لیقوان بزرگترین روستای تاریخی آذربایجان شرقی

بهروز خاماچی در گفتگو با خبرنگارباشگاه خبرنگاران تبریز، افزود: طبق نوشته محققان و مورخان تاریخی  سابقه تاریخی روستای لیقوان به قبل از اسلام بر می گردد،این روستا که یکی از روستاهای آذربایجان شرقی است، در 36 کیلومتری شرق تبریز و 24کیلومتری جنوب شهرستان باسمنج در دامنه کوه سهند قرار گرفته است که پس از گذر از روستاهای هروی و بیرق روستای لیقوان که منطقه  تاریخی و خوش آب و هوا است واقع شده است.

وی تشریح کرد: روستای تاریخی لیقوان که درزبان محلّی "لوان" یا "لیوان" ( به معنای آب های گرم که از دامنه سهند و از آثار آتشفشانی جاری می شود) می گویند،به استناد شواهد تاریخی،سکونت در لیقوان قدمتی دیرینه دارد و این روستا  ازمجموعه دره های سهند که همیشه آب های گرم آن جاری بوده شکل گرفته است.

وی افزود: این روستا در مکانی بن بست قرار گرفته که بعد روستا در قسمت جنوبی این منطقه بزرگترین مراتع برای چرای گوسفندان و دره ای بزرگ که به اصطلاح محلی به آن ممد دره می گویند برای زندگی ایلات و عشایر است که در واقع این دره مرز روستا با ایلات  و عشایر این منطقه است.

وی ادامه داد: دره سبز لیقوان با آب و هوای کوهستانی و خنک و آب گرم معروفی که دارد، مهم ترین بهانه ای است که باعث شده به این منطقه لقب دره بهشت را بدهند. آب گرم لیقوان که از تغییرات زیرزمینی و بقایای آتشفشان خاموش کوه های سهند به وجود آمده است،در مجموع چند رودخانه را تشکیل می دهد و در کنار همین رودخانه آب‌های گوارایی از دل زمین می‌جوشد که به دلیل شرایط اقلیمی یکی از بهترین و غنی‌ترین آب‌های معدنی این سرزمین است. در پای همین رودخانه چند کوه استوار و باصلابت نیز وجود دارد که همان رشته کوه‌های سهند است که نامش میان کوه‌های ایران‌زمین نگین سبزی است.

وی با اشاره به اینکه لیقوان در کنار رودخانه مهران رود و کوه های سر به فلک کشیده سهند جا خوش کرده است، خاطر نشان کرد: پوشش گیاهی بی نظیر این منطقه و وجود گیاهان دارویی با خواص زیاد از جمله پونه، بابونه، قارچ و... منجر شده علاوه بر استفاده مردم محلی از این گیاهان دارویی از شیر گوسفندان این منطقه به دلیل استفاده از همین پوشش گیاهی پنیر سفید ، تمیز و خوشمزه ای به عمل بیاید که به صراحت می توان گفت در خاورمیانه بی نظیر است و شهرت پنیر لیقوان به دلیل همین خاصیت بی نظیر است.

پژوهشگر تاریخ و فرهنگ آذربایجان شرقی با بیان اینکه به دلیل این که دامداری در لیقوان رونق خوبی دارد محصولات لبنی باکیفیتی نیز تولید می‌شود که پنیر آن سرآمد همه محصولات است، تصریح کرد:در این منطقه حدود 10 کارخانه پنیرسازی فعال است و در سال صدها تن پنیر از شیر خالص گوسفندان محلی تولید می شود که به سراسر استان آذربایجان شرقی و تهران صادر می گردد، همچنین طی چند سال اخیر جشنواره‌ای به نام «پنیر لیقوان» در روستای لیقوان برگزار می‌شود.

وی با اشاره به سایر مکان های دیدنی و تاریخی لیقوان گفت: از جمله مکان های دیدنی روستای لیقوان آب گرم( ایسّی سو)،در جنوب شرقي روستا و در کنار رودخانه ليقوان چندین آبگرم کوچک و بزرگ به نامهای طوله سر، بارالی و باغچه قره وجود دارد که با پیوستن این سه رود کوچک رودخانه لیقوان شکل می گیرد که بنا به تجارب مردم در رفع نارسايي‌هاي گوارشي مؤثراند.با توجه به این که تا نزدیکی آبگرم، راه آسفالت شده است، در فصل تابستان گروه کثيري از روستاييان و ايلات و عشاير منطقه، همچنين گردشگران غيربومي براي مداوا و استفاده از چشمه‌هاي معدني ، اطراف آبگرم خيمه و خرگاه برپا مي‌کنند. یکی از عجایب این منطقه در این است که در دو طرف رودخانه، آب گرم وجود دارد در حالی که از وسط آن ها رودخانه ی بسیارخنک و گوارای لیقوان می گذرد.

وی ادامه داد: دره ليقوان( لوان دره سی) یکی دیگر از جاذبه های این روستاست که به دليل داشتن رودخانه و انواع چشمه ها و جنگل ها و درختان و طبیعت بکر، یکی از معروف ترین تقرّجگاه های اطراف تبریز و از مهمّ ترین قطب گردشگری استان به شمار می رود. این درّه در شرق روستاي سفيده‌خوان قرار دارد. رودخانه‌ی لیقوان‌چایی با عبور از میان این دره باعث به وجود آمدن تفرجگاهی بسیار زیبا و نیز عمل‌آوری مرغوب‌ترین پنیر خاورمیانه شده است. حواشي ليقوان چاي که از دامنه‌هاي شمالي رشته کوه سهند سرچشمه مي‌گيرد،چشمه سارهاي متعددي از دره‌هاي شرقي و غربي ليقوان به آن مي‌پيوندد و رودخانه پرآبي را تشکيل مي‌دهند، جريان رودخانه از جنوب به شمال است و اراضي روستاهاي سفيده‌خوان،لیقوان،بیرق و هروی و... را آبياري مي‌کند. حواشي سرسبز اين رودخانه تفرجگاه بهاري و تابستاني مردم تبريز و ديگر گردشگران است. کشتزارهاي سرسبز و باغ‌هاي ميوه هر ساله به خصوص در تابستان هزاران نفر از دوست داران طبيعت را به اين دره باصفا جذب مي‌کند.

بهروز خاماچی افزود: گورستان قدیمی لیقوان و خانه اربابی (حاج احتشام الدوله) ازمهم ترین جاذبه های تاریخی این روستا هستند، که مربوط به قرن هفتم هجری می باشد. سنگ نوشته هایی قدیمی فراوانی روی قبرها قرارگرفته است وجملات متعددی، به شکل ماهرانه روی سنگ ها حکّاکی شده است. البته این قبرستان هم مثل سایر قبرستان ها از دست سارقان و سودجویان در امان نمانده وبعضی از آثار باستانی آن را غارت کرده اند. این قبرستان یکی ازآثار ملی ثبت شده ی ایران است. که طی سالهای اخیر سازمان میراث فرهنگی استان جهت بازسازی آن اقدامات خوبی انجام داده است.

وی ادامه داد: طبیعت بکر، کوه ها و صخره های هرمی و مخروطی شکل و تونل های سنگی دست ساز بی شمار زیر زمینی( همچون کندوان اسکو) در این روستا وجود دارد، حفره ها ،غارها،آغل ها،اتاقک ها، تونل ها و دالانهایی در دل کوه ها و در زیر خانه های مسکونی که از جنس سنگ کران است توسط مردان قدیمی و قوی پنجه ی لیقوان کنده شده است که کاربرد فراوان دارند. در زمان قدیم مردم از دست یاغیان و چپاول گران در آن ها مخفی می شدند ولی امروزه بعضی از آن ها بعنوان انباری خصوصا نگهداری پنیر و بعضی هم محل نگهداری گوسفندان است. این غارها و دالان های سنگی در تابستان خنک و در زمستان گرم هستند.

وی یادآور شد:گذشته از گورستان قدیمی لیقوان،می توان از سایر آثار تاریخی روستا به بنای کاخ داش عمارت، پل حاج سالار،شیرهای سنگی اشاره کرد، همچنین مجسمه دو شیر سنگی هم اکنون در داخل حیاط مدرسه دخترانه موجود است.

پژوهشگر تاریخ و فرهنگ آذربایجان شرقی با بیان اینکه این روستا حالت پلکانی دارد و جز روستاهای منحصر به فرد است است، گفت:از لحاظ معماری به دلیل اینکه بهترین زمینها به زمینهلای کشاورزی اختصاص داده شده است در قسمتهای صخره ای خانه های روستایی ساخته شده است که این امر منجر شده است تا این روستا جز روستاهای متمرکز استان محسوب شود که حالت پلکانی دارد.

وی ادامه داد: طبق گفته های تاریخ نویسان این روستا در گذشته ها متعلق به حاج  احتشام الدوله لیقوانی بود که در سال 1924 افراد فرقه دمکرات به این مطقه حمله کردند و ارباب و پسرانش را کشتند، ساختمان اربابی نوع معماری قاجاری بود که اوایل انقلابتوسط برخی افراد تاحدی تخریب شده بود ولی طی سالهای اخیر توسط میراث فرهنگی استان بازسازی شده است.

وی با اشاره به اینکه روستای لیقوان جز پرجمعیت ترین روستاهای استان آذربایجان شرقی است،تصریح کرد: روستای لیقوان از جمله پر جمعیت ترین روستاهای استان آذربایجان شرقی است که حدود 8 هزار نفر جمعیت دارد.

بهروز خاماچی با بیان اینکه روستای لیقوان یکی از مناطق مهم استان آذربایجان شرقی است ودارای بهترین آب و هوای و مناطق سرسبزی است که سالانه بسیاری از گردشگران رابه دلیل وجود این آب وهوا به سوی خود جلب میکند خاطر نشان کرد: علاوه بر این آب وهوو امکان های گردشگری دیگر، سراسر دامنه ها و کوهستان هاي جنوب ليقوان بخصوص ارتفاعات سهند را مراتع و چمنزارها و گلزارها پوشانيده که این امر منجر توجه ویژه مسئولین شد که  طی 5 سال اخیر شهرک توریستی در این زمینه توسط اداره تربیت بدنی و سازمان گردشگری برای بازیهای زمستانی، کوه نوردی و ماهی گیری  راه اندازی شده است .

وی روستای لیقوان راهمانند روستای تاریخی کندوان دارای جایگاه تاریخی و گردشگری ویژه ای دانست و تاکید کرد: این روستا در کنار اهیمت تاریخی و توریستی ظرفیت سرمایه های گذاری و حمایت های بیشتر مسئولین را دارد تا با سرمایه گذاریهای بیشتر این منطقه را به یکی از بزرگترین و بهترین مکان های گردشگری و سرمایه گذاری استان آذربایجان شرقی تبدیل کند.