به گزارش گروه استانهاي باشگاه خبرنگاران ، نخستين بار در ايران كاريكاتور در سال 1906 ميلادي به وسيله روزنامه ملانصرالدين وارد فرهنگ مطبوعاتي و فضاي هنري کشور شد. اين روزنامه به علت استفاده از زبان كاريكاتور براي ارائه مطالب خود در ميان مردم عادي و بيشتر كم سواد آن زمان ، جايگاه ويژه اي يافته بود.
ملانصرالدين نخست در تفليس ، بعد در باکو و بعد از ورود به ايران در تبريز منتشر شد و به تدريج در ديگر روزنامه هاي منتشره در تبريز همچون آذربايجان و حشرات الارض نيز بهره گيري از کاريکاتور رواج يافت .
محتواي بيشتر کاريکاتورهاي آن زمان درباره ظلم و ستم حکام محلي ، وضع نامساعد بهداشتي و خدماتي ، جهل ، بيسوادي و خرافات بود . بعد از سرکوب مشروطيت کاريکاتور تبريز هم بي رمق شد تا زمان انقلاب اسلامي اتفاق مهمي در عرصه کاريکاتور تبريز رخ نداد.
تا اينکه از اواخر دهه 60 ، بار ديگر کاريکاتور تبريز قد علم کرد و با تشکيل گروههاي متعددي چون ترخون ، کاکتوس ، گونش ، سيزده و کيرپي دوباره خود را سازماندهي کرد که محصول اين تلاشها در اوايل سال 1380 شمسي تأسيس انجمن کاريکاتوريستهاي تبريز بود.
رحيم بقالاصغري ،رئيس انجمن كاريكاتور تبريز درباره اين انجمن مي گويد:تبريز تنها انجمن رسمي و ثبت شده کاريکاتور کشور را دارد که زير نظر اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي فعاليت مي کند و از آغاز فعاليت خود از سال 1380 بيش از 10 جشنواره و مسابقه بين المللي برگزار كرده است .
وي مي افزايد: اين انجمن تاکنون 10 جشنواره بينالمللي را برگزار کرده که اغلب با مضامين مورد تاکيد رهبر معظم انقلاب و آموزههاي ديني اجرا شده است و اعضاي انجمن کاريکاتور که تحت نظارت هيئت مديره که خود تحت نظارت بازرس انجمن قرار دارند به فعاليت هايي مشغولند که آخرين اين فعاليت ها برگزاري يازدهمين جشنواره بين المللي انجمن کارتونيست هاي ايران بود .
اين انجمن حدود 100 کاريکارتوريست حرفه اي عضو دارد و در زير سايه تشکيلاتي منسجم ، منظم و کنترل شده فعاليت مي کنند و اعضاي انجمن هر 2 سال يكبار ، اعضاي هيات رئيسه ، بازرسين و رئيس خود را طبق اصول اساس نامه انتخاب ميكنند و اين انجمن با حمايت اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي تبريز ، درآمد كلاسها ، فروش محصولات كاريكاتور و حق عضويت اعضاي خود اداره ميشود.
پس ازتأسيس اولين و تنها سازمان و انجمن ثبت شده و رسمي کاريکاتور ايران درتبريز ، نشريه، سايت و مسابقات کاريکاتوري نيز شروع به فعاليت گسترده کردند.
سعيد رحيمي مدير سايت تبريز کارتونز مي گويد : سايت اينترنتي كاريكاتور تبريز با آدرس www.tabrizcartoons.com يک سايت تخصصي در زمينه کاريکاتور است و در اين سايت تازه ترين آثار کاريکاتوريست هاي ايراني و تبريزي عرضه مي شود.
وي مي افزايد : اين سايت با بيش از 10 هزار صفحه سايت پربيننده اي است و در رده اول سايت هاي تخصصي كاريكاتور دنيا قرار دارد به طوري که براساس آمار مؤسسه هاي بين المللي سايت تبريز كاريكاتور در رديف يك ميليون سايت پربيننده جهان جاي گرفته است.
رحيمي مي گويد: اين سايت از سال 1380 شروع به کار کرده است و در آن آخرين اخبار ، اطلاعات مر بوط به کاريکاتور تبريز ، ايران و حتي جهان به 2 زبان فارسي و انگليسي درج و گنجانده مي شود .
تاسيس موزه کاريکاتور در تبريز کار بعدي کاريکاتوريستهاي تبريزي است که در اسفند 1385خورشيدي و در بخش غربي خانه هنر اين شهر تأسيس شده و در محوطه باغ گلستان و در محل پيشين کتابخانه ملي تبريز قرار گرفته است.
علي داننده ، مديركل فرهنگ و ارشاد آذربايجان شرقي مي گويد : موزه کاريکاتور تبريز نخستين موزه کاريکاتور در سطح قاره آسيا و پنجمين موزه کاريکاتور در سطح جهان است كه از بخشهاي مختلفي نظير سالن آمفيتئاتر ، سالنهاي نگارخانه ، سالنهاي ويديو آرت و کارگاههاي نقاشي تشکيل شده و در آن بيش از هزار آلبوم در كتابخانه موزه به همراه آرشيو نشريات تاريخي و خارجي موجود است كه مورد استفاده عموم قرار ميگيرد.
مديركل فرهنگ و ارشاد اسلامي آذربايجان شرقي مي گويد: در آرشيو موزه 14هزار اثر اصل از استادان و كاريکاتوريستهاي مشهور جهان نگهداري ميشود كه اين آثار حاصل برپايي بيش از 10 جشنواره بينالمللي در استان است.
داننده مي افزايد : موزه ياد شده داراي 2 گالري وسيع است که 70 اثر اصل از برجسته ترين کارتونيستهايي چون زلاتوفسکي، کوزوبورکين، کوراغلي، درژنين، کولمشکينو، پرومبيتا بايرام و حاجي زاده در آن به نمايش در آمده است .
وي مي گويد: در حياط موزه مجسمه اي از شخصيت يک بار فروش توسط آقايان خليل امامي و خسرو طالب پور ساخته شده است. گفته مي شود اين بار فروش را روتر در ميدان صاحب الامر تبريز كشيده است.
داننده مي افزايد : همچنين مجسمه بزرگي از شخصيتي ديگر که کار روتر است در وروديه موزه نصب شده که ساخت اين اثر را محمد مغفوريون به عهده داشته است که اين مجسمه ها سمبل انجمن کارتونيست هاي تبريز به شمار مي روند.
برگزاري مسابقات و جشنواره هاي ملي و بين المللي کاريکاتور در تبريز از ديگر کارهاي زيربنايي صورت گرفته از سوي کاريکاتوريستهاي اين شهر است.
رحيم بقال اصغري دبير جشنواره هاي بين المللي کاريکاتور تبريز که از سال 1380 اين مسئوليت را بر عهده دارد در زمينه جشنواره هاي کارتوني مي گويد : جشنواره ها رسانه ها و قالب هاي بيان هستند که براي نشان دادن کاستيها و نقاط ضعف موضوعات مختلف به کار مي روند که به صورت غير مستقيم فرهنگ جامعه را تحت تاثير قرار مي دهد چون رفتارهاي ناپسند افراد ، نابرابريها و کاستيها را نشان مي دهد .
وي مي افزايد : اولين جشنواره ها را سال 1373 با عنوان جشنواره کاريکاتور شمال غرب
اداره فرهنگ و ارشاد آذربايجان شرقي برگزار كرد و بعد از سه دوره و از سال 1381 به صورت بين المللي برگزار شد .
اصغري با اشاره به اينکه تبريز با برگزاري 4 جشنواره بين المللي در سال ، بيشتر از کانونهاي کاريکاتوري جهان از قبيل مقدونيه ، بلژيک و ترکيه جشنواره بين المللي کارتوني دارد ،مي گويد : تبريز با داشتن بهترين كاريكاتوريست هاي دنيا يكي از بزرگترين قطب هاي كاريكاتور جهان است.
آقاي ولنتاين جورجيو از مشهورترين كاريكاتوريستهاي بلغاري كه تاكنون 2 بار براي شركت در جشنواره هاي بين المللي كاريكاتور تبريز به اين شهر مسافرت كرده است درخصوص جشنواره هاي بين المللي كاريكاتور تبريز مي گويد : جشنواره بين المللي كاريكاتور تبريز از نظر كيفيت آثار ، هنرمندان شركت كننده و نحوه برگزاري در رديف بهترين هاي جهان است و سطح كيفي اين جشنواره ها بسيار بالاست و آثار ارايه شده به آن موجب شگفتي هنرمندان بين المللي مي شود.
يکي ديگر از کارهاي زيربنايي انجام شده در تبريز راه اندازي مراکز کشف و پرورش استعدادهاي هنري کودکان و نوجوانان - آموزش آکادميک طراحي - نقاشي - کاريکاتور و تصويرگري در اين شهر است و در همين راستا آموزشگاه هاي با عناوين آراد و آي سو براي آموزش کاريکاتور به خردسالان و نوجوانان تاسيس شده است به گونه اي که بنا به گفته داوود پناهي مدير يکي از اين موسسات آموزشي هم اكنون حدود هزار نفر هنرجو در اين مدارس مشغول يادگيري هستند که ثمره و نتيجه اين سرمايه گذاري در 10 سال بعد عينيت خواهد يافت و در صورتي که اين روند ادامه يابد در 20 سال آينده به طور قطع کاريکاتور تبريز در صدر کاريکاتور جهان قرار مي گيرد .
فرهاد رحيم قراملکي از کارتونيستهاي موفق تبريزي که يکي از آثارش ( ابر بي پولي ) جزو آثار منتخب جشنواره بين المللي کارتون مطبوعات جهان ( ورلدپرس پرتغال2011) قرار گرفت درباره ويژگيهاي آثار کاريکاتوري تبريز مي گويد:از مهمترين امتيازات کاريکاتوريست هاي تبريزي بهره گيري از زبان و قلم پاک ، توجه به اخلاقيات و احترام به ارزشهاي ديني ، ملي و قومي در آثارشان و همين موضوع باعث شده است که تبريز به عنوان مرکز پاک ترين و فاخرترين کاريکاتورهاي جهان مطرح شود .
وي مي افزايد : همچنين کاريکاتوريستهاي تبريزي متعهد به اين مسئله هستند که قبل از پرداختن به موضوعات در قالب کاريکاتور به طور مفصل جوانب و زواياي مختلف موضوع را مورد مطالعه و بررسي قرار مي دهند و بعد از تحقيق به طراحي اقدام مي كند که اين امر نيز سبب شده است تا کيفيت و محتوا حرف اول را در فعاليتهاي کاريکاتوريستهاي تبريزي بزند .
و حرف آخر را رحيم بقال اصغري ، رئيس هيئت موسس انجمن کاريکاتور ايران و رئيس انجمن کاريکاتور تبريز مي گويد: كه کاريکاتور تبريز با ظهور جوانان کاريکاتوريست درحال شکوفايي است زيرا با نگاهي به ميانگين سني کاريکاتوريست هاي جهان به اين نتيجه مي رسيم که کاريکاتوريست هاي دنيا پير هستند در حالي که کاريکاتوريستهاي جوان تبريزي در صحنه جشنواره هاي بين المللي جوايز متعددي را به خود اختصاص داده و نام کشورمان را در جهان کاريکاتور مطرح کرده اند.
وي مي افزايد : بنابراين با سرمايه گذاري و تلاش فراواني که در راستاي کشف استعدادها و بارورسازي آنها در تبريز صورت گرفته است خوشبختانه امروز تبريز به عنوان قطب کاريکاتور جهان مطرح شده است.