به گزارش
گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران ، شهرهایی كه به جای قد كشیدن فقط چاق شدهاند! حتی برجهای چند ده طبقه و ساختمانهای سر به فلك كشیده مناطق شمالی شهر هم نتوانسته شهر ما را قد بلند كند.
بسیاری از كلانشهرهای ما در دهههای گذشته در حالی در سطح توسعه پیدا كردهاند كه در سالهای اخیر كمبود زمین موجب شده تا مسئولان شهری به این فكر بیفتند كه شهرها را به جای سطح در ارتفاع گسترش دهند.
همچنین ایجاد امنیت از دیگر مزایایی است كه موجب شده تا برنامهریزان شهری راهكار فشردهسازی، افزایش تراكم و رشد عمودی هوشمندانه را در پیش گرفته و از آن به عنوان شیوهای برای توسعه پایدار و برقراری امنیت بهره ببرند.
شاید بتوان یكی از مهمترین دلایلی را كه مدیران شهری به این سبك ساختمانسازی تمایل نشان میدهند، گره خوردن آن به توسعه پایدار شهری دانست؛ چراكه اجرای مفهوم شهر پایدار و پرتراكم به كمك بلندمرتبهسازی ساختمانها، مهمترین دلیلی است كه از سوی مجامع بینالمللی برای دستیابی به شهرهای توسعه یافته و پایدار پیشنهاد شده است.
برخلاف تصور عامه مردم كه تهران را شهری با ساختمانهای بلندمرتبه میدانند؛ اما پایتخت ما، شهری با ساختمانهای كوتاه و متوسط 1.6 طبقه است.
از سوی دیگر چگونگی رشد هندسی پایتختهای جهان نشان میدهد كه تهران با داشتن فقط دو درصد ساختمانهای بلندتر از 9 طبقه، كمترین تعداد ساختمانهای بلندمرتبه را داراست و 98 درصد ساختمانهای كمتر از 9 طبقه در این شهر موجب شده تا از نظر ارتفاع در رده كوتاهترین پایتختهای دنیا قرار بگیرد. به عقیده بسیاری از كارشناسان رشد افقی شهرها، هزینههایی اضافی را برای نگهداری آن به مدیران شهری تحمیل میكند و زمانی كه یك شهر در سطح رشد میكند هزینههای سربار خدماترسانی آن هم افزایش مییابد و با توجه به پراكندگی تراكم، نیاز به امكانات خدماتی زیادی وجود دارد و مسئولان مجبورند مبالغ بیشتری را نسبت به زمانی كه شهر در ارتفاع توسعه پیدا میكند، برای ارائه خدمات هزینه كنند. این موضوع باعث میشود خدمات به صورت كافی در سطح شهر توزیع نشود.
كارشناسان بر این باور هستند تهران در حالی در سطح توسعه پیدا كرده كه محدودیتهای بسیاری در مورد زمین در این شهر وجود دارد و توجه به این مساله ضروری، موجب میشود كه شهر در ارتفاع رشد كند.
بهروز كاشف، كارشناس ارشد شهرسازی و معماری معتقد است: تهران شاید اولین پایتختهای كوتاه قد دنیا نباشد، اما در رده كوتاهترین پایتختها قرار دارد. وی در گفتوگو با «جامجم» عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را در توسعه افقی شهرها در دهههای گذشته تاثیرگذار میداند و توضیح میدهد: در گذشته بیشتر ساخت و سازهای شهری به صورت ویلایی و شخصی بوده و شهر در پهنه افقی توسعه پیدا میكرد، ضمن این كه در گذشته در فرهنگ ما ایرانیها، شهروندان علاقهای به این كه ملك شخصی خود را با دیگران به اشتراك بگذارند نداشتند، اما در سالهای اخیر با رشد آپارتماننشینی، شهرها به صورت عمودی رشد كردهاند.
بلندمرتبهسازی، فناوری بدون فرهنگ
اولین نمونه الگوبرداری از آپارتمانسازی مدرن به شیوه غربی، یك دهه قبل از انقلاب با ساخت و ساز آپارتمانهای اكباتان به كلانشهرها و بخصوص تهران راه پیدا كرد.
در آن سالها به دلیل نوع فرهنگ ما ایرانیها كه زندگی در خانههای قدیمی و ویلایی ترجیح داده میشد این سبك از خانهسازی مورد استقبال واقع نشد چون مردم از لحاظ اجتماعی ترجیح میدادند یك ملك شخصیساز داشته باشند و به جای هوا زمین را بخرند، اما درست یك دهه پس از انقلاب و پس از جنگ تحمیلی، افزایش جمعیت و نیاز تدریجی به مسكن موجب شد مردم بتدریج شیوه زندگی سنتی در خانههای ویلایی را كنار گذاشته و به آپارتماننشینی روی بیاورند.
كاشف، این ماجرا را سرآغاز توسعه عمودی كلانشهری مانند تهران در ایران میداند. این كارشناس معتقد است كه بلندمرتبهسازی در ایران هم مانند خیلی چیزهای دیگر است كه فناوری آن به كشورمان آمد، اما فرهنگ آن هرگز.
كاشف میگوید: متاسفانه سیاستی كه در كشور ما در مقابل بلندمرتبهسازی در پیش گرفته شد این بود كه هر جا زمین گرانتر است، بلندمرتبهسازی در آنجا انجام شده است؛ بدون توجه به مواردی همچون جمعیت، سایهاندازی و موارد دیگری كه باید در هر ساخت و ساز استاندارد به آن توجه شود.
این كارشناس شهرسازی، بلندمرتبهسازی و توسعه عمودی شهرها را امری اجتنابناپذیر میداند و میگوید: رشد جمعیت و نیاز روزافزون به مسكن چارهای برای برنامهریزان شهری نگذاشته جز این كه به سوی توسعه عمودی شهرها پیش بروند.
كاشف با تاكید بر این كه توجه به سیاستهای بلندمرتبهسازی نیازمند یك برنامه پژوهشی است كه همه ضوابط در آن دیده شود، تصریح میكند: حال كه شهرداری درگیر اجرای ضوابط بلندمرتبهسازی بالای 12 طبقه است، باید یك آسیبشناسی از گذشته تاكنون داشته باشیم تا ضوابط جدید بلندمرتبهسازی با كمترین آسیب به شهر اجرا شود.
امنیت، دغدغه شهرهای كوتاه قد
برخی كارشناسان شهرسازی و معماری معتقدند تهران و دیگر كلانشهرهایی كه رشد افقی دارند از نظر شهرسازی امنیت لازم را ندارد و احتمال وقوع مشكلات امنیتی در آنها وجود دارد. آنها بر این باورند كه رشد افقی، زمینه مساعدتری را برای وقوع برخی مسائل امنیتی و سیاسی فراهم میكند.
به طور مثال در یك واحد مسكونی كه 50 واحد دارد و زمین كمتری نیز اشغال شده امكان خدماترسانی در ابعاد وسیع وجود دارد و از نظر امنیتی نیز شرایط مطلوبتری فراهم است در حالی كه در محدودهای كه واحدها در سطح شكل گرفته و پراكنده هستند خدماترسانی به آن صورت مطلوب كه در ساختمان های بلندمرتبه وجود دارد، امكانپذیر نیست و از نظر امنیتی نیز در مقایسه با واحدهای بلندمرتبه چندان قابل اعتماد نیستند.
دغدغه تامین امنیت همزمان با توسعه شهرها نكته مهمی است كه كاشف، كارشناس ارشد شهرسازی و معماری هم بر آن تاكید داشته و میگوید: طبیعی است هرچه شهر در پهنه افقی گسترش پیدا میكند تامین امنیت نیز برای مسئولان شهری دغدغه جدیتری میشود زیرا هر چه شهر در حالت عمودی تجمیع شود تامین امنیت و دسترسی به امكانات و خدمات رفاهی و اجتماعی نیز برای شهروندان راحتتر خواهد بود. هرچند توسعه عمودی شهرها فقط یكی از ملاكها برای تامین امنیت در كلانشهرهاست و قطعا عوامل متعددی در تامین امنیت تاثیرگذار است.
به عقیده مدیركل شهرسازی و طرحهای شهری شهرداری تهران در این كه تهران جزو كوتاهترین پایتختهای دنیاست شكی نیست، اما این كه كوتاهترین پایتخت است را قبول ندارد چون معتقد است مطالعه كارشناسی اثبات شدهای در این زمینه وجود ندارد.
به طور نمونه شهر كیپتاون در آفریقای جنوبی دارای ساختمانهای بلندمرتبهای است كه هم ارتفاع ساختمانها كوتاهتر و هم تعداد آنها از كلانشهر تهران كمتر است.
مجید پاكساز در گفتوگو با جامجم میگوید: میانگین ارتفاع ساختمانها در پایتخت 2.1 طبقه است و این میزان ارتفاع، شهری مانند تهران را در ردهشهرهای كوتاهمرتبه قرار میدهد.
ساختمانهای چهار تا پنج طبقه (كوتاهمرتبه) پنج تا 12 طبقه (میان مرتبه) 12 تا 40 طبقه (بلندمرتبه) و بالای 40 طبقه آسمانخراش نامیده میشود.
پاكساز میگوید: هماكنون یك میلیون پلاك قابل ساخت و ساز در تهران وجود دارد كه جمع و تقسیم آنها بر تعداد طبقات نشان میدهد میانگین ارتفاع ساختمانها در تهران دو طبقه است كه آن را در رده شهرهای كوتاهمرتبه قرار میدهد.
خوب یا بد؟ مساله این است
شهرهای كوتاهمرتبه خوب هستند یا بد؟ مدیركل شهرسازی و طرحهای شهری شهرداری تهران معتقد است: شهرهای كوتاهمرتبه كه از ساختمانهای كمارتفاع تشكیل شدهاند ویژگیهای مثبت و منفی دارند.
پاكساز میگوید: در كلانشهرها و پایتختهای دنیا، كوتاهمرتبه بودن امتیاز مثبتی نیست چون تامین خدمات در یك گستره وسیع برای مدیریت شهری دشوار خواهد بود چون هزینه خدمات بالا میرود.
وقتی شما شهر را متراكم داشته باشید هزینه حمل و نقل عمومی یا جمعآوری زباله آن كمتر است، اما وقتی شهر در یك پهنه بزرگ گسترش مییابد مدیریت شهری در هر شهری مجبور است هزینه بیشتری برای ارائه خدمات در حوزههای مختلف حمل و نقل عمومی، سرانه خدمات درمانی، فضای سبز و آموزش هزینه كند، بنابراین كمتر میتواند به ارتقای كیفیت خدمات شهری بپردازد. اما همین كوتاهمرتبه بودن ویژگیهای مثبتی هم دارد؛ شهروندان در ساختمانهای كوتاهمرتبه احساس راحتی و امنیت بیشتری دارند، شهر انسانمدارانهتر خواهد بود و اشراف ساختمانها نیز به یكدیگر در كوتاهمرتبهها كمتر است.
مدیركل شهرسازی و طرحهای شهری شهرداری تهران معتقد است در یك كلام نمیتوان گفت شهرهای كوتاهمرتبه به خودی خود بد و منفی هستند، اما چون با نیازهای روز انطباق ندارد بنابراین ترجیح بر این است كه ظرفیت شهر در ارتفاع توسعه یابد.
تدوین ضوابط بلندمرتبهسازی در طرح تفصیلی
تهیه و تدوین ضوابط بلندمرتبهسازی یكی از موضوعات مهم در طرح جامع و تفصیلی شهر تهران است كه هم اكنون از سوی كارشناسان حوزه شهرسازی شهرداری تهران پیگیری میشود.
پاكساز در این باره به طرح جامع و تفصیلی شهر تهران هم گریزی میزند و میگوید: در این طرح براساس شیوه اعتدال پیش خواهیم رفت به این معنی كه در جاهایی كه ظرفیت بلندمرتبهسازی وجود دارد، ساخت و ساز در ارتفاع انجام خواهد شد و در جاهایی كه این ظرفیت وجود ندارد ساخت و سازها در سطح دو تا پنج طبقه در قالب ساختمانهای كوتاهمرتبه یا میان مرتبه تعریف خواهد شد.
به گفته این مقام مسئول در شهرداری، هماكنون مطالعات و بررسیها برای تعیین ضوابط بلندمرتبهسازی در طرح جامع و تفصیلی پایتخت در حال انجام شدن است و قرار است پس از تدوین این ضوابط، در شورای شهر تهران مطرح شود تا مورد بررسی و تصویب نهایی قرار بگیرد.
مسئولان شهری امیدوارند با تدوین این ضوابط، به زودی بلندمرتبهسازی در كلانشهرها بویژه در پایتخت سر و سامان گرفته و قانونمند شود.
منبع : جام جم