حوزه میراث و گردشگری گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ یکی از شهر‌های استان همدان، شهرستان «تویسرکان» است. این شهرستان در جنوب کوه الوند و شهر همدان واقع شده است. آب و هوای این شهرستان معتدل و کوهستانی است. این شهر روی ویرانه‌های شهر قدیمی رودآور که بر اثر حمله‌ مغول ویران شده، ساخته شده است. در واقع پس از ویرانی رود‌آور، از ادغام توی و سرکان،‌ تویسرکان به وجود آمد، این شهرستان دارای آثار تاریخی و باستانی زیادی است که از آن میان می‌توان به: قلعه اشتران (اردلان)، پل فرسفج، خانه مسعودی، خانه دکتر اقتداری، حمام‌های زرهان، سراب و باغوار، کمربسته،‌ حیقوق نبی، رضی‌الدین آدیتمانی، باغ‌های گردو، درخت چنار قطور و گهنسال 3000 ساله، مدرسه شیخ علی خان زنگنه و دره گزند و سرابی اشاره کرد.

تویسرکان به علت بن بست بودن شهر؛ گردشگر و توریست کمتری به خود جذب می‌کند و این خود عاملی شد تا مسئولان به آثار تاریخی این شهر کمتر توجه کنند و تنها به دوتا چهارمکان تاریخی رسیدگی کنند.

قلعه اشتران در روستای اشتران واقع شده است. این قلعه مربوط به دوره قاجار یعنی حدود 250 سال پیش توسط حاج مرادخان اردلان ساخته شده است. این قلعه مشرف به قلعه خان گرمز و در مسیر جاده قدیمی همدان- تویسرکان است. پیرامون این قلعه یک حمام خزینه دار دارد که کاملاً تخریب شده است. این قلعه یک هزار زیر بنا دارد که شامل، ساختمان حیاط بیرونی و از سمت جنوب ورودی هشتی بار اهروی باریک است. ساختمان‌های بیرونی و اندرونی شامل دو طبقه مسکونی و یک طبقه زیر‌زمین که جزو طبقه اول محسوب می‌شود و در هر طبقه 113 اتاق تزئینی وجود دارد. 

در چهار کنج این قلعه،‌چهار برج مدور وجود دارد که دو برج غربی آن کاملاً نظامی و محل استقرار سربازان در مواقع لزوم است و دو برج دیگر علاوه بر داشتن محل استقرار سربازان، محلی شبیه تراس برای اوقات فراغت در تابستان بوده است. اساس بنابراین شکل است که در دیوار‌ها چینه و خشت و در نماها از آجر کاری‌هایی که بیشتر حالت تزئینی دارد، استفاده شده است. پوش سقف طبقات اول و دوم تیر‌چوبی که بر اساس طول دهانه متأسفانه در این بنای تاریخی از چهار برج تنها یک برج آن بازسازی شده و سه برج دیگر در حال تخریب هستند. این قلعه نمای بیرونی خود را تا حدی حفظ کرده است ولی نمای داخلی کاملاً‌در حال ریزش و نابودی و حدود 80 درصد دیوار‌های داخلی آن ویران شده است. در بازسازی نمای جنوبی آن هم به علت ناهمگون بودن مصالح استفاده شده،‌ ظاهر زشتی را برای این قلعه تاریخی به وجود آورده است. 

این قلعه تا سال‌های قبل از انقلاب 57 مورد استفاده حمزه خان بود که بعد از ساخت عمارت کنار رودخانه این محل به صورت انبار و سپس خالی زا سکنه شده است. این قلعه دهم بهمن 1383 با شماره 11379، به ثبت میراث فرهنگی رسید. در داخل روستا حمام خزینه‌ای وجود دارد که عمومی است و تنها 5‌شنبه‌ها و جمعه‌ها مردم می‌توانند از آن استفاده کنند. به گفته ساکنان این روستا، ساخت حمام به زمان امام حسن (ع) بر می‌گردد. در داخل حمام سنگی وجود داشته که یک آیه قرآن بر روی آن نوشته شده، و بوی عطر خوبی داشت که متأسفانه 10 سال پیش به طور نامعلومی دزدیده شده است.

سنگی دیگر در این روستا است که به خط کوفی روی آن چیز‌هایی نوشته شده است و تاریخ این سنگ به 61 ه.ق می‌رسد. مردم روستا پس از گم‌شدن سنگ حمام، این سنگ را در ارتفاع  6 متری، بالای مسجد آن منطقه نسب کرده و از‌ آن نگهداری می‌کنند.

از دیگر مکان‌های تاریخی این شهرستان حمام‌هایش است. حمام باغوار و رزهان و سراب از قدیمی‌ترین حمام‌های این منطقه است. حمام باغوار در پانزدهم دی ماه 1387 با شماره 24325 ثبت ملی میراث فرهنگی شد.

این حمام و حمام رزهان با شماره ثبت ملی 25118، پانزده سالی است که بسته شده و در حال تخریب کامل است. تنها حمامی که اوضاع خوبی نسبت به حمام‌های دیگر دارد، حمام سراب است. حمام  سراب است. حمام سراب در هیجدهم اسفند‌ماه 1387 با شماره 25162 ثبت میراث فرهنگی شده است. این حمام در سال‌های 90 و 91 بازسازی شده و شهریور‌ماه 91 به عنوان سفره‌خانه شروع به فعالیت کرد.

تنها مکان‌های تاریخی که بیشتر به آن رسیدگی شده است و مردم به این مکان‌ها به علت داشتن فضای باز و تاریخی و تفریحی رفت و آمد می‌کنند، آرامگاه حیقوق‌ نبی، رضی‌الدین آریتمانی و پارک کمر بسته است. حدود 40 درصد باغ‌های گردوی این شهرستان خشک شده است و دیگر باغ‌ها روز به روز به علت کم آبی در حال نابودی است. عوامل طبیعی از جمله کوه‌ها که دور تا دور شهر را پوشانده است، مانع اصلی نبود شهری،‌ بعد از شهرستان تویسرگان شده است.

توجیه میراث فرهنگی در مورد نابودی این مکان‌ها، کم بود، بودجه است و البته عده‌ای بن بست بودن شهر را علت اصلی بی‌توجهی و اهمیت ندادن می‌دانند.

یادداشت: نرگس رزاقی

انتهای پیام/