به گزارش حوزه ادبیات باشگاه خبرنگاران؛ مناسبات ایرانیان با حجاز، در دوره‌های مختلف اسلامی، یكی از موضوع‌های قابل اعتنا برای بررسی و تحقیق است كه هر دوره‌ای از آن، به بررسی و تأمل جداگانه‌ای نیاز دارد. تاكنون تنها برخی دوره‌ها شناسانده شده و بیشتر كارهای انجام شده ناظر به روابط ایران و عربستان در دوران معاصر است.
تحقیق و بررسی درباره مناسبات دولت‌ها با حجاز و اثرگذاری آنها بر تحولات سیاسی و اجتماعی، به‌ویژه حج‌گزاری و خدمات در حرمین شریفین كه بخشی از تاریخ بلند اسلام را به خود اختصاص داده است، تألیف چنین نوشتار‌هایی را توجیه‌پذیر می‌كند.
كتاب مناسبات ایرانیان با حجاز در دوره‌های مختلف تاریخ اسلام از «مقدمه و فصل‌های مفاهیم و كلیات، مناسبات ایرانیان با حجاز از صدر اسلام تا آل‌بویه، مناسبات ایرانیان با حجاز در عصر تركان، مناسبات ایرانیان با حجاز از عصر مغول تا صفویه، مناسبات ایرانیان با حجاز در عصر صفویه، مناسبات ایرانیان با حجاز در عصر افشاریه و زندیه، مناسبات ایرانیان با حجاز در عصر افشاریه و زندیه، مناسبات ایرانیان با حجاز در عصر قاجار و مناسبات ایرانیان با حجاز در عصر پهلوی» گردآوری شده است.
در مقدمه این كتاب آمده است: «مقصود از مناسبات ایرانیان با حجاز، صرف روابط سیاسی دولت‌های حاكم بر ایران با حاكمان حجاز نیست، بلكه روابط مردم دو سرزمین را در ابعاد مختلف نیز شامل میشود. البته در تاریخ سرزمین‌های اسلامی، به‌ویژه ایران، یكی از عرصه‌های مهم مرتبط با حج، سیاست و حكومت بود. هر یك از دولت‌های اسلامی، بیشترین تلاش خود را به مسائل مربوط به حج معطوف می‌‌كردند تا مشروعیت و محبوبیت خود را افزایش دهند.»
نویسنده در فصل اول به عناوین «ایرانیان، ایران، حجاز، مناسبات، مناسبات ایرانیان با حجاز پیش از اسلام و ایرانیان و بندر جده» را مورد بررسی و در فصل دوم به موضوعات «مناسبات ایرانیان با رسول‌الله‌صلی‌الله‌علیه‌وآله، مناسبات ایرانیان با حجاز در عصر خلفا، مناسبات ایرانیان با حجاز در عصر امویان، مناسبات ایرانیان با حجاز در عصر عباسیان تا تسلط آل‌بویه بر بغداد و مناسبات ایران و حجاز در عصر آل‌بویه» پرداخته است.
مباحث «غزنویان، سلجوقیان، عوامل مؤثر بر روابط سیاسی سلجوقیان با حجاز، ابزار نفوذ سلجوقیان در حرمین، سیر اجمالی مناسبات سلجوقیان با حجاز، خوارزم‌شاهیان و نام و مدت زمام‌داری خوارزن‌شاهیان» در فصل سوم و گفتارهای «ایلخانان مغول، تیموریان، تركمانان» در فصل چهارم مورد بررسی قرار گرفته است.
مؤلف در بخش ایلخانان مغول نوشته است: «از هجوم مغولان به ایران كه از سال ۶۱۶ ه. ق شروع شد تا تشكیل حكومت ایلخانی (۶۵۴ ۷۳۶ ه. ق) و حتی تا اواخر قرن هفتم كه حاكمان مغول در ایران، مسلمان شدند، حجاز از سیاست‌های دولت ممالیك مصر، متأثر بود. این دولت در تثبیت جایگاه خود در حجاز تلاش‌های بسیاری كرد. در این زمان، مغولان حاضر در ایران هنوز مسلمان نشده بودند؛ برخی از آنها شَمَن‌پرست، برخی بودایی و دیگران مسیحی بودند.
طبیعی بود كه آنان به حج اعتقادی نداشتند و حتی چنگیز‌خان مغول با این اعتقاد كه سراسر جهان، خانه خداست، مانع حج‌گزاری مسلمانان در قلمرو خود می‌شد. بدین ترتیب، ایرانیان تا زمانی كه مغولان تحت تأثیر فرهنگ اسلام و ایران، مسلمان نشده بودند نتوانستند با حجاز ارتباط قابل توجهی داشته باشند. »
نگارنده در فصل پنجم مطالبی را درباره «معرفی و مناسبات ایرانیان با حجاز در عصر صفویه» و در فصل ششم در زمینه موضوعات «افشاریه، معرفی افشاریه، روابط با حجاز، سلسله زندیه، معرفی زندیه و روابط زندیه با حجاز» نكاتی را به نگارش آورده است.
در فصل هفتم گفتارهای «معرفی قاجار، عوامل مؤثر بر روابط قاجارها با حجاز و مناسبات شاهان قاجار با حجاز» و در فصل هشتم مباحث «روابط رضا شاه پهلوی و روابط ایران و حجاز در سلطنت محمدرضاشاه پهلوی» آمده است.
نگارنده در این كتاب به نامه فتح‌علی شاه به امیر سعودی در زمان حمله وهابیت به عتبات عالیات كه منجر به كشته‌شدن بسیاری از شیعیان شده بود اشاره كرده و نوشته است: «فتح‌علی شاه قاجار در نامه‌ای كه به امیر سعودی نوشت، از او خواست تا اموال ربوده شده از مكان‌های مقدس عتبات عالیات را بازگرداند و دیه كشته‌شدگان را بپردازد. فتح‌علی شاه در این نامه امیرسعودی را تهدید كرد اگر به موارد اشاره شده در نامه اعتنا نكند، دولت قاجار به دُرعیه در نجد حمله خواهد كرد.
شاه ایران به سلیمان پاشا، حكمران منصوب دولت عثمانی در بغداد نیز نامه‌ای نوشت و از او خواستار برخورد با وهابیان شد. سلیمان پاشا در پاسخ، قول مساعد داد كه مسؤولیت جبران خسارت‌های وارد شده بر عتبات و زائران را بر عهده می‌گیرد.»
علاقه‌مندان جهت تهیه این كتاب می‌توانند با شماره تلفن ۳۷۸۳۸۴۰۰ ۰۲۵ و ۶۴۵۱۲۰۰۳ ۰۲۱ تماس بگیرند.
گفتنی است، كتاب مناسبات ایرانیان با حجاز در دوره‌های مختلف تاریخ اسلامی نوشته سیدمحمود سامانی در ۲۵۲ صفحه در قطع وزیری با شمارگان ۳۰۰۰ نسخه و به قیمت ۷۰۰۰ تومان از سوی نشر مشعر منتشر شده است.
گفتنی است كتابخانه تخصصی حج و زیارت در پایگاه اطلاع رسانی حج (lib.hajj.ir) متن كامل كتاب های حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت را با فرمت های گوناگون در اختیار عموم كاربران قرار داده است.
انتهای پیام/
