به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران مرکز فارس، وجود معادن آهن در اطراف شهرستان و آثار به دست آمده در محله سهادخانه و صنعت چاقوسازي يادگار همان دوران است.

در سده نخست اسلام به دنبال فتح فارس به دست مسلمانان, ني ريز به قلمرو اسلامي در آمد از سالهاي پايان قرن سوم تحولات تاريخي و مذهبي زيادي را در شهرستان بوجود آمد

ساخت مسجد جامع كبير گوياي اوضاع فرهنگي و ديني آن زمان شهرستان مي است. وجود دانشمندان ، هنرمندان و علماي بزرگ مثل: فضل بن حاتم ني ريزي منجم و رياضيدان بزرگ، ميرزا احمد ني ريزي خطاط و قرآن نويس مشهور، حكيم محمدكاظم ني ريزي طبيب معروف، سيدقطب الدين محمدبن ابي طالب ني ريزي عارف نامي و دهها نفر ديگر به همراه وجود مدارس علوم ديني، مدرسه طب، بيمارستان و مدرسه معروف غياثيه حكايت از اهميت رواج علم و هنر در اين ديار دارد.

وجود تعداد زياد خطاط و قرآن نويس معروف، اين شهر به عنوان شهر خوشنويسي و قرآن نويسي معروف شده است .

روحيه مذهبي و ديني قوي مردم سابقه تاريخي دارد، مبارزه همه جانبه مردم به رهبري آيت اله حاج سيدمحي الدين فال اسيري بابهائيت و همچنين تقديم بيش از 1000 شهيد و جانباز در جنگ تحميلي مهر تأييدي بر اين موضوع است.

ني ريز در زمان سلطنت هخامنشبان مركزفولاد سازي و قا ليبافي بوده است.يكي از آثار قديمي ني ريز وجود دو رشته قنات يكي به نام خبار وديگري شادابخت است .

از بنا هاي تا ريخي اين شهر مسجد جامع كبير است كه گفته اند در زمان زردشت آتشكده بوده است .مسجد جامع كبير در قرون گذشته دراثر سيل آسيب فراوان ديده كه بعدا از طرف شخصي به نام ميرزا نظام كه از بزرگ عشاير بودند تعمير وسنگ آن در بالاي سر درب مسجد مزبور است كه اشعاري بر روي آن نوشته شده است .نی ريز از نظر داشتن مناظر طبيعی و تفرجگاه های زيبا می تواند همه ساله تعداد زیادی از جهانگردان را جذب کند که در رونق اقتصادی منطقه هم بی اثر نخواهد بود. مهم ترین جاذبه های طبیعی و گردشگری نی ريز عبارتند از:

دریاچه بختگان:

دریاچه بختگان بزرگترین دریاچه فارس در شمال استهبان و غرب نی ریز که با عنوان دریاچه نی ریز، دریاچه پیچکان،َ و دریاچه بجکان نیز از آن یاد شده است.این دریاچه به طول تقریبی صد کیلومتر و عرض حدودا سی کیلومتر میان دو رشته کوه موازی در ارتفاع حدودا 1550 متری(یا 1525 متری)از سطح دریا واقع است.

عمق آن کم و آبش شور است و مساحت آن حداکثر در زمستان 740 کیلو متر مربع است. آب آن بیشتر توسط رود کر تامین می شود. این دریاچه به وسیله دو تنگه به دریاچه طشک یا دریاچه نرگس ارتباط دارد.برخی به اشتباه فکر می کنند که این دو دریاچه در گذشته متصل به هم و در اصل یک دریاچه بوده که امروزه به دو قسمت شمالی به نام دریاچه طشک و قسمت جنوبی که بزرگتر است به نام دریاچه بختگان تقسیم شده است.

اورسل و لردکرزن، تاریخ پیدایش آن را در قرن چهارم هجری قمری (قرن دهم میلادی) دانسته اند. اما چنانکه اشاره خواهیم کرد سابقه تاریخی آن به قبل از میلاد می رسد.

نخستین کسی که از آن یاد کرده استرابون(متولد 63 قبل از میلاد-متوفی بعد از 20 میلادی.) تاریخ نگار و جغرافیا دان یونانی سده نخست میلادی است. این دریاچه اگر چه امروز اطرافش بیابان و خالی از سکنه است اما در قرون وسطی دهکده ها و آبادیهای بسیاری اطراف آن بوده است.

دریاچه طشک:

این دریاچه در شمال دریاچه بختگان قرار گرفته و وسعت آن نسبت به دریاچه بختگان کمتر است. مساحت آن در فصلهای پر باران به حداکثر 420 کیلومتر مربع می رسد.

این دریاچه در منابع کهن و کتابهای جغرافیایی سده های نخستین با عنوان دریاچه چوپانان، باسفویه، باسفهویه، باسفهری و باشفویه نیز آمده است.

اصطخری در دو مورد از آن یاد کرده است.

کوهستان و دره پلنگان:

دره پلنگان از مراکز تفریحی قدیمی است که با همین نام در سده هفتم و هشتم از آن یاد شده است. شبانکاره ای (متوفی 736 هجری قمری) مولف مجمع الانساب در اواخر سده ششم هجری قمری دوبار از آن با عنوان دره پلنگان یاد کرده و آن را از تفرجگاهها و مکانهای تفریحی آن زمان بر شمرده است.

بید بخون، قناتهای شادابخت،کتان،خبار و آباد زردشت، آبشار تارم، باغات نی ریز، بوستان های آزادی و معلم را مي توان از جمله مكانهاي تفريحي ني ريز نام برد.

منطقه حفاظت شده بهرام گور:

در جنوب شرقی شهرستان نی ریز منطقه حفاظت شده بهرام گور قرار دارد. وسعت آن به 260 هزار هکتار می رسد و دارای ارزش بالای پوشش گیاهی شامل: بنه ، بادام کوهی، قیچ، گز، درمنه، انواع گون، آویشن و آنغوزه و جانوری شامل گونه های نادری چون: یوزپلنگ آسیایی، گورخرآسیایی، جبیر، هوبره، گربه وحشی، کاراکال، قوچ، میش، پازن، گرگ، کفتار و ... می باشد.

این منطقه برای دانش پژوهان و محققان و اکولوژیست ها مکان بسیار مناسبی جهت تحقیق و پژوهش است.

منطقه حفاظت شده بختگان:

با وسعتی بیش از 300 هزار هکتار که دریاچه های بختگان، طشک و جزایر بسیار زیبا از جمله جزیریه نرگس را در خود جای داده است و همه ساله هزاران پرنده مهاجر از جمله فلامینگو، پلیکان، درنا، غاز وحشی و انواع اردک ها را در خود پذیرا است.

- مسجد جامع كبير:

اين مسجد يكي از بناهاي تاريخي و از قديميترين مساجدي است كه در سده هاي نخستين اسلامي بنا شده است . برخي اين مسجد را آتشكده دانسته و گفته اند كه در دوره ساسانيان آتش مقدس را از آتشكده كاريان به آنجا مي آوردند. در اينكه در ني ريز آتشكده بوده ترديدي نيست اما اينكه اين مسجد در مكان آتشكده بنا شده جاي ترديد است.

مهمترين تحقيق از اين مسجد توسط آندره گدار در اوايل سده بيستم ميلادي انجام گرفته و با عنوان مسجد جمعه ني ريز به زبان فرانسوي در آثار ايران به ثبت رسيده است.

قديميترين تاريخي كه در اين مسجد بر جاي مانده سال 363 هجري قمري تاريخ محراب است.كه البته بناي مسجد به احتمال زیاد به پيش از اين تاريخ باز مي گردد. گدار معماري اين مسجد را از نوع معماري دوره ساساني مي داند كه تا سده هاي نخستين اسلامي هنوز رواج داشته است. به گفته اومسجد اوليه ايوان ساده اي بيش نبوده است كه در طي قرون متمادي بيوتات و بناهاي ديگري به آن اضافه شده است.

طاق عمارت از نوع ناوداني شكسته ممتد اواسط قرن چهارم هجري است. ايوان كه سردر اصلي آن سرتاسر باز و ضلع انتهايي كه محراب در آن تعبيه شده كاملا بسته و بي روزن است در گذشته بر هر يك از اضلاع جانبي خود پنج طاق نماي گود داشته است.

همه كتيبه ها در ته ايوان و در قسمت داخل اطراف و كنار محراب نقش شده اند.

اين مسجد در دوره هاي مختلف تاريخي از جمله در سال 460 هجري قمري و 560 هجري قمري و در دوره صفویه تعمير و باز سازي شده است.

- كاروانسراي ني ريز:

اين كاروانسرا در مركز شهر ني ريز قرار دارد و در قديم كاروان هاي تجاري از استان هاي كرمان، يزد، بندرعباس و فارس كه از مسير ني ريز عبور مي كردند در اين كاروانسرا كه يك مركز مهم تجاري بوده است استراحت مي کردند. در جنب اين كاروانسرا حمامي به سبك حمام گنجعلي خان در كرمان وجود دارد كه اين كاروانسرا و حمام هم اكنون پابرجاست و به كاروانسراي سروي و حمام حاج محمد حسن معروف و داراي ارزش تاريخي و معماري مي باشد./س