دوباره محرم از راه رسید و همه جا رنگ ماتم و عزا به خود گرفت، در شهرها و روستاها، علم ها و بیرق ها برافراشته شده و عزادار امام حسین(ع) و یاران باوفایش هستند.
شور حسینی همه جا را فراگرفته، این شور از چند روز پیش از ماه محرم در گوشه گوشه شهر به چشم می خورد، تکاپوی مردم برای برپایی هیئت های عزاداری و سیاه پوشان در و دیوار شهر گواهی بر این ادعاست که خود را آماده می کنند تا عشق و ارادت خود را به سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و یاران باوفایش نشان دهند.
کم کم دسته‌های عزاداری نیز شکل می‌گیرند؛ اشک‌ها دسته دسته از راه می‌رسند و دسته‌های زنجیرزنی از آسمان تا حسینیه دل و از آنجا تا نفس‌های تنگ غروب صف می‌کشند.
ماه محرم نیز مانند همه ایام و مناسبت های مختلف سال، آئین های ویژه ای در نقاط مختلف کشورمان دارد و در منطقه آذربایجان و میاندوآب نیز اینگونه است.
نخستین آئین ویژه ماه محرم الحرام که در آستانه فرارسیدن ماه محرم در آذربایجان و میاندوآب به چشم می خورد، آئین “طشت گذاری” یا همان اعلان عزای حسینی است.
معمولا برپایی هیئت های عزاداری در طول سال در منازل و تکایا در غیر از ماه های محرم و صفر نیز برگزار می شود اما روزهای پایانی ذی الحجه، برپایی این هیئت ها شکوه و جلوه دیگری به خود می گیرد و مجالسی تحت عنوان “طشت گذاری” و اعلان عزای حسینی برگزار می شود.
آئین طشت گذاری یکی از سنت های مردم آذربایجان و به ویژه اردبیل بوده و همه ساله در آستانه ماه محرم نیز در میاندوآب و با حضور مداحان مشهور اردبیلی برگزار می شود.
در این آئین، طشت نماد مشک سقای کربلا و آب به عنوان نماد رود که به روی امام حسین (ع) و یارانش بسته شده، است.
در آئین طشت گذاری دسته هاى زنجیرزنى و سینه زنى با نوحه ¬سرایی و حمل علم های عزاداری، به یاد تشنگان کربلا، مشکى را پر از آب کرده و آن را به همراه
طشت هایى از جنس برنز یا مس که به طور معمول بر دوش ریش سفیدان هر محله حمل مى شود، به مسجد می برند و بعد از طواف مسجد، طشت ها در جاى مخصوص خود قرار گرفته و با خواندن دعاى مخصوص طشت¬ گذارى، پر از آب می شود.
علم بندی آئینی سنتی در منطقه آذربایجان است که در سومین روز از محرم برگزار می شود و در آن هیئت های عزاداری در نقاط مختلف شهر و در میادین با برگزاری مراسم ویژه ای علم هایی بزرگ را به نشان علم علمدار کربلا به اهتزار در می آورند.
این مراسم با استقبال گسترده و با شکوه مردم برگزار می شود و در واقع آغاز مراسمات عزاداری و حضور دسته جات عزاداری در خیابان ها است که از همان روز و شب دسته جات عزاداری در خیابان ها حاضر شده وپس از سینه زنی وزنجیرزنی در یکی از مساجد وحسینیه های شهر حاضر شده ودر آنجا به سینه زنی وسوگواری می پردازند.
در ایام محرم به ویژه در دهه اول و در روز تاسوعا و عاشورا مانند همه مناسبت های مذهبی سال، در مساجد و حسینیه ها سفره حضرت سیدالشهدا (ع) پهن شده و مردم به اطعام از این سفره مبارک می پردازند.
اکثر غذاهای طبخ شده آبگوشت یا برنج است که با خورشت های مختلفی جهت پذیرایی از عزاداران حاضر می شود.
البته برخی نیز ترجیح می دهند تا غذای احسان و نذری را در ظروف یک بار مصرف بین مردم در نقاط مختلف شهر توزیع کنند.
در کنار این موضوع، پخش غذا و شیر و شربت و شله زرد، بستن پارچه بر علم های دسته های عزاداری و دادن خون به بیماران نیازمند از دیگر احسان ها و نذرهای ستوده در ایام سوگواری حضرت اباعبدالله حسین (ع) است.
مراسم شیرخوارگان حسینی همه ساله در نخستین جمعه ماه محرم برگزار شده و مراسمی است که به یاد طفل شش ماهه کربلا برگزار می شود و در آذربایجان نیز اینگونه است.
در این آئین که با استقبال گسترده مردم مواجه می شود، مادران کودکان شش ماهه خود را به یاد شیرخوار دشت کربلا به مصلی ها ،حسینیه ها،مساجد وامامزاده ها برده و ضمن شرکت در مراسم در مظلومیت اباعبدالله الحسین(ع)و یارانش می گریند.
در این نوع عزاداری جمعی از مردان از پیر و جوان گرفته تا میانسال و کودک، شانه در شانه هم قرار گرفته و در صف‌های طویل، طول خیابان و محله را طی می‌کنند.
در این نوع عزاداری هم چنین افراد چوبی در دست می گیرند که نشانه شمشیر است و گویای این است که این افراد خواستار یاری امام حسین (ع) در کربلا می باشند و به زبان محلی نام شاخسی بر آن نهاده اند که گویای همان شاه حسین است.
ذبح قربانی از دیگر آئین های ویژه ماه محرم در آذربایجان و میاندوآب است که معمولا مردم برای ادای نذری خود انجام می دهند.
ذبح و قربانی کردن دام معمولا در مقابل دسته های زنجیرزنی و سینه زنی می شود و بویژه در صبح روز تاسوعا، ذبح قربانی در محلات مختلف نمود بیشتری دارد.
دسته های مختلف عزاداری میاندوآب طبق روال هر سال و با سبک و شیوه سنتی با یک نظم خاص در بعد از ظهر روز تاسوعای حسینی در مزارشهدا حاضرشده وبه سوگواری می پردازند.
مرثیه ها و نوحه های خوانده شده در دسته جات عزاداری به زبان ترکی آذربایجانی و با همان لحن و سبک قدیمی است و دراین بین برخی از دسته جات عزاداری با تجمع در یک مکان خاصی شروع به روضه خوانی ومرثیه سرایی می کنند.
خانه درگذشتگان، خانه بیماران، گلزار شهدا و قبرستان ها از دیگر محل هایی است که دسته های عزاداری در آن حضور می یابند.
پوشیدن لباس سیاه تا روز اربعین حسینی ادامه می یابد و برخی دستارهای سیاه بسته شده به سرشان را نیز تا اربعین حسینی نگه می دارند.
شبیه خوانی و مراسم تعزیه یکی از رسومات مردم میاندوآب در روز عاشورا و بویژه در ایام محرم و صفر است که در این شهر و روستاهای تابعه آن برگزار می شود.
در این مراسم برخی از وقایع واقعه عاشورا، در عزای امام حسین(ع) و یارانش در روز عاشورا، شبیه خوانی می شود.
در روزهای سیزدهم و هفتم ماه محرم و نیز در اربعین حسینی در برخی مناطق، مجالس تعزیه خوانی متناسب با ایام به چشم می خورد.
عزاداری و گریه بر مصیبت های امام حسین (ع) تنها هدف برگزاری مراسمات ماه محرم الحرام نیست بلکه این عزاداری ها، اهداف بزرگی مانند تقویت روح استکبار ستیزی، بصیرت افزایی، حفظ مکتب و شریعت امامان، تزکیه نفس، معرفی اهل بیت معصوم (ع) به عنوان الگو مسلمانان، وحدت میان امت مسلمان، معرفی اسلام حقیقی به جهانیان، کسب معنویت و تعلیم معارف دینی و… را نیز دارد که بسیاری از مشکلات جامعه اسلامی را می‌توان بر طرف کرد.