باشگاه خبرنگاران جوان؛  فاطمه آقامحمدی  ـ اگر به گذشته‌های نه‌چندان دور روستای دستگرد از توابع شهرستان کهک قم بازگردیم، خواهیم دید که ماه مبارک رمضان در فرهنگ مردم این روستا آداب و رسوم ویژه‌ای داشته است. برخی از این رسوم همچنان در حافظه‌ی فرهنگی مردم باقی مانده‌اند. شب بیست‌وهفتم رمضان هم از شب‌هایی بود که مردم احیا می‌گرفتند و بخش مهمی از آن را به لعن ابن‌ملجم، قاتل امام علی (ع)، اختصاص می‌دادند و مراسم ویژه‌ای برگزار می‌کردند.

لعن به ابن‌ملجم

در این شب، مردان و زنان تسبیح به دست گرفته و با ذکر وارده عربی «اللهم العن قتلة امیرالمؤمنین (ع)» یا معنی فارسی آن «لعنت به ابن ملجم» بر قاتلان امام علی (ع) لعنت می‌فرستادند. زنان بی‌سواد و مسن نیز برای رسیدن به این ثواب، اشعاری خاص در این‌باره می‌خواندند:

هزار هزار شتر بار – هر شتری ارزن بار – لعنت به ابن‌ملجم
هزار هزار شتر بار – هر شتری گندم بار – لعنت به ابن‌ملجم
هزار هزار شتر بار – هر شتری عدس بار – لعنت به ابن‌ملجم
هزار هزار شتر بار – هر شتری جو بار – لعنت به ابن‌ملجم
هزار هزار شتر بار – هر شتری ماش بار – لعنت به ابن‌ملجم

این ذکر‌ها را با نام انواع دانه‌ها و غلاتی که به ذهن‌شان می‌رسید، ادامه می‌دادند (۱)

دوختن کیسه‌ی جاپولی و پیراهن مراد بچه

یکی دیگر از رسوم شب بیست‌وهفتم رمضان در میان زنان، دوختن «کیسه‌ی جاپولی» و «پیراهن مراد بچه» بود.

 در این شب، زنان با سوزن، نخ و پارچه‌ای که از دست بانوان سیده یا مؤمنه، و ترجیحاً فردی به نام فاطمه گرفته بودند، به مسجد می‌رفتند. آنها طبق باورهایشان دور هم می‌نشستند و کیسه‌های کوچکی برای نگهداری و برکت پولشان می‌دوختند. به‌ویژه سکه‌هایی را که در روز عید غدیر از سادات یا در مناسبت‌های دیگر از افراد مؤمن و عالم دریافت کرده بودند، داخل این کیسه‌ها قرار می‌دادند.

همچنین زنانی که فرزندان‌شان زنده نمی‌ماندند، با همان پارچه‌های متبرک، پیراهنی به نام «پیراهن مراد» برای نوزاد متولدشده یا در راه خود می‌دوختند و اعتقاد داشتند که این «پیرن مراد» باعث می‌شود کودک‌شان سالم بماند و از بیماری‌های کشنده‌ی دوران کودکی در امان باشد. هنگام دوختن این لباس‌ها، زنان ذکر صلوات می‌فرستادند و به ابن‌ملجم لعنت می‌کردند.

خوردن کله‌پاچه در شب بیست و هفتم

یکی دیگر از رسومات قدیمی مردم این روستا که هنوز هم درخانه بعضی قدیمی‌ها رایج است، خوردن کله‌پاچه دورهمی بود که آن را به نیت ثواب با شادی و نشاط می‌خوردند و لعن و نفرین و دشنام به ابن‌ملجم می‌فرستادند.

پخت نان بیست و هفتمی

در روز بیست و هفتم رمضان، سنتی قدیمی در روستا انجام می‌شد که مربوط به پخت نان خاصی بود. زنان خانه‌دار هنگام پخت نان خانواده، چند چانه‌ی کوچک از خمیر را جدا کرده، روی آنها سیاه‌دانه می‌پاشیدند و در انتهای کار پخت، آنها را در تنور قرار می‌دادند. این نان‌ها که ضخیم و کوچک بودند، پس از خشک شدن، برای برکت در انبار‌های غلات و حبوبات گذاشته می‌شدند.

اگر خانواده‌ای امکان و توان پخت نان را دراین روز نداشت، از دیگران درخواست می‌کرد که حداقل یک قرص از این نان، که به آن «نون بیست و هفتمی» می‌گفتند، برایشان آماده کنند. همچنین آرد این نان معمولاً از دست زنان سیده یا زنانی که نامشان فاطمه بود، تهیه می‌شد تا متبرک باشد.

سخن آخر

این سنت‌ها، بخشی از فرهنگ غنی مردم روستای دستگرد قم است که نشان از پیوند عمیق اعتقادات دینی و زندگی روزمره‌ی آنها دارد.

(۱) راوی: مرحومه فاطمه علی‌بابایی، ۸۸ ساله - سال۱۳۵۶