مجله شبانه باشگاه خبرنگاران؛وَتَرَی
الْجِبَالَ تَحْسَبُهَا جَامِدَةً وَهِیَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ صُنْعَ
اللَّهِ الَّذِی أَتْقَنَ کُلَّ شَیْءٍ إِنَّهُ خَبِیرٌ بِمَا تَفْعَلُونَ
و
کوهها را می‌بینی [و] می‌پنداری که آنها بی‌حرکتند و حال آنکه آنها ابرآسا
در حرکتند [این] صنع خدایی است که هر چیزی را در کمال استواری پدید آورده
است در حقیقت او به آنچه انجام می‌دهید آگاه استفلاسفۀ پیشین اتفاق نظر داشته اند که حرکت در جوهر اصلا وجود ندارد و در غیر از این چهار مقوله عرَض نیز حرکت متصور نیست اماملاصدرا با الهام ازین آیه گفته است که حرکت اصلا در جوهر رخ می دهد.
و تا جوهر چیزی دیگرگون نشود اعراض آن تغییر نمی کنند چنانکه نفس ناطقۀ آدمی که ذاتش جوهر است از مرتبه نطفه تا مرتبه کمال عقل حرکت می کند و در همه جا همان جوهر انسانی است که در مراتب خود سیر مس کند و تغییر اعراض او به سبب تغییر جوهر است.
ما در این تفسیر کوتاه به همین مقدار بسنده می کنیم و علاقه مندان را به کتاب مفصّل اسفار یا منظومه حاجی سبزواری ارجاع می دهیم:
تو سفر کردی ز نطفه تا به عقل نی به گامی بود رفتن نی به عقل
مثنوی
و این گفته سخن مولاناست که گفت بر عرض نباید ماندن چون به جوهر رسی از تشویش نیستی خلاص یابی. در عرصۀ دین و دیانت نیز دین عرضی هست و آن دینی است که به سبب پاره ای صورتها و آیین های دینی بر شخص عارض می شود.
و تأثیر جدی در ذات او نکرده است اما دین جوهری آن است که آدمی وارد یک مرتبه ای کمال می شود که آنجا مرتبۀ دیانت است. در آنجاست که آثار فضایل و کمالات اصحاب دین راستین در او ظاهر می شود.
برای مشاهده مجله شبانه اینجا کلیک کنید