باشگاه خبرنگاران جوان گزارش می‌دهد؛
چهارراه برجام بر مدار"دیده‌بان"/ چرا هیئت نظارت بر اجرای برجام تشکیل نمی‌شود؟
هیئت نظارت بر اجرای برجام که می‌تواند به نوعی دیدبان تعهدات طرفین مذاکره در توافق هسته‌ای باشد چه زمانی کار خود را آغاز خواهد کرد؟
به گزارش خبرنگار مجلس گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران -سعید ابراهیمی؛ دستور مشروط برجام صادر شد. 9 شرط مهم برای یک توافق بزرگ؛ توافقی که سرانجام آن را مسیر برجام تضمین خواهد کرد، مسیری که حالا موافقان و مخالفانش،متفقا آن را پر پیچ و خم می‌خوانند.
پس از اتمام بررسی متن اقدام مشترک در مجالس کشورهای ایران و آمریکا ؛ به عنوان یکی از مهمترین طرفین مذاکرات هسته‌ای، مذاکرات مسیر جدید خود را در حالی به سمت مرحله توافق هسته‌ای طی میکند که هنوز چراغ های زرد احتیاط روشن‌اند.
برجام در پارلمان
مجلس شورای اسلامی حدودا یک ماه گذشته پرونده برجام را ازکانال کمیسیون ویژه بررسی و نهایتا با یک گزارش نهایی نقاط ضعف و قوت این متن را ارزیابی کرد. متنی که هم زمان با مجلس در شورا عالی امنیت ملی مورد بررسی قرار گرفت تا بدین نحوی همه ابعاد برجام زیر ذربین نظام قرار گیرد. اما برجام در حالی مسیر قانونی خود را درکانال مجلس پیمود که این موضوع به یکی از پر چالش‌ترین موضوعات چند دهه اخیر نمایندگان مجلس تبدیل شد؛ دقیقا بحث ها در رابطه با برجام زمانی درمجلس کلید خورد که تشکیل کمیسیون ویژه روند فعالیت کمیسیون امنیت ملی به عنوان کمیسیون مادر و تخصصی در بررسی برجام را، به سایه راند.
برجام روی میزکمیسیون ویژه
مجلس شورای اسلامی در تاریخ 28 مرداد ماه اعضای 15 نفره کمیسیون ویژه برجام را انتخاب کرد؛ اعضایی که متشکل از اصولگرایان ، اصلاحطلبان ومستقلین بود تا روند فعالیت بررسی برجام در مجلس آغاز شود.
بررسی برجام در حالی در کمیسیون ویژه آغاز شد که برخی از ابتدا نوای سیاسی شدن این کمیسیون را به زبان می آوردند و حضور برخی اشخاص کارشناس در راستای این جلسات را، ضروری نمی دانستند. که البته این مسیر تا جایی پیش رفت که برخی اختلافات موافقان و مخالفان کمیسیون ویژه را تا مرز دوقطبی شدن کشور قلمداد کردند.
سرانجام گزارش نهایی برجام در تاریخ 12 مهرماه در مجلس شورای اسلامی قرائت شد که البته قرائت این متن هم تا چند روز بعد از آن مورد اختلاف برخی جناح های سیاسی موافق برجام در مجلس قرار گرفت.
سازوکارهای یک" نظارت"
اما پس پایان جلسات و قرائت گزارش برجام در مجلس بود که کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تصمیم به طرحی برای ایجاد سازوکارهای نظارت بر برجام گرفت.
در همین رابطه منصور حقیقت پور به خبرنگار مجلس گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران گفت: در صورت اجرای برجام از سوی دولت، مجلس هم ابزارهای نظارتی خود را مهیا خواهد کرد؛ یعنی اینکه ما از امروز در کمیسیون امنیت ملی سازوکارهای نظارت جدی بر اجرای برجام را نوشته و این موضوع را اجرایی خواهیم کرد.
دستورات 9 گانه رهبری
این درحالی بود که سرانجام دستور مشروط برجام صادر شد. مقام معظم رهبری بالاخره در تاریخ 29 مهرماه طی نامه ای به رئیس جمهور و رئیس شورای عالی امنیت ملی با قید 9 بند، به طور مشروط با متن توافق اقدام مشترک ایران و 5+1 موافقت کردند نامه ای که بسیاری روزنامه های داخلی با تیتر های چون "پادزهر" ،"تایید مشروط برجام با 9 الزام"، "تایید مشروط"و "فرزند عاشورا نقشه آمریکا را نقش بر آب کرد" به آن پرداختند.
ابعاد نامه تاریخی مقام معظم رهبری دررابطه با اجرای برجام به قدری موشکافانه و دقیق نقشه راه ایران در توافق هسته ای را تبیین کرد که بسیاری از مسئولان نظام معتقدند دولت باید دستورات مقام معظم رهبری را جز اقدامات اصلی خود در اجرای برجام قرار دهد.
نامه ای که در جزئیات آن تاکید شده است:
اوّلاً: از آنجا که پذیرش مذاکرات از سوی ایران اساساً با هدف لغو تحریمهای ظالمانه‌ی اقتصادی و مالی صورت گرفته است و اجرائی شدن آن در برجام به بعد از اقدامهای ایران موکول گردیده، لازم است تضمین‌های قوی و کافی برای جلوگیری از تخلّف طرفهای مقابل، تدارک شود، که از جمله‌ی آن اعلام کتبی رئیس‌جمهور آمریکا و اتّحادیه‌ی اروپا مبنی بر لغو تحریمها است. در اعلام اتّحادیه‌ی اروپا و رئیس‌جمهور آمریکا، باید تصریح شود که این تحریمها بکلّی برداشته شده است. هرگونه اظهاری مبنی بر اینکه ساختار تحریمها باقی خواهد ماند، به‌منزله‌ی نقض برجام است.
ثانیاً: در سراسر دوره‌ی هشت‌ساله، وضع هرگونه تحریم در هر سطح و به هر بهانه‌ای (از جمله بهانه‌های تکراری و خودساخته‌ی تروریسم و حقوق بشر) توسّط هر یک از کشورهای طرف مذاکرات، نقض برجام محسوب خواهد شد و دولت موظّف است طبق بند ۳ مصوّبه‌ی مجلس، اقدامهای لازم را انجام دهد و فعّالیّتهای برجام را متوقّف کند.
ثالثاً: اقدامات مربوط به آنچه در دو بند بعدی آمده است، تنها هنگامی آغاز خواهد شد که آژانس، پایان پرونده‌ی موضوعات حال و گذشته (PMD) را اعلام نماید.
رابعاً: اقدام در مورد نوسازی کارخانه‌ی اراک با حفظ هویّت سنگین آن، تنها در صورتی آغاز خواهد شد که قرارداد قطعی و مطمئن درباره‌ی طرح جایگزین و تضمین کافی برای اجرای آن منعقد شده باشد.
خامساً: معامله‌ی اورانیوم غنی‌‌شده‌ی موجود در برابر کیک زرد با دولت خارجی در صورتی آغاز خواهد شد که قرارداد مطمئن دراین‌‌باره همراه با تضمین کافی منعقد شده باشد. معامله و تبادل مزبور، باید بتدریج و در دفعات متعدّد باشد.
سادساً: مطابق مصوّبه‌ی مجلس، طرح و تمهیدات لازم برای توسعه‌ی میان‌مدّت صنعت انرژی اتمی که شامل روش پیشرفت در مقاطع مختلف از هم‌اکنون تا پانزده سال و منتهی به ۱۹۰ هزار سو است، تهیّه و با دقّت در شورای عالی امنیّت ملّی بررسی شود. این طرح باید هرگونه نگرانی ناشی از برخی مطالب در ضمائم برجام را برطرف کند.
سابعاً: سازمان انرژی اتمی، تحقیق و توسعه در ابعاد مختلف را در مقام اجرا به‌گونه‌ای سامان‌دهی کند که در پایان دوره‌ی هشت‌ساله هیچ کمبود فنّاوری برای ایجاد غنی‌سازیِ مورد قبول در برجام وجود نداشته باشد.
ثامناً: توجّه شود که در موارد ابهام سند برجام، تفسیر طرف مقابل مورد قبول نیست و مرجع، متن مذاکرات است.
تاسعاً: وجود پیچیدگی‌ها و ابهامها در متن برجام و نیز گمان نقض عهد و تخلّفات و فریب‌کاری در طرف مقابل بویژه آمریکا، ایجاب میکند که یک هیئت قوی و آگاه و هوشمند، برای رصد پیشرفت کارها و انجام تعهّدات طرف مقابل و تحقق آنچه در بالا بدان تصریح شده است، تشکیل شود. ترکیب و وظایف این هیئت باید در شورای عالی امنیّت ملّی تعیین و تصویب شود.
پاسخ "روحانی"
اما در حالی نامه رهبری نقشه راه اجرای برجام در توافق نهایی را تبیین کرد که بلافاصله رئیس جمهور پاسخی به نامه مقام معظم رهبری داد.
در بخشی از جزئیات نامه روحانی به مقام معظم رهبری آورده شده است:
- خواسته راهبردی ملت ایران و رهبری در دستیابی به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای به‌عنوان حقی مسلم اکنون محقق شده و برنامه هسته‌ای ایران، از جمله غنی‌سازی و رآکتور آب سنگین، به‌عنوان یک برنامه صلح‌آمیز با ابعاد تجاری و صنعتی مورد شناسایی جهانیان و حتی سردمداران مخالفت با این برنامه صلح‌آمیز قرار گرفته و برای اولین بار در تاریخ سازمان ملل، غنی‌سازیِ یکی از کشورهای غیرعضو دائم ، صراحتاً مورد پذیرش شورای امنیت سازمان ملل متحد واقع شده است.
ممنوعیت هر گونه همکاری با ایران، به تشویق مشارکت جهانی در حوزه فنّاوری های پیشرفته تبدیل شده و جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک قدرت صاحب فنّاوری مورد احترام قرار گرفته است.
- پرونده هسته‌ای ایران، که آن‌را به ناحق به عنوان تهدید علیه صلح و امنیت بین‌الملل معرفی کرده بودند، از ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد خارج شده و شورای امنیت به تغییری بنیادین در رویکرد خود نسبت به برنامه هسته‌ای ایران اذعان نموده است.
انتقاد یک نماینده از عدم تشکیل هئیت نظارت بر اجرای برجام
حال با در نظر گرفتن این نامه تاریخی، این جای سوال دارد که چرا با گذشت کمتر از بیست روز از دستورات مقام معظم رهبری و تاکید ایشان بر تشکیل هئیت نظارت بر اجرای برجام ،این هئیت هنوز در شورا عالی امنیت ملی تشکیل نشده است.
در همین رابطه محمدرضا محسن‌ثانی با انتقاد از عدم تشکیل هیئت نظارت و اجرای برجام طی 20 روز اخیر در شورای عالی امنیت ملی در گفت‌وگو با خبرنگار مجلس گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان می گوید: رئیس جمهور مسئول تشکیل این هیئت در شورای عالی امنیت ملی است و هنوز اسامی اعضا و یا تعداد آنها را مشخص نکرده است.
هیات نظارت بر برجام فعلا تشکیل نمی شود
این درحالی است که دبیر شورای عالی امنیت ملی طی اظهاراتی در روزهای اخیرا عنوان کرده که تاکنون هیأت نظارت بر برجام تشکیل نشده است.
شمخانی همچنین ادامه می دهد: پیشنهاداتی وجود دارد اما چون ابعاد مساله باید به خوبی روشن شود و هنوز این کار در حال بررسی است این هیات تشکیل نشده است. علاوه بر این تا وقتی رهبری بر روی پیشنهادات در این رابطه نظر دهند این هیات عملیاتی نمی‌شود.
اما در همین رابطه علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی می گوید: شورای عالی امنیت ملی در حال بررسی تشکیل هئیتی جامع برای نظارت بر اجرای برجام است.
تاخیر در تشکیل هئیت نظارت بر اجرای برجام آسیب‌رسان است
همچنین محمد صالح جوکار یکی دیگر از اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفتگو با خبرنگار مجلس گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران معتقد است؛ عدم تشکیل هئیت نظارت بر اجرای برجام در شورای عالی امنیت به نوعی نقض در اجرای اقدامات تلقی می شود.
وی همچنین تاکید می کند:اگر بناست برجام اجرایی شود ضروریست تا هئیت نظارت بر اجرای برجام هم هرچه سریعتر تشکیل شود.
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ادامه داد: هماهنگی و آمادگی در مشاهده اقدامات طرف مقابل پیش از اجرای برجام امری ضروریست که می‌تواند از مشکلات پیش روی جلوگیری کند،بنابراین انتظار می رود تا دبیر شورای عالی امنیت ملی طبق دستورات مقام معظم رهبری هرچه سریعتر تشکیل و اعضای آن مشخص شوند.
حال با در نظر گرفتن نامه تاریخی مقام معظم رهبری در اجرای برجام به رئیس جمهور و رئیس شورای عالی امنیت ملی و تاکید ایشان مبنی بر تشکیل هئیت نظارت بر اجرای برجام در شورای عالی امنیت ملی، باید منتظر ماند و دید چه زمانی قرار است این هئیت که می‌تواند به نوعی دیدبان تعهدات طرفین مذاکره در توافق هسته‌ای باشد، تشکیل شود.
انتهای پیام/
