هر شب با قرآن/ اثبات عظمت خداوند با تعدد مشرق‌ها و مغرب‌ها
بر آنیم تا در این مجال، قطعاتی کوتاه و بلند از کتاب وحی را با نگاهی گزیده به انعکاس آن در ادبیات پارسی، از کتاب «در محضر قرآن» اثر ارزشمند استاد الهی قمشه‌ای پیشکش طالبان حق و جوینگان حقیقت کنیم تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.
آیه ۱۷ سوره الرحمن
«رب المشرقین و رب المغربین»
پروردگار دو مشرق و دو مغرب
پروردگار دو مشرق و دو مغرب
منظور خداوند در قرآن کریم از دو مشرق و مغرب چیست؟ آیا یک مشرق و مغرب بیشتر در جهان وجود دارد؟
قبل از ورود به بحث، توضیح یک مطلب ضروری به نظر می رسد:
کره زمین، دارای دو قطب مغناطیسی است که شمال و جنوب خوانده می‌شود. از طرف دیگر، چون زمین دارای دو حرکت وضعی (به دور خود) و انتقالی (به دور خورشید) است، به نظر می‌آید که خورشید صبحگاهان از یک طرف خارج می‌شود و کم کم بالای سر ما می‌آید و سپس شامگاهان در طرف دیگر فرو می‌رود.
در عرف مردم و اصطلاح علمی آن طرف که خورشید طلوع می‌کند، «شرق» و آن طرف که خورشید غروب می‌کند، «مغرب» نامیده می‌شود. نکته یاد شده ظاهر قضیه است. با دقت عقلی و علمی ثابت می‌شود که زمین مشرق‌ها و مغرب‌های متعدد دارد.
برخی از دلایل نکته اخیر عبارتند از:
۱. چون زمین به شکل کره است و به دور خورشید حرکت می‌کند در هر نقطه زمین یک مشرق و مغرب و اثر طلوع مکرر خورشید پیدا می‌شود.
۲. خورشید در هر روز در ساعت معین طلوع و غروب می‌کند که با ساعت طلوع و غروب روز قبل و بعد متفاوت است. بنابراین، به تعداد روزهای سال مشرق و مغرب داریم.
۳. برای هر انسانی شش جهت متصور است، پس طلوع و غروب، با توجه به جایگاه هر کس، متفاوت است.
نتیجه: در ظاهر یک مغرب و مشرق بیشتر نیست، ولی در واقع مشرق‌ها و مغرب‌های متعدد وجود دارد. بنابراین، تعبیر به مشرق و مغرب (بقره / ۱۱۵) یا مشارق و مغارب (معارج / ۴۰) با مبانی علمی منافی نیست.
در مورد آیه یاد شده در پرسش «رب المشرقین و رب المغربین» (الرحمن / ۱۷) چند احتمال تفسیری داده شده است.
۱. مقصود از مغرب، مغرب تابستان و زمستان و مقصود از دو مشرق، مشرق تابستان و زمستان است که با همدیگر متفاوتند، چنان که حضرت علی (ع) در این باره می‌فرماید: «مشرق تابستان و زمستان هر کدام بر حد خود است» [۱]
توضیح اینکه: مشرق‌ها و مغرب‌های متعددی وجود دارد، ولی آن‌ها در تابستان و زمستان است، زیرا در دوران آغاز تابستان و زمستان خورشید به حداکثر و حداقل اوج خود می‌رسد. که از آن‌ها به مدار شمالی و جنوبی تعبیر می‌شود و مدارهای دیگر در بین او دو قرار دارند.
بنابراین، چون مشرق‌ها و مغرب‌ها بین این دو جای دارند. در این آیه واژه «المشرقین و المغربین» به صورت مثنی به کار رفته است.
۲. مقصود از دو مشرق و دو مغرب، مشرق و مغرب خورشید و ماه است. طبق این تفسیر، چون ماه و خورشید هر کدام طلوع و غروب خاص خود را دارند، واژه مثنی به کار رفته است.
۳. مقصود از مشرقین پیامبر اکرم (ص) و امیرالمؤمنین (ع) هستند. و مراد از مغربین امام حسن (ع) و امام حسین (ع). این مطلب بیان باطن یا تأویل آیه است که در طلوع اسلام پیامبر (ص) و علی (ع) بودند و امام حسن و امام حسین (ع) در دوره غروب اسلام اصیل از صحنه جامعه.
پی‌نوشت:
۱. نورالثقلین، هویزی، نوشته التاریخ العربی، ج ۷، ص ۲۱۳.
برای مشاهده مجله شبانه اینجا کلیک کنید
دلایل افول سنگربان اول تیم ملی؛
وقتی «علی بیرو» روبروی موفقیت کلین شیت کرد
پلیس در تعقیب قاچاقچی بینالمللی؛
دستمزد ۵۰ پوندی برای انتقال مواد از تهران به لندن
