تند و جنجالی نوشتن لزوماً خوب نیست/ طنزپرداز فقط به فکر خنداندن دیگران نیست/ طنز امروز از کلیشه‌ها دور شده است

اسماعیل امینی با اشاره به اهمیت توجه به بعد ادبی طنزپردازی ها گفت: هرچیز خنده‌داری لزوماً طنز ارزشمندی نیست؛ طنزپرداز هوشمند و صاحب اندیشه است.

اسماعیل امینی شاعر و طنزپرداز، در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه ادبیات  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، ضمن قیاس طنز در مطبوعات امروز با دهه‌های قبل گفت: شرایط فرق کرده است؛ نمی‌توان گفت طنز مطبوعاتی امروز نازل‌تر یا عالی‌تر است بلکه باید گفت تفاوت کرده است. همان‌طور که فرزندان ما با پدران‌مان قابل قیاس نیستند؛ اما باید اقرار کرد که فقر مطالعه بین نسل جدید طنزپردازان قابل مشاهده است. انگار علاقه‌ای به مطالعه، آشنایی با منابع و طبقه‌های مختلف زبانی، کنایه‌ها، تمثیلات و ضرب‌المثل‌ها ندارند و اکثراً همین حرف‌های دورهمی و دم دستی را به عنوان طنز می‌نویسند اگرچه جوانانی هم داریم که کارشان واقعاً خوب است.

این کارشناس ادبی در ادامه به اثرات فضای مجازی بر مقوله طنز اشاره کرد و گفت: امروزه فضای مجازی بستری را برای «طنز‌های غیررسمی» فراهم کرده است که پیش‎‌تر این امکان نداشت و طنز از مبادی رسمی (روزنامه و مجله) منتشر می‌شد. طنز‌های غیررسمی دو عیب بزرگ دارند؛ اول اینکه مقید به هیچ چیز (حتی اصول اخلاقی عرف جامعه) نبوده و دوم اینکه نگارندگان آن خیلی عصبانی هستند. تند و جنجالی نوشتن لزوماً خوب نیست.

او درباره ابزار و تکنیک‌های طنزنویسی گفت: هجو، هزل، فکاهی، مطایبه، طعنه و استهزا، همگی تکنیک‌ها و ابراز‌های طنز هستند. مثل آرایه‌ها و صور خیال در شعر. هر ابزاری اگر به موقع و درست به کار بسته شود، به قوت اثر خواهد انجامید. طنزپرداز هنرمند، هوشمند و صاحب اندیشه است و هدفش صرفاً خنداندن دیگران نیست.

شلختگی زبانی و پراکندگی محتوایی از قوت اثر می کاهد

وی ادامه داد: او به جای معلول‌ها به سراغ علت‌ها می‌رود. تکرار مکررات و تقلید کلیشه‌های رایج (دوگانه‌های بیهوده و عامیانه) را نمی‌کند. به علاوه طنزپرداز نسبت به جنبه ادبی زبان (فنون بلاغی) احاطه و حساسیت دارد. شلختگی زبانی و پراکندگی محتوایی از قوت اثر می‌کاهد. بنا بر این هرچیز خنده‌داری لزوماً طنز ارزشمند نیست. می‌توان گفت طنز یک پدیده ادبی محسوب می‌شود.

امینی با اشاره به فضای طنز پیش از انقلاب بیان کرد: پیش از انقلاب کلیشه‌هایی ساخته شده بود که همه طنز‌ها در همان کلیشه‌ها نوشته می‌شد. تقابل‌هایی مثل رئیس مفت‌خور و کارمند بیچاره، مادرشوهر غرغرو و عروس مظلوم و چیز‌هایی از این دست؛ شکستن این کلیشه‌ها (در نسل جدید) خوب است؛ چون تیپ سازی و قطب‌بندی کردن مطلوب نیست و مانع شناخت می‌شود.

وی افزود: تمسخر قومیت‌ها یا ظاهر افراد که سابقاً رایج بود، اکنون از بین رفته است. امروزه نگاه رایج، آدم‌ها را بر اساس محل تولد و صنف و رنگ پوست دسته‌بندی نمی‌کند.

این کارشناس ادبی درباره تاریخ طنز در مطبوعات گفت: از ابتدای فعالیت مطبوعات، طنز هم بخشی از آن بوده است. هفته نامه «نامه استبداد» یا روزنامه «صور اسرافیل» در دوره مشروطه نمونه‌های آن هستند. اینکه با گذشت بیش از صد سال، «چرند و پرند» هنوز خواندنی است، توانمندی قلم و تسلط مرحوم دهخدا را نشان می‌دهد.

امینی در پایان منابعی را برای مطالعه جوانان طنزپرداز پیشنهاد کرد: کبریت کم خطر (علیرضا لبش)، قهوه قندپهلو (امید مهدی‌نژاد) منتخبی از طنز‌های روزگار ما را گردآوری کرده‌اند. از دیگر کتاب‌های خوب این عرصه می‌توان به خنده‌سازان و خنده‌پردازان (عمران صلاحی)، طنزسرایان ایران از مشروطه تا امروز (مرتضی فرجیان/ محمدباقر نجف‌زاده)، طنز و طنزپردازی در ایران (حسین بهزادی) اشاره کرد که اغلب به طنز معاصر از مشروطه تا امروز پرداخته اند. به علاوه تاریخ طنز و شوخ‌طبعی (علی‌اصغر حلبی) که طنز را از صدر اسلام تا روزگار عبید زاکانی، در ایران و سایر کشور‌های عربی جهان اسلام، بررسی می‌کند. در حوزه مقالات هم کتاب تاریخ طنز ادبی (جواد مجابی) کتاب کاربردی و خوبی است.

انتهای پیام/