مصرف آنتی بیوتیک در ایران ۳ برابر کشور‌های دیگر

سیدحیدر محمدی رئیس سازمان غذاودارو در پیامی به مناسبت هفته آگاه‌سازی آنتی بیوتیک‎‌ها در پیامی آورده است: «امروزه مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها به حدی رسیده که به یک تهدید برای سلامت انسان‌ها تبدیل شده است. تجویز غیر منطقی و مصرف بی‌رویه دارو‌های ضد میکروبی در جمعیت انسانی و مزارع پرورش دام و طیور، رفته رفته بسیاری از میکروب‌ها را در برابر این دارو‌ها مقاوم کرده است و گسترش بیش از حد این پدیده، نتیجه‌ای جز بروز فاجعه در پی نخواهد داشت.

همچنین طی سالیان اخیر مقاومت در برابر دارو‌های ضدمیکروبی به یک معضل جهانی مبدل شده و همین امر کارشناسان سازمان جهانی بهداشت را بسیار نگران کرده است؛ تا جایی که سازمان جهانی بهداشت از تاریخ ۱۸ تا ۲۴ نوامبر را هفته جهانی آگاه‌سازی دارو‌های ضدمیکروبی و پیشگیری از مقاومت میکروبی نامگذاری کرده است.

شعار این هفته در سال ۲۰۲۳، "همه با هم برای پیشگیری از مقاومت به دارو‌های ضد میکروبی" با هدف افزایش حساسیت سیاست‌گذاران، شاغلین حرف پزشکی و عموم مردم، به این مهم، نامگذاری شده است.

سازمان بهداشت جهانی چهار دلیل برای کاهش اثر بخشی دارو‌های ضد میکروبی شامل مصرف خودسرانه، تجویز غیر منطقی توسط درمانگران، عدم اتمام دوره درمان توسط بیماران و مصرف باقیمانده دارو‌های ضدمیکروبی در گوشت دام و طیور عنوان کرده است.

آمار مصرف آنتی بیوتیک‌ها در ایران، نسبت به برخی کشور‌های دنیا بالاتر است؛ به طوریکه میزان مصرف سالیانه آنتی بیوتیک‌های سیستمیک که عمده‌ترین آن آنتی بیوتیک‌های مصرفی در این گروه قرار دارد، در کشور ما ۳ برابر بیشتر از میانگین مصرف سالیانه آن در کشور‌های عضو OECD (سازمان همکاری و توسعه اقتصادی) است. 

افزایش مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها، می‌تواند باعث افزایش عوارض ناخواسته جدی و حتی تهدیدکننده حیات نیز شود. از طرفی این مسئله، تأثیرات بسیار بزرگی بر سلامتی جامعه دارد؛ چرا که برخی بیماری‌های قابل درمان، حالا چالشی بزرگ برای پزشکان، داروسازان و سیاست‌گذاران به شمار می‌روند. بنابراین، آگاه‌سازی جامعه به منظور کنترل مقاومت میکروبی بسیار حیاتی است. به همین دلیل، هفته آگاه‌سازی آنتی‌بیوتیک در ترویج فرهنگ استفاده صحیح و مناسب آنتی‌بیوتیک و کاهش مصرف کنترل نشده آنتی بیوتیک‌ها و در نهایت کنترل مقاومت میکروبی تأکید دارد.

بر اساس شاخص اعلام شده از سوی سازمان جهانی بهداشت، میانگین نسخ حاوی آنتی بیوتیک در ایران از ۵۵ درصد در سال ۱۳۷۵ به ۳۶ درصد در سال ۱۴۰۱ کاهش یافته است. این کاهش نشان دهنده ثمر بخش بودن آموزش‌ها و نظارت‌های به عمل آمده توسط وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو و دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور است.

در حال حاضر کاهش شاخص نسخ حاوی آنتی‌بیوتیک کافی نیست و توجه به نوع آنتی بیوتیک تجویزی بر اساس توصیه سازمان جهانی بهداشت، ضروری است. گروه درمانگر نسبت به گروه آنتی‌بیوتیکی که پتانسیل مقاومت بالاتری دارند و در معرض خطر نسبتا بالای مقاومت باکتریایی هستند، توجه ویژه‌ای داشته باشند. چرا که عدم مصرف مسئولانه از این گروه، تهدید جدی به شمار می‌آید و با ادامه این روند کم کم به طور کامل در مقابل میکروب‌ها خلع سلاح می‌شویم؛ بنابراین توجه جدی به رعایت پروتکل‌های بهداشتی، رعایت اصول تجویز و مصرف منطقی دارو‌های ضدمیکروبی، عدم مصرف خودسرانه دارو‌های ضدمیکروبی و کنترل عفونت‌های بیمارستانی، راه حل جدی و مهم، برای پیشگیری از بروز مقاومت میکروبی و کاهش مصرف دارو‌های ضد میکروبی است. رسالت سازمان غذا و دارو در این خصوص، آموزش و آگاه‌سازی عمومی، نظارت و پایش مصرف دارو‌های آنتی میکروبیال و تدوین پروتکل‌های استفاده صحیح و بهینه از ضدعفونی کننده‌ها در مراکز درمانی است؛ بنابراین برای تحقق پیشگیری از مقاومت به دارو‌های ضد میکروبی باید همه باهم با مشارکت مسئولانه جامعه پزشکی و عموم مردم در این راه گام‌های موثری برداریم.»