایرانی است و من آن را از گنبد مساجد ایران الهام گرفته‌ام. در واقع تکنیکِ گنبد‌سازی در ایران بسیار جالب است و شما در هر مسجدی، چیز تازه‌ای می‌بینید. در این گنبدها که نشانه نبوغ ایرانی است، معماران قدیم از قاعدهٔ مربع بنا، وارد دایره گنبد شده‌اند و این کار را با کمک رسمی‌بندی‌ها و مقرنس‌کاری‌های بسیار زیبا انجام داده‌اند. در برج آزادی هم همین کار انجام شده‌ است. هندسهٔ بنا یک هندسهٔ مربع مستطیل است که از روی چهارپایهٔ خود می‌چرخد، شانزده ضلعی می‌شود و در آخر به صورت یک گنبد شکل می‌گیرد. این گنبد تنها از داخل برج قابل مشاهده‌ است.

«دو طبقهٔ داخل برج، یکی بالای قوسِ طاق اصلی و دیگری زیر گنبد است که با آسانسور قابل دسترسی‌ است. طبقهٔ بالا به عنوان نمایشگاه طراحی و با گنبدی از بتن سفید پوشیده شده است. در این گنبد، مُقرنس ایرانی به شیوهٔ تازه‌ای اجرا شده و ارتفاع آن از بام آزادی بیرون زده، دیده می‌شود و با کاشی‌های فیروزه‌ای و معرق ایرانی پوشیده شده‌ است. مصرف بتن سفید در این قسمت و در سالن پذیرایی آن، در آن زمان کار نویی در ایران بود.» 

وی در جای دیگر چنین می‌گوید: «نقوشی که در میدان است و باغچه‌ها و گل کاری‌ها را شکل می‌دهد، از طرح داخلی گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان الهام گرفته شده؛ منتها هندسه دایره گنبد تبدیل به بیضی شده‌ است. روابط لوگاریتمی جالبی در هندسه و ابعاد گنبد مسجد شیخ لطف‌الله هست که دانش عمیق ریاضی معماران ایران در دوره‌های گذشته را نشان می‌دهد.

طرح آب‌نما و فواره‌ها هم ملهم از باغ‌های ایرانی است. همین‌طور شیب میدان با دقت و به منظور خاصی طراحی شده، حد ارتفاع برج آزادی ۴۵ متر است؛ چون نزدیک فرودگاه مهرآباد قرار گرفته و نمی‌شود بلندتر از این ساخت؛ ولی من می‌خواستم وقتی به بنا نزدیک می‌شوید به طرف بالا بروید، در حالی که بالا بردن بنا ممکن نبود. ما برای این که مشکل ارتفاع را حل کنیم، یک سرازیری در میدان به وجود آوردیم. یعنی شما از طرف فرودگاه که وارد میدان می‌شوید به شکل سرازیر به برج نزدیک می‌شوید و می‌رسید به آن آب نمای دایره شکل و وقتی به بنا نزدیک می‌شوید، دوباره بالا می‌آیید. زمین زیر برج کاملاً صاف است. این صافی و آن شیب میدان وقتی به هم می‌رسند، خط‌های قوسی جالبی را ایجاد می‌کنند.»

شایان ذکر است؛ معماری برج آزادی تلفیقی از معماری دوران هخامنشی، ساسانی و دوره اسلامی است و در دوران انقلاب ایران اجتماعاتی در این میدان برپا می‌شد و پس از پیروزی انقلاب نیز برنامه پیشواز از آیت‌الله خمینی (ره) در بازگشت از پاریس به تهران در این میدان انجام پذیرفت و نام آن نیز از میدان «شهیاد» به میدان «آزادی» تغییر کرد.

در سال‌های اخیر با آشکار شدن وضعیت تخریبی نگران‌کننده برج آزادی هر یک از ارگان‌های درگیر، مسئولیت را به دیگری واگذار می‌کنند و همچنان برج آزادی در انتظار یک متولی است.

با وجود ثبت ملی این اثر در میراث فرهنگی، هنوز حریم آن مصوب نشده است و خاطرنشان می‌شود برج آزادی در تاریخ 26 اسفند 1353 به ثبت ملی رسیده است.

انتهای پیام/