گسترش مراکز صنعتی، افزایش خودروهای تک سرنشین و فرسوده در ناوگان حمل و نقل و بارگذاری بیش از حد توان بر روی شهرها عاملی بر گسترش روز افزون آلودگی هوا در کلان شهرها به حساب می‌آید.
با شروع فصل سرما و ایجاد پدیده‌ای به نام وارونگی هوا، مشکل آلودگی هوای کلان شهرها چند برابر شده و تازه در این شرایط است که صحبت‌ها در خصوص آلودگی هوا جدی تر مطرح می‌شود.
در پدیده وارونگی هوا، دمای هوا برخلاف حالت طبیعی که باید با افزایش ارتفاع دما کاهش یابد، دمای هوا افزایش می‌یابد و درجه حرارت در پایین جو کمتر از طبقات فوقانی می‌شود.
با شروع پدیده وارونگی آلاینده‌ها در ترازی نزدیک به سطح زمین ساکن باقی می‌ماند و در این شرایط است که وضعیت هوا در شرایط ناسالم قرار می‌گیرد.
در روزهایی که پدیده وارونگی در کلان شهرها به ویژه تهران رخ می‌دهد، مسئولان اقداماتی از جمله تعطیلی مدارس، ادارات و اجرای سخت‌گیرانه تر طرح زوج و فرد حتی از درب منازل را در دستور کار خود قرار می‌دهند. اقداماتی که شاید در این شرایط فقط به عنوان مُسکنی برای درمان موقتی آلودگی هوا باشد.
بر اساس گزارش‌های ارسالی از سوی مرکز کنترل کیفیت هوای شهر تهران مردم این شهر در سال 92، 202 روز سالم و 160روز ناسالم را تجربه کرده‌اند و به گفته آن‌ها کیفیت هوا در سال 93 نسبت به سال 92 کیفیت زیادی یافته به طوری که تعداد روزهای سالم در تهران به 232روز افزایش یافته و روزهای ناسالم به 116روز رسیده است.
در صورتی که کارشناسان محیط زیست از بهبود کیفیت هوای شهر تهران در دو سال گذشته صحبت می‌کنند اما شاهد هستم که هنوز فصل سرما شروع نشده، هشدارهایی مبنی بر آلودگی هوا و اطلاعیه تعطیلی زنگ مدارس صادر می‌شود.
آلودگی هوا در سال‌های گذشته در مواقعی به حدی می‌رسید که مسئولان شهری در روزهای هشدار اقدام به تعطیلی مدارس ادارات و اجرای طرح زوج و فرد از درب منازل می‌کردند تا شاید قدری از میزان آلودگی هوا کاسته شود.
ابتکار رئیس سازمان محیط زیست و معاون رئیس جمهور معتقد است: کیفیت هوای شهر تهران نسبت به گذشته بهتر شده است و دلیل آن را حذف بنزین پتروشیمی و حذف کامل بنزین از بنزین مصرفی کشور است.
اگرچه این اقدامات قابل تقدیر بوده اما سوالی که در این خصوص پیش می‌آید این است که آیا انجام کارهای موردی می‌تواند درمانی بر درد آلودگی هوا شهرهای بزرگ به خصوص تهران باشد.
درشرایطی که هر روز تعداد زیادی خودروی فرسوده به ناوگان حمل و نقل کشور اضافه می‌شود و صنایع آلاینده همچنان در داخل شهرها به فعالیت خود ادامه می‌دهند روزانه هزاران خودروی تک سرنشین در خیابان‌ها در حال تردد هستند.
پیمان سنندجی رئیس شرکت واحد اتوبوسرانی شهر تهران می‌گوید: دولت باید سالانه هزار دستگاه اتوبوس جدید وارد سامانه اتوبوسرانی کشور کند اما در حال حاضر اقدامی صورت نگرفته و بیشتر اتوبوس‌های درحال تردد درشهر تهران فرسوده بوده و این ناوگان با 50درصد ظرفیت خود در حال فعالیت است.
البته در راستای کاهش آلودگی هوای کلان شهرها برنامه‌هایی در دست اجراست. به عنوان مثال طرح LEZ یا طرح خودروهایی با آلایندگی پایین قرار است جایگزین طرح زوج و فرد شود هر چند که هر روز زمانی جدید برای اجرای آن اعلام می‌شود.
موردی که فعلا شاهد آن هستیم اختلاف نظر دستگاه‌های مختلف از جمله پلیس راهور و شهرداری است که اجرای طرح کاهش را با تاخیر روبه رو کرده است و باید منتظر ماند و دید که اجرای طرح کاهش چقدر می‌تواند در جهت کاهش آلودگی شهر تهران موثر باشد.
اما شواهد نشان می‌دهد کاری جدی در جهت کاهش در حال اجرا نیست و باید شرایط دست به دامن آسمان شد و منتظر باران ماند تا شاید باران قدری از آلودگی‌ها را بشوید.
باید یادآور شد که تعطیلی چند روز مدارس و ادارات تاثیری بر آلودگی شهری مثل تهران ندارد و باید اقداماتی زیر ساختی در جهت بهبود کیفیت هوا انجام شود زیرا با افزایش آلودگی خسارت‌های بیشتری از جمله شیوع بیماری تنفسی و درمان بیماران به کشور و مردم تحمیل می‌کند و قطعا تلاش در جهت کاهش آلاینده‌ها هزینه‌ای به مراتب کمتری خواهد داشت.