کشور ايران به دليل واقع شدن در منطقه خاورميانه با مخاطرات، چالش‌ها و تحولاتی عمده در محيط امنيتی خود رو به رو است. خاورميانه يکی از مناطق استثنايی جهان به شمار میرود که هنوز هيچ گونه ترتيبات امنيتی توافق شده و پايداری در آن ايجاد نشده است. اين منطقه همچنان با گستره وسيعی از بي‌ثباتی و ناامنی مواجه است و حتی با وجود موفقيت مناطق عمده جامعه بين‌الملل و کشورهای منطقه‌ای استقرار نظام امنيتی جامع و پايدار و با وجود برخي تلاش‌های جام گرفته، هنوز هيچ گونه نشانه‌ای جدی از استقرار اين گونه نظام امنيتی در محيط پيرامونی جمهوری اسلامی ایران به چشم نمی خورد.

 در اين خصوص، تهران به عنوان يک قدرت منطقه‌ای و با تعریف امروز قدرت فرامنطقه ای  دارای جايگاه مهمی در ايجاد امنيت خاورميانه  است و می تواند در تعامل سازنده با ديگر کشورهای منطقه نقش محوری در برقراری ثبات و حل بحران‌های ديرينه ايفا کند.ايران در ژئوپلیتیک خود همواره با چالش‌ها و مشکلاتی متعدد و متداوم روبه رو بوده و اين مشکلات در تمام حوزه‌های اين محيط امنيتی باز توليد شده است.

اکنون نيز اين مسئله در قالب‌ها و مؤلفه‌های مختلفی تجلی يافته است. در حال حاضر، تروريسم و افراط‌گرايی با يکديگر ارتباطی چند بعدی و تنگاتنگ دارند. در اين ميان، به نظر می رسد دولت‌های ضعيف دچار اقتدار چالشی اساسی تر باشد که باعث تحريک دو مؤلفه ديگر يعنی اشاعه تروريسم و افراط‌گرايی و نيز گسترش نفوذ و مداخلات قدرت‌های فرامنطقه‌ای باشد.

 دولت‌های ضعيف و شکننده در عراق، افغانستان و پاکستان باعث گسترش بحرانهای مذکور  مي‌شود و علاوه بر اين، زمينه تداوم حضور قدرت‌های فرامنطقه‌ای را نيز فراهم مي‌سازد. در کشورهای عربی حاشيه جنوبی خليج فارس نيز بحران اقتدار و ضعف دولت‌ها زمينه‌ای را برای همکاری نامتقارن با قدرت‌های فرامنطقه‌ای و افزايش مداخلات قدرت‌های خارجی فراهم ساخته است. اختلافات قومی، وجود دولت‌های اقتدارگرا، بحران مشروعيت، عدم وجود دموکراسی و نهادهای مدنی به همراه اقتصاد ضعيف در برخی از کشورهای آسيای مرکزی و قفقاز از جمله عوامل ديگری است که موجب بروز بی ثباتی و ناامنی در محيط امنيتی ايران خواهد شد.

رويکرد ايران در منطقه استراتژیک خاورمیانه خود براساس الگوی امنيت مبتنی بر همکاری و مشارکت قرار دارد. اولين مؤلفه اين رويکرد کاهش حضور نظامی قدرت‌های منطقه‌ای است که باعث تشديد افراط‌گرايی و تروريسم و تخريب همکاری و روابط طبيعی کشورهای منطقه شده است.


دومين مؤلفه همکاری و مشارکت بازيگران منطقه‌ای در ساختار امنيتی، بويژه هم ‌فکری و همکاری کشورهای بزرگ‌تر مانند ايران، ترکيه و عربستان سعودی در حل و فصل چالش‌های مشترک نظير تروريسم و مديريت الگوهای تعاملاتی گروه‌های قومی – مذهبی فراملی با واحدهای ملی است. در اين فرآيند، همکاری منطقه‌ای تنها به واسطه اعتمادسازی گام به گام و ايجاد اطمينان متقابل در ميان کشورها و همچنين تلاش براي حل و فصل چالش‌هايی تحقق می يابد که محصول برخی تعارضات ساختاری چون مشکلات روند دولت – ملت‌سازی و ضعف فرهنگ و رويه‌های دموکراتيک است.

جمهوری اسلامی ايران براساس رويکرد فوق در هر يک از حوزه‌های جغرافیای سیاسی خود در پی حل و فصل چالش‌های امنيتی با همکاری و مشارکت بازيگران منطقه‌ای است. پس از پایان ماراتن سخت و پیچیده مذاکرات هسته ای کشورمان با شش قدرت جهانی و حصول نتیجه ای متوازن از این کارزار،ادبیات سیاسی و گفتمان دیپلماسی تهران بعنوان یک الگوی بین المللی و البته راهگشا، می تواند ماخذ و منبع بسیار مطلوبی جهت برون رفت منطقه از معضلات متعدد لحاظ گردد؛ چرا که امروز تنها و بهترین لنگرگاه برای پهلو گرفتن کشتی صلح و آرامش در منطقه، ایران است.
محمدرضاشجاعیان
انتهای پیام/