شکاف بین ثروتمندترین و پُرجمعیت‌ترین کشور جهان عرب/ چرا روابط ریاض-قاهره بر هم خورد؟
خبرگزاری رویترز در گزارشی به تحلیل چون و چرای برهم خوردن روابط ریاض و قاهره پرداخت.
به گزارش گروه بین‌الملل باشگاه خبرنگاران جوان خبرگزاری رویترز در گزارشی از قاهره به قلم لین نوئیهد و اسما الشریف نوشت: اقدام عربستان سعودی به توقف ارسال سوخت برای مصر براساس موافقتنامه کمک 23 میلیارد دلاری بین دو کشور نشان می دهد شکاف بین ثروتمندترین کشور جهان عرب و پر جمعیت ترین کشور جهان عرب ممکن است عمیق تر از آن چیزی باشد که در گذشته تصور می شد. این اقدام عربستان سعودی ممکن است مصر را مجبور کند به دنبال یک حامی جدید برای خود باشد.
براساس موافقتنامه کمک 23 میلیارد دلاری بین ریاض و قاهره که در خلال سفر ماه آوریل پادشاه عربستان سعودی به امضا رسید قرار بر این شد که ریاض ماهانه 700 هزار تن سوخت پالایش شده برای مصر ارسال کند. این موافقتنامه راه نجاتی برای مصر و ابزاری برای پایان دادن به برخی اظهارات بود مبنی بر اینکه روابط بین دو طرف درحال از هم پاشیدن است. اما برخی منابع می گویند ارسال سوخت برای مصر از یکم اکتبر متوقف شد.
یک هفته بعد، عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر دستی را که از زمان به قدرت رسیدن وی در سال 2013 به او کمک کرده بود، گاز گرفت: مصر به قطعنامه مورد حمایت روسیه درباره سوریه در سازمان ملل متحد رای مثبت داد، قطعنامه ای که عربستان سعودی به شدت با آن مخالف بود.
در بحبوحه خصومت بین دو طرف، سفیر عربستان سعودی در مصر به طور موقت به ریاض بازگشت. السیسی روز پنجشنبه در سخنانی به این موضوع اشاره و این موضوع را که موضع مصر درقبال سوریه علت توقف ارسال سوخت عربستان سعودی به مصر بوده است، رد کرد. وی همچنین لحنی تند را درپیش گرفت و گفت مصر «در برابر هیچکس جز خدا سر تعظیم فرود نخواهد آورد.»
عربستان سعودی برای توقف ارسال کمک به مصر دلایلی دارد: مصر ماه آوریل موافقت کرد دو جزیره در دریای سرخ را به عربستان سعودی واگذار کند اما دادگاهی در مصر ماه ژوئن این تصمیم را لغو کرد و مانع از چنین اقدامی شد. عربستان سعودی پس از سال ها بهای پایین نفت دیگر مانند گذشته یک کشور ثروتمند نیست. عربستان سعودی سرمایه گذاری در داخل را کاهش داده و این موضوع سخاوت در برابر متحدان در خارج را دشوار کرده است.
دست کشیدن از متحدان خود برای ریاض کار آسانی نیست. عربستان سعودی ماه سپتامبر دو میلیارد دلار در بانک مرکزی مصر سپرده گذاری کرد تا از این طریق به قاهره کمک کند یک وام 12 میلیارد دلاری از صندوق بین المللی پول دریافت کند. اما منابع در هر دو کشور می گویند شکاف بین عربستان سعودی و مصر درحال عمیق شدن است و نشات گرفته از اختلاف ها بر سر سیاست های منطقه ای است. حتی پیش از رای گیری هفته گذشته شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره سوریه نیز مصر درحال گرم تر کردن روابط خود با روسیه، دشمن عربستان سعودی در مناقشه سوریه، بوده است.
اگر عربستان سعودی قصد داشته باشد پیامی ارسال کند مبنی بر اینکه صربش در برابر مصر رو به اتمام است، به نظر می رسد این پیام اکنون ارسال شده است. جمال خاشقجی از تحلیلگران برجسته سعودی گفت: «این موضوع به سیاست مصر مربوط می شود ... سیاست مصر در خصوص تهدیدهای راهبردی منطقه ای با سیاست عربستان سعودی بسیار در تضاد است. عربستان سعودی به شدت مخالف توسعه طلبی ایران در عراق و سوریه است و چیزی که روشن است اینکه مصری ها چنین دیدگاهی ندارند.»
وی افزود: «اگر مصر درمورد موضع خود تجدیدنظر نکند، اختلاف ها بین ریاض و قاهره شدیدتر خواهد شد و این مسئله سرانجام به سردی شدید در روابط دو طرف خواهد انجامید.»
کشورهای سلطنتی عرب خلیج (فارس) از اواسط سال 2013 یعنی از زمانی که السیسی فرمانده سابق ارتش مصر رئیس جمهوری از اخوان المسلمین را سرنگون کرد، میلیاردها دلار کمک در اختیار مصر قرار داده اند. اما با از بین رفتن تهدید اخوان المسلمین، حاکمان عرب خلیج (فارس) به علت ناتوانی السیسی در اجرای اصطلاحات اقتصادی و همچنین بی میلی وی در حمایت از آنها در عرصه منطقه ای، دچار ناامیدی شده اند.
عربستان سعودی در موضوع یمن خواستار آن است که مصر در جنگ سعودی ها علیه جنبش انصارالله در یمن نقشی محوری ایفا کند. مصر نیروی دریایی خود را مشارکت داده اما تمایلی به مشارکت دادن نیروهای زمینی خود نشان نداده است.
در موضوع سوریه نیز عربستان سعودی از حامیان اصلی گروه های مسلح مخالف دولت سوریه است که درحال جنگ علیه بشار اسد، رئیس جمهور سوریه هستند. این در حالی است که السیسی از تصمیم روسیه برای آغاز حملات خود در سوریه با هدف پشتیبانی از بشار اسد حمایت کرده است.
منابع مصری و مفسران سعودی در مصاحبه با رویترز گفتند این کشمکش جدید بین عربستان سعودی و مصر روز شنبه بوجود آمد یعنی زمانی که تنها کشور عربی که اکنون از یک کرسی در شورای امنیت سازمان ملل متحد برخوردار است (مصر) قطعنامه روسیه را درباره سوریه تایید کرد.
به رغم وابستگی مصر به کمک کشورهای عربی که روسیه را دشمن خود در سوریه می دانند، السیسی از مدتها قبل مایل به احیای روابط با روسیه بوده است.
مصر پس از سرنگون شدن هواپیمای مسافربری در این کشور که 224 کشته نیز درپی داشت پیوسته در تلاش برای کمک به بازگشت گردشگران روسی به مصر بوده است.
روسیه و مصر به نشانه گرمی روابط با یکدیگر این هفته اعلام کردند این ماه برای نخستین بار تمرین های نظامی مشترک در خاک مصر برگزار می کنند. از سوی دیگر روسیه در حال ساخت نخستین نیروگاه هسته ای مصر است.
حدود شش سال ناآرامی سیاسی و مشکلات اقتصادی در مصر پس از سرنگونی حسنی مبارک رئیس جمهور پیشین این کشور، نقض محوری قاهره در سیاست های عربی تنزل یافته است.
موضوع دیگری که باعث رنجش مصر شده تلاش ترکیه، رقیب غیر عرب مصر، برای افزایش نفوذ خود در کشورهای عربی است. کشورهای عضو شورای همکاری خلیج (فارس) و ترکیه روز پنجشنبه در نشستی در ریاض پایتخت عربستان سعودی، در مورد ایجاد یک منطقه آزاد تجاری گفتگو کردند. شرکت نفت دولتی «آرامکو» عربستان سعودی این هفته در یک کنفرانس بین المللی درزمینه نفت که در شهر استانبول ترکیه برگزار شد، موافقتنامه هایی را با 18 شرکت ترکیه ای امضا کرد.
سفیر عربستان سعودی در مصر روز چهارشنبه به ریاض بازگشت. برخی منابع گفتند سفیر عربستان سعودی برای مدت سه روز به ریاض بازگشته است تا زمینه را برای سفر مقامات مصری و گفتگو درباره یک پیش نویس قطعنامه احتمالی درباره سوریه در شورای امنیت فراهم کند.
وزیران امور خارجه عربستان سعودی و مصر اعلام کردند از چنین سفری بی اطلاع هستند. از سوی دیگر سفیر عربستان سعودی در مصر به طور رسمی فراخوانده نشده است. بسیاری از تحلیلگران مصری این خروج سفیر عربستان سعودی را یک بی احترامی دیپلماتیک نامیدند.
منابع امنیتی در مصر گفتند قاهره در حال بررسی واکنش های احتمالی به این اقدام سفیر عربستان سعودی است. به هر حال به نظر می رسد توقف ارسال سوخت از عربستان سعودی به مصر، اقدامی موقتی باشد و به سرنوشت دو جزیره مورد مناقشه در دریای سرخ مربوط شود. اکثر مردم مصر معتقدند جزایر تیران و صنافیر متعلق به مصر است.
اعلام توافق مصر درخصوص واگذاری این دو جزیره به عربستان سعودی که با سفر پادشاه عربستان سعودی به مصر به منظور امضا موافقتنامه های کمک به این کشور همزمان شد، این تصور را برای بسیاری از مردم مصر بوجود آورد که این جزایر به عربستان سعودی فروخته شده است.
اعتراض های مردم در مصر افزایش یافت تا اینکه السیسی مجبور شد طی یک سخنرانی مهم، فروخته شدن این جزایر را به عربستان سعودی تکذیب کند و از مصری ها بخواهد به این بحث ها پایان دهند. اما گروهی از وکلا ازجمله خالد علی نامزد سابق ریاست جمهوری مصر علیه این موافقتنامه به دادگاه شکایت کردند.
دادگاه مصری رسیدگی به شکایات در این خصوص با صدور حکمی بر حق حاکمیت مصر بر این جزایر تاکید و اعلام کرد نمی توان آنها را به کشوری دیگر واگذار کرد.
انتهای پیام/
