یادداشت/
چرا مردم تهران نمایندگان خود را در مجلس و شورای شهر نمی‌شناسند؟
پژوهشگر حوزه سیاست گذاری تأکید می‌کند که الگوی انتخاباتی اکثریتی فعلی باید به الگوی تناسبی تغییر یابد.
به گزارش خبرنگار مجلس گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، محمد داوودزاده پژوهشگر حوزه سیاست گذاری در یادداشتی با بیان ایرادهایی از ساختار انتخاباتی پارلمان‌های محلی و ملی، تأکید می‌کند که الگوی انتخاباتی اکثریتی فعلی باید به الگوی تناسبی تغییر یابد. او در این نوشته با توضیحی مختصر از چیستی انتخابات تناسبی، همچنین بیان کرده که شناخت و مطالبه‌گری بهتر مردم از نمایندگانشان در گرو عملی شدن این الگوی انتخاباتی است.
«اگر در خیابان‌های تهران چرخی بزنید و از افراد درباره نمایندگانشان در شورای شهر یا مجلس سوال کنید به سختی فردی را پیدا خواهید کرد که نام همه ۳۰ نماینده تهران در مجلس و ۲۱ نماینده مردم تهران در شواری شهر را به خاطر داشته باشد. این مسئله نشان دهنده وجود مشکل در الگوی انتخابات مجلس و شورای شهر است.
عدم شناخت نمایندگان شورای شهر و مجلس در کلانشهر‌هایی نظیر تهران به حدی است که حتی یادآوری نام نمایندگان هم برای مردم، دشوار است. سوال اساسی این است که اگر مردم، شناخت درستی از نمایندگان خود نداشته باشند، چگونه می‌توانند از آن‌ها مطالبه کنند یا عملکرد آن‌ها را بسنجند؟ در سیاست‌های کلی انتخابات، ابلاغ شده توسط مقام معظم رهبری در مهر ۱۳۹۵ نیز به درستی به این مسئله اشاره شده است. در بند اول این سیاست‌ها بر فراهم آوردن شرایط لازم جهت شناخت هرچه بیشتر نامزدها و نمایندگان مجلس و شورا‌های شهر تاکید شده است. برای اجرای بهتر سیاست‌های کلی انتخابات و کارآمدی بیشتر نمایندگان باید به این سوال که چرا مردم تهران نمایندگان خود در مجلس و شورای شهر را نمی‌شناسند، پاسخ درستی داده شود.
نرم افزار انتخابات اشکال دارد
مدل فعلی انتخابات مجلس شورای اسلامی بر اساس الگوی اکثریتی است. به این معنا که برای مجلس و شورای شهر، افراد به صورت انفرادی ثبت نام می‌کنند، سپس نامزدهایی که بیشترین رای را به نسبت آراء اخذ شده کسب کرده باشند به ترتیب کرسی‌ها را تصاحب می‌کنند.
قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی در محاسبه آرای نامزدها صرفا رای به افراد را مبنای محاسبه قرار داده است و هیچ مکانیزیمی درباره فهرست انتخاباتی افراد در نظر نگرفته است. در واقع با وجود اینکه انتخابات در حوزه‌های بزرگ، عموما حول لیست‌های انتخاباتی شکل می‌گیرد. قانون انتخابات، هیچ رسمیتی برای فهرست‌های انتخاباتی قائل نشده است. این سازوکار در شهر‌های بزرگ با تعداد بالای نماینده در مجلس یا تعداد بالای اعضای شورای شهر، فرایند ایجاد فهرست‌های انتخاباتی را با مشکلاتی همراه می‌کند و از این طریق، شناخت مردم از نمایندگان و نامزدها را کاهش می‌دهد.
بیشتر بخوانید
به دلیل اینکه نظام انتخاباتی شورای شهر و مجلس در ایران اکثریتی است و قانون انتخابات در محاسبه آرا کاری با فهرست‌های انتخاباتی افراد ندارد، این امکان برای یک لیست انتخاباتی وجود دارد که اگر اکثریت آراء مثلا ۵۰+۱ درصد را به دست بیاورد، همه کرسی‌ها را تصاحب کرده و از این مسیر همه رقبا را از میدان، حذف کند. به این شکل ۴۹ درصد آراء دیگر در واقع هدر می‌رود و حذف خواهد شد.
این فرایند باعث می‌شود تا هر گروهی با داشتن بسیاری از صلاحیت‌های لازم از جمله کارآمد بودن، مومن بودن، انقلابی بودن و... اگر درصد قابل توجهی از آرای مردمی را مثلا ۱۰ یا حتی ۳۰ درصد را کسب کند، از چرخه حذف شده و حتی یک نماینده در مجلس و شورای شهر حوزه انتخابیه خود نداشته باشد.
با حذف گروه‌های کوچک‌تر که هر کدام بخشی از آرای مردمی را دارند، بخش‌های مختلفی که پایگاه اجتماعی این گروه‌ها هستند و نسبت به آن‌ها شناخت کافی دارند، در انتخاب خود دچار مشکل می‌شوند. در خود گروه‌های سیاسی هم به این جهت که به دست آوردن کرسی نمایندگی در کلانشهر‌ها با مدل فعلی نیازمند حذف کامل جریان رقیب است، یک‌دست‌سازی صورت می‌گیرد و هر گروه، مجبور می‌شود صرفا با یک لیست انتخاباتی در عرصه انتخابات حضور پیدا کند. این مسئله عملا افراد مختلف هر گروه سیاسی را به نفع چند فرد محدود حذف می‌کند، افراد حذف شده هرکدام دارای پایگاه اجتماعی هستند که با حل شدن آن‌ها در لیست واحد عملا آن پایگاه اجتماعی هم در شناخت خود دچار مشکل می‌شوند.
افزایش شناخت مردم از نمایندگان با تناسبی کردن انتخابات کلانشهر‌ها
برای حل مشکل عدم شناخت گزینه‌ها و نمایندگان مردم که الگوی فعلی انتخابات مجلس و شورای شهر در کلان شهرها ایجاد کرده است. باید الگوی فعلی انتخابات که بر مبنای الگوی اکثریتی است، تغییر کند و با مدل مطلوب‌تری جایگزین شود. در بسیاری از کشور‌ها برای حل مسائل مختلفی که الگوی انتخاباتی اکثریتی ایجاد کرده است، الگوی تناسبی را برای انتخابات مجلس ملی و محلی انتخاب کرده‌اند.
الگوی تناسبی برخلاف الگوی اکثریتی که رویه حذف کنندگی قوی دارد. اصل را بر حضور همه گروه‌های کوچک و بزرگ قرارداده است. در الگوی تناسبی، هر لیست انتخاباتی در صورت به دست آوردن حداقلی از آراء مردمی مثلا ۱۰ درصد، می‌تواند صاحب کرسی در مجلس نمایندگان یا شورای شهر باشد. از این رو با حفظ پایگاه‌های اجتماعی گروه‌های مختلف، زمینه برای انتخاب آگاهانه و عالمانه مردم فراهم می‌شود و به این واسطه، مردم شناخت و مطالبه‌گری بهتری از نمایندگان خود خواهند داشت.»
انتهای پیام/
