به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ساری ،مدتی است عروسک های پارچه ای از رونق افتاده است و جایشان را به عروسک های غربتی باربی و برتز و چه و چه دادند ، تا بشود فرهنگ ، این زنگ خطر در سال 75 جدی گرفته شد و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان درصدد برآمد تا ایده ساخت عروسک های «سارا» و «دارا» با نشان اقوام مختلف ایرانی را جایگزین این عروسک های فرنگ کنند

اما دارا و سارا که قرار بود فرهنگساز الگوی کودکان ایرانی باشند نتوانستند دل از این کودکان بربایند. عروسک‌های سنگین با چشمان نقاشی‌شده و دست و پای بی‌مفصل که بعدها نسل اول دارا و سارا نام گرفتند، توان رقابت با باربی و دیگر عروسک‌های پیشرفته غربی را نداشتند.

عروسک‌های بومی؛ گزینه‌ای دیگر

ایران که کمتر از 10 سال است به کنوانسیون میراث ناملموس یونسکو پیوسته، در حال حاضر بیش از ۱۱۰۰ اثر در فهرست ملی میراث ناملموس و ۱۰ اثر در فهرست جهانی یونسکو ثبت کرده است. در این میان یک عروسک بومی نیز در فهرست ملی میراث ناملموس به ثبت رسیده است. عنوان نخستین عروسک ملی نصیب «دوتوک» عروسک روستای تاجمیر سربیشه از روستاهای خراسان جنوبی شد که مهر پارسال در فهرست میراث ناملموس کشورمان ثبت شد.

****امید بازگشت عروسک دست ساز گالش ها (تادونه) به خانه مازندرانی ها

در این میان هستند کسانی که هنوز دل در گرو همان عروسک‌های پارچه‌ای مادران و مادربزرگ‌ها دارند. یکی از این افراد حدیث رحمانی پژوهشگرحوزه اسباب بازی وعروسک اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی وگردشگری مازندران است که به گمانش با ثبت عروسک‌های بومی، هم میراث فرهنگی خود را پاس می‌داریم و هم به رونق اقتصادی آن کمک کنیم.

پژوهشگرحوزه اسباب بازی وعروسک اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی وگردشگری مازندران عروسک‌های بومی را در زمره میراث ناملموس برمی‌شمرد، در تعریف این میراث می‌گوید: میراث ناملموس به جنبه‌های غیرفیزیکی یک فرهنگ گفته می‌شود، جنبه‌هایی که نه به ‌صورت عینی بلکه سینه به سینه و شفاهی به نسل امروز رسیده‌اند.

حدیث رحمانی گفت : عروسک‌های دست ‌سازی که امروزه نمونه تاریخی آن در دست نیست، ولی روش ساخت و کاربرد این عروسک‌ها از چند نسل پیش به ما رسیده، میراث فرهنگی ناملموس به شمار می‌آیند.

وی افزود : در مسیر انجام تحقیقاتم و مطالعه بر روی عروسک های بومی مناطق مختلف کشور دریافتم که متاسفانه پژوهش وساخت عروسک بومی در استان مازندران مغفول مانده است.

پژوهشگرحوزه اسباب بازی وعروسک اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی وگردشگری مازندران گفت: به گمان من با توجه به وجود خرده فرهنگ های متفاوت و کثرت جمعیت روستانشین و وجود روستاهای بکری در مناطق مختلف استان، ادبیات عامیانه و شفاهی غنی، وجود آیین هایی در فصول مختلف سال مانند آیین های پیش بهاری (نوروز خوانی)، آیین های آفتاب خواهی و در مواقعی باران خواهی و اینکه عمدتا عروسک مانندی نیز همراه این آیین ها بوده است.

حدیث رحمانی با بیان اینکه آیین هایی مرتبط با کشاورزی و آداب برداشت محصول مانند جشن خرمن حتما می توان به نمونه های جالب توجهی در این زمینه دست یافت افزود : به دلیل فراوانی چوب در مناطق جنگلی و وجود هنرهای دستی و بکری با استفاده از چوب مانند لاک تراشی در این مناطق بعید است که این مردمان بازیچه هایی از چوب نتراشیده باشند.

مسئول واحد پژوهش مردم‌شناسی و میراث معنوی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری مازندران گفت: این عروسک زیبای چوبی از گونه بسیار کمیاب در دل جنگل‌های مازندران در بین هزاران درخت متنوع با فراوانی نسبتاً کم ساخته می‌شود که آن درخت را تادونه‌دار و میوه آن را تادونه می‌نامند.

طوبی اصانلو با بیان اینکه میوه این درخت تک‌هسته‌ای است، افزود: میوه آن خشک و کم‌گوشت است و بخش عمده میوه را هسته تشکیل می‌دهد، به همین دلیل خوردنش خیلی مرسوم نیست و بیشتر به مصرف پرندگان می‌رسد.

وی در مورد علت نام‌گذاری آن با عنوان تادونه گفت: تا یعنی یک و ظاهراً چون میوه این درخت یک‌دانه بیشتر ندارد، تادانه نامیده شده است.

وی افزود: نام علمی این درخت celtis australis است که در فارسی آن را داغ‌داغان می‌گویند.

مسئول واحد پژوهش مردم‌شناسی و میراث معنوی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری مازندران با بیان اینکه این عروسک دست‌ساز بومی، براساس خاطرات جنگل‌نشینان سخت‌کوش ساخته شده است، گفت : اسکلت اصلی این عروسک از چوب است و نقش‌های زیبا و ساده، جلوه‌ای خاص به آن بخشیده است که به‌سادگی می‌توان به ذهن و روح بزرگ و هنرپرور سازنده آن پی برد.

طوبی اصانلو افزود : این هنر اصیل و زیبا در فهرست ثبت ملی آثار معنوی به‌عنوان میراث ناملموس ثبت شده است.

نخستین بار در سال 87 کارشناس میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی وگردشگری مازندران در طی تحقیق میدانی متوجه عروسک های دست ساز در میان گالش های منطقه آمل شد .

تادانه، تنها یادگار دستان هنرمند گالش‌های مازندران عروسکی است که در گالش‌منزل هر دامدار سخت‌کوش مازندرانی پیدا می‌شود.

یکی از گالش های منطقه آمل درباره این عروسک گفت: این عروسک از درخت تادونه‌دار با مواد و مصالح ساده بومی برای بازی کودکان ساخته می شود.

او می گوید اعتقادمان بر این است چون این ‌گونه درخت بسیار نادر و کمیاب و چوب آن بسیار سفت است، اگر سال‌های سال بماند، هیچ گزندی نمی‌بیند و از دوام بالایی برخوردار است و این عروسک ‌واره جنبه باوری، اعتقادی و چشم‌نظر نیز در بین اهالی منطقه دارد.

مدیرکل میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری مازندران درباره عروسک درزندگی مردم استان گفت:ساخت یک عروسک با خود نحوه لباس پوشیدن، مشاغل اجتماعی، شیوه معماری و سکونت، آداب و رسوم و حتی حالات روانی سازنده را با خود به مخاطب منتقل می کند.

دلاور بزرگ نیا با بیان اینکه متأسفانه در کشور ساخت عروسک و به طورکلی اسباب بازی ها، سالهاست که جزو شاخه های گمشده ی صنایع دستی محسوب می شود افزود: کودکان ما با عروسک های سنتی خود آشنایی ندارند و عروسک های وارداتی غربی را مطلوب خود تلقی می کنند.

وی گفت : در راستای جبران این کمبود در چند سال اخیر پژوهش های خوبی در راستای شناخت، معرفی و احیای عروسک های بومی استان صورت گرفته است.

17خرداد امسال بود که مديرکل ميراث فرهنگی صنايع دستی و گردشگری مازندران گفت: تادونه عروسک واره نیز به همراه پنج آیین دیگر شامل زبان رمزی سِل يری؛ فنون برداشت گل گاوزبان، ، نورگَوَن، مهارت در نقش مايه های سنتی مازندران، جوراب بافی آلاشت و وِرزا جنگ در فهرست ثبت اثر ملی قرار گرفت.

دلاوربزرگ نيا افزود: زبان رمزی سل يری، مانند زبان زرگری يکی از زبان های قراردادی و رمزی، با ريشه زبان مازندرانی و ويژه، صاحبان مشاغلی مانند نمدمالی است و نورگَوَن يا آتش زدن بوته های گون درباره جشنی سنتی است که ريشه در داستان پيروزی فريدون بر ضحاک دارد که پس از در بند کشيدن ضحاک، به نشانه شادی و علامت پيروزی نور بر ظلمت، آتش روشن کردند

این عروسک‌ها در کنار ایجاد شغل و مهارت برای زنان روستایی می‌توانند در حکم سوغات فرهنگی کشور ما باشند که گردشگران از سراسر جهان به یادگار می‌برند.

انتهای پیام/