«میر» مسکو در ایران/ عملیات حذف دلار در حال تکمیل ...

از سال‌های گذشته و تا قبل از شروع دور جدید فشار حداکثری آمریکا علیه ایران بسیاری امیدوار و منتظر بودند که سیستم بانکی ایران و روسیه به زودی به یکدیگر متصل شده و کارت‌های بانکی ایرانی  و روسی بین مردم دو کشور مورد استفاده قرار گیرد.

این قضیه به دلیل آنچه اشکالات فنی خوانده می‌شد در طول این سال‌ها روند مناسبی طی نکرد و تقریبا متوقف شد تا اینکه چندی پیش معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه طی مصاحبه‌ای با خبرگزاری اسپوتنیک روسیه گفت که تهران و مسکو برای «دلازدایی» از مبادلاتشان پیشنهاد سیستم جدید به جای سوئیفت را مطرح کردند و اکنون تقریبا به توافق خوبی در این راستا رسیده اند تا به زودی در ایران فعال شود.

مهدی صفری صفری از توافق برای استفاده از کارت بانکی «میر» روسیه در ایران هم خبر داده و گفته که این سیستم «به زودی در ایران راه اندازی خواهد شد.»

راه اندازی میر کارت در ایران درحالی اتفاق می‌افتد که شهروندان و شرکت‌های ایرانی به دلیل تحریم‌های آمریکا از دسترسی به سیستم بین‌المللی بانکی و کارت‌های اعتباری مانند ویزا و مسترکارت محروم هستند.

حالا که ایران را از مستر و ویزا کارت محروم کردند "میر" کارت قرار است جای خالی آنان را پر کند

اما تصمیم ایران برای پیوستن به سیستم‌های پرداخت روسی علاوه بر اینکه با هدف کنارگذاشتن و کاهش تاثیر دلار در مبادلات بین‌المللی انجام شد علت دیگری هم داشت و به دلیل خلف وعده‌هایی بود که آمریکا و اتحادیه اروپا بر سر مسئله سوئیفت دچار ایران کردند.

سوئیفت  " The Society For Worldwide Interbank Financial Telecommunication" به معنای انجمن ارتباط مالی بین بانکی بین المللی به مرکزیت بلژیک است و هدف از ایجاد آن جایگزینی روش‌های ارتباطی غیر استاندارد کاغذی یا از طریق Telex در سطح بین‌المللی با یک روش استاندارد شده جهانی شده است.

در حال حاضر، بیش از یازده هزار عنوان، بانک و مؤسسه مالی در ۲۰۹ کشور جهان عضو سوئیفت هستند و روزانه بیش از ۳۰ میلیون پیام بانکی از این طریق در جهان مبادله می‌شود، اما با این وجود انتقادات مهمی به سوئیفت وارد است از جمله آنکه  مکانیزم تبدیل ارز مبدأ به دلار و بعد از آن تبدیل آن از دلار به ارز مقصد است که باعث می‌شود آمریکا بر همه مبادلات و نقل و انتقال‌های مالی موجود در این شبکه تسلط داشته باشد و انتقاد بعدی هم این است که هیات مدیره آن اکثرا از مقامات آمریکایی هستند و همین مسئله بر تصمیم گیری‌های این نهاد براساس منافع آمریکا تاثیر می‌گذارد.

به طوریکه آمریکا با سوء استفاده از این قضیه سعی در امتیازگیری از ایران در مذاکرات برجام نمود به نحوی که در ژانویه ۲۰۱۲، گروه اتحاد علیه ایران هسته‌ای موسوم به یوآنی از سوئیفت خواست به همه روابط خود با بانک‌های ایرانی از جمله بانک مرکزی ایران را متوقف کند.

کشورهای غربی مسئله سوئیفت را به اهرمی برای فشار به تهران در مذاکرات برجام بدل کرده بودند

درپی این درخواست در فوریه سال ۲۰۱۲، کمیته بانکداری سنا به اتفاق آراء، تحریم‌هایی علیه سوئیفت اعمال کرد تا این شبکه ارتباط مالی بلژیکی را به پایان دادن به روابط بانکی با ایران ترغیب کند.

این نهاد مالی مدتی بعد بانک‌های ایرانی را در فهرست سیاه خود قرار داد. بانک صادرات، بانک ملت و پست بانک و بانک سپه از اولین بانک‌های مشمول قطع دسترسی به سوئیفت بودند. در ۱۷ مارس ۲۰۱۲، ۲۷ عضو شورای اتحادیه اروپا توافق کردند که دسترسی همه بانک‌های ایرانی به سوئیفت قطع شود.

تحریم ایران توسط سوئیفت، عملا بانک‌های ایرانی را از دسترسی به میلیارد‌ها دلار درآمد و صرف هزینه از طریق سوئیفت محروم کرد. در فوریه ۲۰۱۶ بعد از امضای برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به برجام، اکثر بانک‌های ایرانی به سوئیفت وصل شدند، اما اعمال تحریم‌های یک جانبه آمریکا مربوط به ممنوعیت دسترسی ایران به دلار آمریکا که ارز مرجع در سوئیفت است، ارتباط مجدد بانک‌های ایرانی با سوئیفت بی اثر شد.

این بی اثر بودن ادامه داشت تا اینکه با خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ و بازگرداندن تحریم‌های ایران بار دیگر این سیستم فعالیت خود در ایران را متوقف کرد.

فقط ایران نبود که در استفاده از سوئیفت دچار مشکل شد اما روس ها از سال‌ها قبل به فکر جایگزین بومی آن بودند

اما کشور‌های غربی به رهبری آمریکا همزمان با پیگیری پروژه منع استفاده ایران از سیستم بانکی سوئیفت، مشابه همین قضیه را با روسیه آن هم به دلیل الحاق کریمه به این کشور دنبال می‌کردند.  

روس‌ها که از سال‌ها پیش به دنبال استقلال از سیستم‌های مالی تحت سیطره غرب بودند به دنبال بومی سازی سوئیفت رفتند و سیستم " میر" را در سال ۲۱۰۴ طراحی و ایجاد کردند تا علاوه بر ایجاد یک سیستم  مالی مستقل از سوئیفت، راهی برای غلبه بر بلوک بالقوه پرداخت الکترونیک طراحی شده از سوی کشور‌های غربی مثل "ویزا" یا "مستر" باشد.

همانطور که اشاره شد، تصمیم به طراحی این سیستم مالی پس از آن جدی شد که چندین بانک روسی به دلیل کارشکنی‌ها و تحریم‌های آمریکا پس از الحاق کریمه به روسیه نتوانستند از ویزا و مستر کارت استفاده کنند.

کارت‌های میر در ابتدا بیشتر توسط شرکت‌های داخلی روسیه مانند "آئروفلوت" و راه آهن روسیه پذیرفته شد، اما به تدریج در بین شرکت‌های خارجی مستقر در روسیه محبوب شد و تاجایی پیش رفت که آوریل ۲۰۱۶، AliExpress اولین شرکت خارجی بود که میر را به عنوان سیستم پرداخت پذیرفت و به دنبال آن  سه ماه بعد نیز حتی "مک دونالد" اولین شرکت آمریکایی به استفاده از این سیستم پرداخت روی آورد.

با راه اندازی میر کارت در ایران گردشگران روس بدون هیچ دغدغه ای از کارت خوان های متصل به شبکه شتاب ایران استفاده می کند و مبلغ کالایی را که می خرند  پرداخت می‌کنند

تا پایان سال ۲۰۱۶، ۱.۷۶ میلیون کارت میر توسط ۶۴ بانک صادر، اما پنج سال بعد، تا پایان دسامبر ۲۰۲۱، بیش از ۱۱۳.۶ میلیون میر کارت در سیستم پرداخت بین‌الملل درحال گردش بود.

در خود روسیه نیز تا تابستان ۲۰۲۱، بیش از ۵۰ درصد از روس‌ها حداقل یک کارت «میر» داشتند؛ به طوریکه تا پایان سه ماهه سوم سال ۲۰۲۱، این سیستم ۲۵.۲ درصد از کل پرداخت‌های روسیه را به خود اختصاص داد.

روند افزایشی استفاده از میر کارت در روسیه و سراسر جهان همچنان ادامه داشت تا اینکه در ماه مارس ۲۰۲۲ و در نتیجه تحریم‌های بین‌المللی که به دلیل جنگ روسیه و اوکراین بر مسکو اعمال شد، خدمات کیف پول دیجیتال اپل Apple Pay پشتیبانی از کارت‌های میر را متوقف کرد و به دنبال آن ویزا و مسترکارت نیز از بازار روسیه خارج شدند که همین مسئله باعث افزایش بیش از پیش استفاده از سیستم پرداخت میر روسیه در فدراسیون روسیه شد.

اما همزمان با خبر راه اندازی این سیستم مالی و فعالیت کارت‌های بانکی روسی در ایران مطابق معمول برخی این شائبه را مطرح کردند که همکاری بانکی ایران و روسیه می‌تواند به استقلال مالی ایران ضربه بزند و وابستگی ایجاد کند.

با استفاده گردشگران روس  از میر کارت در ایران، مبلغ کالایی که به فروشنده توسط بانک پرداخت می شود از حساب خریدار به قیمت روز روبل کم می شود

علیرضا تقوی نیا کارشناس مسائل سیاسی وقوع چنین مسئله ای را بعید دانسته و می‌گوید: هر دو کشور ایران و روسیه تحت تحریم‌های یکجانبه آمریکا قرار گرفته اند و در این راستا برای شکست هژمونی دلار از هیچ تلاشی از جمله بحث راه‌اندازی سوئیفت روسی و استفاده از میر کارت فروگذاری نمی‌کنند چراکه مهم ترین بحث در رابطه با مبارزه با اعمال قدرت و سلطه آمریکا بر جهان شکست هژمونی دلار است و این تعاملات مالی تهران و مسکو که با هدفی مشترک دنبال می‌شود می‌تواند در آینده در قالب عضویت ایران در گروه بریکس تقویت شود.

این کارشناس مسائل سیاسی هدف روسیه از ایجاد چنین سیستمی را برخلاف آنچیزی که آمریکا در اجرای سوئیفت پیگیری می کند می‌داند و در توضیح علت آن می‌گوید: روس ها به دنبال استقلال از سیستم های مبادلات تجاری بین المللی تحت نفوذ غربی ها هستند اما کشورهای غربی به رهبری آمریکا منهای بحث روان سازی تبادلات مالی در جهان فعلی مصادیقی مثل سیستم سوئیفت یا کارت های اعتباری مثل ویزا یا مستر را در جهت به سلطه کشیدن ملت ها تعریف کردند.