باشگاه خبرنگاران جوان؛ زهره شعبانی - در جهانی که سنت‌های دیرینه با چالش‌‌های نوین رو به‌ رو هستند، فضای مجازی آمده است تا میان دل‌های دور از هم پلی بسازد، اما آیا توانسته است جای صمیمیت دید و بازدید‌های نوروزی و رمضانی را پر کند؟ 

نوروز و رمضان فرصتی طلایی برای نزدیکی دل‌ها

در فرهنگ ایرانی، نوروز و ماه رمضان همیشه به عنوان فرصت‌های طلایی برای نزدیکی دل‌ها شناخته شده‌اند. در نوروز، رسم دید و بازدید نه تنها فرصتی برای تبریک عید بود بلکه پیوند محبت بین خانواده‌ها را محکم‌تر می‌کرد.

فضای مجازی نقش مهمی در زندگی ما بازی می‌کند. از تماس‌های ویدئویی گرفته تا پیام‌های تبریک عید، همه چیز ساده‌ تر شده است. اما آیا این ساده‌ سازی‌ها در سایه صفحات مجازی جای سنت‌های گرم و صمیمانه دید و بازدید را گرفته است؟ 

به نظر می‌رسد که نوروز امروزی، هرچند هنوز پر از زیبایی است، اما در میان پیام‌های مجازی،بخشی از گرمای قلبی خود را از دست داده است. شاید هنوز هم زمان باقی است تا این سنت‌های زیبا را دوباره به خانه‌ها و دل‌هایمان بازگردانیم و یاد بگیریم که فناوری، جایگزینی برای پیوند‌های انسانی نیست، بلکه ابزاری برای تقویت آن است. 

کوکب خانم در عصر دیجیتال؛ دست‌پخت‌های صمیمیت روی سفره‌های مجازی

دهه شصتی ها کوکب خانم، زن باسلیقه که در خانه اش همیشه به روی مهمانانش باز بود را به خوبی به یاد دارند . در روزگاری که روابط انسانی به گرمی نگاه و لبخند خلاصه می‌شد، او با دست‌پخت‌های بی‌نظیر و سفره‌ای پر از مهر، دل‌ها را به هم نزدیک‌تر می‌کرد. اما اگر کوکب خانم امروز در عصر فضای مجازی زندگی می‌کرد، شاید دعوت‌نامه‌های مهمانی‌اش را در گروه‌های خانوادگی می‌فرستاد یا عکس غذاهایش را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذاشت! هرچند، شک نداریم که او حتی در دنیای دیجیتال هم راهی برای انتقال صمیمیت اصیلش پیدا می‌کرد.  

فناوری، پل ارتباطی ماست یا دیواری میان ما و سنت‌هایمان؟ 

خانم احمدی، که کیسه‌های خریدش در دست لرزانش سنگینی می‌کرد، با لحنی پر از حسرت گفت: یادم می‌آید زمانی که کوچک‌تر بودم، عید برایمان معنی دیگری داشت. کوچه‌ها پر بود از رفت‌وآمد. بچه‌ها دست‌دردست با پدر و مادرشان به خانه بزرگ‌تر‌ها می‌رفتند. حالا، به‌جای آن، یک پیام «عیدت مبارک» با استیکر‌های آماده تمام چیزی است که دریافت می‌کنیم. 

این تصویر، نمایانگر چالشی است که بسیاری از خانواده‌ها با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. آیا واقعا فناوری، پل ارتباطی ماست یا دیواری میان ما و سنت‌هایمان؟ 

مادری ۴۵ساله و شاغل، می‌گوید: قبلا نوروز فرصتی برای کنار هم بودن بود. اما حالا می‌بینم که حتی جوان‌ها به جای رفت‌وآمد در فضای مجازی تبریک عید می‌گویند. 

آقای شریفی، یک جوان ۲۳ ساله، نیز نظراتی مشابه دارد و می‌گوید: من و دوستانم بیشتر عید را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانیم. شاید این راحت‌تر باشد، اما چیزی از صمیمیت دیدار‌های حضوری ندارد. دلم برای خنده‌ها و خاطرات دسته‌جمعی تنگ شده است.

مینا، دانشجوی ۲۴ساله می‌گوید: ما هر سال در فضای مجازی عید را تبریک می‌گوییم، ولی واقعاا حس خوبی نیست که نتوانی چهره‌به‌چهره عزیزانت را ببینی.

فضای مجازی یک فرصت

از سوی دیگر، احمد، ۴۵ ساله، معتقد است: برای خیلی‌ها که دور از خانواده هستند، این فضای مجازی تنها راه ارتباط است و باید به‌عنوان یک فرصت به آن نگاه کرد.

سنتی که نباید فراموش شود

حجت‌الاسلام محمدرضا قاسمی نیا، کارشناس دینی به بررسی اهمیت دید و بازدید  از دیدگاه دین مبین اسلام  پرداخت و گفت:انسان ها‌ی هوشمند و آینده نگر برای موفقیت و سعادتمندی و سلامت نفس و زندگی دنیا  و آخرتشان از هر فرصت و لحظه خوشه چینی می‌کنند.

او با بیان اینکه بخشی از آرامش و آسایش انسان به مهارت برقراری ارتباط با دیگران وابسته است،افزود:دین عزیز و غنی اسلام با تاکید بر انجام سنت نیکو و بسیار کاربردی دید و بازدید انسا ن‌ها را به سوی کسب سعادت و سربلندی فرا می‌خواند.

اندر فواید صله رحم و دید و بازدید 

این کارشناس دینی گفت: انجام صله رحم و دید و  بازدیداز اقوام و خویشان و حتی همسایگان در ازدیاد روزی، طول عمر، دوری شیطان، کسب نعمت سلامتی، نفاق زدایی و برکت در ابعادمختلف زندگی مادی ومعنوی کمک وسرعت می‌بخشد.

قاسمی نیا گفت: در دنیای دیجیتال نباید انسان‌ها را از داشتن روابط چهره به چهره به ویژه ارحام و اعضای خانواده دور سازد. فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی، پیامک و ارتباط تلفنی و... هیچ کدام جایگزین دیدار و نشست و برخاست چهره به چهره وحضوری نمی‌تواند باشد.

کارشناس دینی گفت:رسول اعظم خداوند حضرت محمدصلی الله علیه وآله می فرمایند:وصیت می کنم حاضرین امت خود و غائبین ایشان را و کسانی که در پشت پدران و رحم مادران هستند تا روزقیامت ، که صله رحم به جا بیاورند،اگر چه دوری میان ایشان یک سال راه باشد،به درستی که این جزء دین است.

پرهیز از تشریفات در دید و بازدیدها 

کارشناس دینی گفت:نکته ای بسیار مهم که بایدب گوییم تا دید و بازدیدها مداوم و مستمر و پابرجا بماند این است که نباید در دید و بازدیدها یکدیگر را به تکلف و سختی بیندازیم و شایسته است هر کس در توانش در پذیرایی از مهمانان،بستگان وخویشاوندان اقدام کند.البته سادگی  و پرهیز از هزینه ها و خرج های زیادی و بی فایده و اسراف و تبذیر باید همیشه در نظر باشد.

او افزود:دید و بازدیدها نباید میدان مسابقه زرق و برق و نشان دادن دارایی و اموال باشد بلکه توجه به تجملات و تشریفات و چشم‌وهم‌چشمی ازآفات  دیدوبازدیدها می شود.

به گفته او قطع رحم حرام است و از گناهان‌ بزرگ شمرده می شود و باعث بروز فقرو پریشانی وکوتاهی عمر و تفرقه ودورنگی و نفاق درخانواده و جامعه خواهد شد.

کارشناس دینی گفت:از وصیّت های حضرت امیرمومنان  امام علی علیه السلام به حسن و حسین علیهما السّلام پس از ضربت ابن ملجم لعنت الله علیه می فرماید:شما را، و تمام فرزندان و خاندانم را، و کسانی را که این وصیّت به آنها می رسد، به ترس از خدا، و نظم در امور زندگی، و ایجاد صلح و آشتی در میانتان سفارش می کنم، زیرا من از جدّ شما پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم شنیدم که می فرمود: «اصلاح دادن بین مردم از نماز و روزه یک سال برتر است»

او ادامه داد: در دید و بازدیدها علاوه بر این که دوستان وخویشاوندان وآشنایان ورفیقان ازاحوال هم باخبر می شوند انتظاربرآورده نمودن احتیاجات و نیازهای هم نیزهستند،گاهی مستقیم و بدون واسطه در تامین نیازهای آنان قبل ازدیگران و دربرطرف کردن گرفتاری ها و درخواست های  اقدام می شود و گاهی نیز با پیگیری و وساطت در رفع آن ها اقدام می شود.

قاسمی نیا گفت: روایت است کسی که از عمرش فقط سه سال باقی مانده است با انجام صله رحم خداوند عمرش را به سی و سه سال می‌رساند.

کارشناس مذهبی گفت: از راه هایی که مردم و روزه داران  می توانند از مرحومین و بخشیده شدگان بشوند باید به انجام صله رحم و دیدوبازدید اشاره کنیم چون کدورت و کینه و حسادت ها و دشمنی ها و نفاق را ازبین می برد و صداقت و دوستی و صمیمیت را نوید می دهد.

او گفت: سنت حسنه  افطاری دادن به همسایگان و دوستان وخویشاوندان  درماه مبارک رمضان نشانه ای روشن از انجام رفتار نیکو ی دیدوبازدیددراسلام عزیز است.

مهمانی با طعم تکنولوژی؛ وقتی گوشی‌ها میان ما و صمیمیت قرار می‌گیرند

در دنیای امروز، تلفن‌های همراه به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی ما تبدیل شده‌اند، حتی زمانی که برای دید و بازدید به خانه دوستان و خانواده می‌رویم. این دستگاه‌های کوچک که زمانی فقط ابزار ارتباطی بودند، حالا دریچه‌ای به دنیای مجازی و سرگرمی شده‌اند.  

در یک مهمانی نوروزی یا افطاری رمضانی، وقتی میزبان با عشق و احترام سفره‌ای رنگین را آماده می‌کند، گاهی مشاهده می‌شود که مهمانان به جای صحبت و گفت‌وگو با یکدیگر، سرگرم گوشی‌هایشان هستند؛ از گرفتن عکس و فیلم برای شبکه‌های اجتماعی گرفته تا چک کردن پیام‌ها و اخبار. این رفتار شاید به نظر عادی برسد، اما تأثیر عمیقی بر کاهش کیفیت ارتباطات حضوری و صمیمیت دید و بازدیدها دارد.  

مریم، مادری ۳۷ ساله، با ناراحتی می‌گوید: قدیم وقتی مهمان به خانه می‌آمد، همه دور هم جمع می‌شدیم و از خاطرات گذشته می‌گفتیم. حالا حتی کودکان هم بیشتر سرشان به تبلت یا گوشی گرم است. اما مسعود، یک جوان ۲۵ ساله، معتقد است: "فضای مجازی بخشی از زندگی ماست و جدا کردنش غیرممکن است. مهم این است که بتوانیم تعادلی ایجاد کنیم.

به نظر می‌رسد در عصر دیجیتال، آگاهی از ارزش لحظات حضوری و تلاش برای کاهش استفاده از تلفن‌های همراه در دید و بازدیدها، می‌تواند روح سنت‌های دیرینه را زنده نگه دارد. آیا وقت آن نشده که هنگام دیدارهای نوروزی و رمضانی، گوشی‌هایمان را کنار بگذاریم و لحظه‌ای فقط به چهره عزیزانمان نگاه کنیم؟

هر خانه یک میز رسانه 

دکتر محمد مهدی فتوره چی،مدرس علوم ارتباطات اجتماعی و مدیر علمی آموزشی انجمن سواد رسانه‌ای ایران با بیان اینکه  امروز بخش جدایی ناپذیر و هویت ساز کاربران را تلفن همراه تشکیل می‌دهد، افزود: بیشترین تعلق خاطر و عامل حواس پرتی مربوط به این وسیله ارتباطی است.

او  در ادامه با اشاره به تاثیرات مخرب تلفن همراه بر روحیه انزوا طلبی گفت: به منظور ارتباطات موثر و قوی خانوادگی در هر خانه باید یک میز رسانه آن هم در ورودی خانه برای تلفن‌های همراه در نظر گرفت و در واقع باید زمان‌هایی را برای رسانه محدودیت ایجاد کنیم.

شاید امسال بتوانیم با ترکیب سنت و تکنولوژی، بهترین استفاده را از هر دو دنیا ببریم. فضای مجازی ابزاری است برای حفظ ارتباط در فاصله‌ها، اما هیچ‌چیز جای لمس گرم دستان  پدربزرگ و مادر بزرگ یا لبخند صمیمانه خاله،دایی، عمه و عمو  در دیدار حضوری را نمی‌گیرد. بیایید باهم عهد کنیم که سنت‌های زیبای‌مان را از یاد نبریم و دل‌ها را در کنار هم گرم‌تر از همیشه نگه داریم.